Wampiry, strzygi - słowiańskie sposoby na nieśmiertelność?

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2017 10:57
- Panteon wierzeń słowiańskich był ogromny. Oprócz wampirów mamy strzygi, upiory, mamuny, wilkołaki czy topielce. Zasiedlały cały feudalny obraz piekła, do którego wtłoczono je zresztą w późniejszych czasach chrześcijańskich - mówił antropolog dr Maurycy Stanaszek.
Audio
  • Słowiańskie wierzenia - rozmowa z Wojciechem Marchlewskim i drem Łukaszem Stanaszkiem (Folk Off/Czwórka)
Zdjęcie ilustracyjne
Zdjęcie ilustracyjneFoto: Pixabay.com/Public Domain/Voltamax

dr Łukasz Stanaszek Dzisiejsze obrzędy pogrzebowe, z czego często nie zdajemy sobie sprawy - wciąż mają podtekst i cechy obrzędów antywampirycznych: zabijamy trumnę i sypiemy na nią ziemię, wynosimy zmarłego nogami do przodu, by nie mógł wrócić, czy zasłaniamy lustra, by go w nich nie zobaczyć

Fenomen wampirów we współczesnej kulturze związany jest ściśle ze Słowiańszczyzną, choć obecny jest - jak przekonują goście Maćka Szajkowskiego - właściwie we wszystkich kulturach świata. - U Słowian właśnie ten mit najdłużej się przechował, być może dlatego, że bardziej stawiali na mistycyzm niż słynne "szkiełko i oko" - opowiadał dr Stanaszek. - To zresztą następstwo ogólnoludzkiego strachu przed śmiercią i tendencji do poszukiwania prostych rozwiązań - tłumaczył.

A etnograf i historyk Wojciech Marchlewski tak definiował wampiry: to ludzie, którzy nie spełniali kryteriów człowieczeństwa, ten element obcości odgrywał tu dużą rolę, co zresztą przetrwało do współczesności. Dobrymi kandydatami byli ludzie o wyróżniających się cechach fizycznych, za wysocy, za niscy, o świszczącym sposobie mówienia. Część znamion wampirycznych dotychczas można zaobserwować w materiale kostnym w grobach - tłumaczył gość Czwórki.

W programie rozmawialiśmy m.in., o tym, jak wytłumaczyć znaczenie grobów, w których zmarłych pochowano twarzą do ziemi bądź przygnieciono ciężkimi kamieniami? Co oznacza akt odcięcia głowy i złożenia jej pomiędzy nogami? Jak szukano wampirów kilkaset lat temu i jak z tymi słowaińskimi wierzeniami walczył Kościół?

Wojciech Marchlewski Śmierć zaczyna istnieć w świadomości ludzkiej dopiero w połowie XIX w. Wcześniej, do 1795 roku chowano ludzi na cmentarzach przykościelnych, czyli na "poletkach Boga". Chodziło o to, by już nie wrócili, by zmarłych się pozbyć, by nas nie straszyli.

***

Tytuł audycji: "Folk Off"

Prowadzący: Maciej Szajkowski

Gość: dr Łukasz Maurycy Stanaszek (antropolog i archeolog, kustosz dyplomowany, kierownik Pracowni Antropologicznej w Państwowym Muzeum Archeologicznym autor książki "Wampiry w średniowiecznej Polsce"), Wojciech Marchlewski (etnograf, historyk, socjolog, mistrz drzeworytu)

Data emisji: 18.01.2017

Godzina emisji: 00.00

"Wampir" drzeworyt Wojciecha Marchlewskiego "Wampir" drzeworyt Wojciecha Marchlewskiego

kd/kul

Czytaj także

"Nie można być znikąd". Skąd się wzięła sobótka?

Ostatnia aktualizacja: 12.10.2016 00:03
Całkiem możliwe, że ten jedyny w swoim rodzaju tajemniczy obrzęd, który odbywa się w najkrótszą noc roku, pochodzi z czasów przedchrześcijańskich. O jego pochodzeniu i oprawie muzycznej w "Folk Offie" rozmawialiśmy z Tomaszem Rokoszem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Dzikie Jabłka. Przez Afrykę do polskich korzeni

Ostatnia aktualizacja: 26.10.2016 00:19
- Zajęliśmy się muzyką afrykańską i utonęliśmy w niej kompletnie na dobre dziesięć lat. Potem dotarliśmy do polskiej muzyki tradycyjnej. Okazało się, że te dwa światy można z powodzeniem połączyć - mówił Bartosz Gułaj.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Morhana. Folk metalowe uderzenie na koniec roku

Ostatnia aktualizacja: 28.12.2016 13:32
Morhana zagościła u Macieja Szajkowskiego, by opowiedzieć o swojej płycie "When The Earth Was Forged", ale także planach na nadchodzący rok.
rozwiń zwiń