Polskie Radio

Nie żyje Stanisław Barańczak, poeta, tłumacz i krytyk literacki

Ostatnia aktualizacja: 26.12.2014 22:33
Wybitny polski pisarz zmarł w wieku 68 lat w Bostonie. Od wielu lat zmagał się z chorobą.
Audio
  • Wieczór literacki: Stanisław Barańczak
  • "Wiersze i czołgi" (1) - przemówienie Stanisława Barańczaka wygłoszone w Akademii Poetów Amerykańskich w Nowym Jorku 19.I.1982 r.
  • Rozmowa Józefa Wiśniewskiego ze Stanisławem Barańczakiem - polonistą, poetą, członkiem Komitetu Obrony Robotników (KOR) - na temat: wstąpienia do KOR-u; działalności KOR-u i roli w nowo formującym się społeczeństwie polskim; członków Konferderacji Polski Niepodległej - siedzących w więzieniu; najlepszego utworu literackiego ostatnich lat; fali terr
  • Stanisław Barańczak opowiada o moralnym zobowiązaniu do przyłączenia się do KOR - ludzi o wspólnych celach, ale nie tych samych poglądach. (RWE, 1981)
  • Stanisław Barańczak mówi o etycznym aspekcie poezji, o tym, że artysta musi mówić prawdę, nie uciekać w estetyzm
  • Stanisław Barańczak o poezji i tłumaczeniu
Stanisław Barańczak na zdjęciu archiwalnym
Stanisław Barańczak na zdjęciu archiwalnym Foto: PAP/CAF-ANDRZEJ RYBCZYŃSKI

Stanisław Barańczak był współtwórcą Nowej Fali, teoretykiem i tłumaczem literatury, współzałożycielem i działaczem KOR, za działalność opozycyjną objętym zakazem druku i usuniętym z pracy na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przywrócony dopiero po interwencji "Solidarności" w 1980 roku.
Wielokrotnie był wymieniany jako kandydat do literackiej Nagrody Nobla, od początku lat 80., po wyjeździe z Polski, wykładał na najbardziej prestiżowej uczelni na świecie - na amerykańskim Harvardzie.

STANISŁAW BARAŃCZAK - posłuchaj archiwalnych dźwięków w Radiach Wolności >>>

Stanisław Barańczak debiutował w 1968 tomem poezji "Korekta twarzy". W 1973 uzyskał doktorat za rozprawę o twórczości Mirona Białoszewskiego. Jako jeden z liderów "Pokolenia ‘68" w swojej twórczości dał świadectwo nie tylko przeżyciom Marca '68 i Grudnia ‘70, ale też codziennego życia w PRL. Od początku kreował nową poetykę, nazwaną "nowo-falową", którą cechowała demaskatorska postawa wobec języka propagandy. I tak, niechcący, wkroczył swoją poezją w sferę polityki.

Żegnamy Stanisława Barańczaka >>>

W latach 1967–1969 należał do PZPR. Pracownik naukowy UAM, w 1977 za działalność w KOR usunięty z uczelni.

Poeta był sygnatariuszem Listu 59 oraz członkiem-założycielem Komitetu Obrony Robotników. Był jednym z członków zespołu redakcyjnego „Zapisu”. W lutym 1977 w sfingowanym procesie skazano go za przekupstwo. Uczestniczył w głodówce w kościele św. Marcina w Warszawie, która była apelem o uwolnienie wszystkich ofiar wypadków czerwcowych i tych, którzy stanęli w ich obronie.

KOMITET OBRONY ROBOTNIKÓW - serwis specjalny >>>

W 1980 aktywnie działał w wielkopolskiej „Solidarności” i wrócił na Uniwersytet Adama Mickiewicza. Po otrzymaniu oferty pracy w USA, wyjechał z kraju. Wykładał na Uniwersytecie Harvarda w USA. Od 1983 był członkiem zespołu redakcyjnego czasopisma „Zeszyty Literackie” w Paryżu. W latach 1986–1990 był też redaktorem naczelnym „The Polish Review”.

W listopadzie 2006 odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Honorowy Obywatel Miasta Poznania. Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego i Jagiellońskiego.

Poezja Barańczaka łączy w sobie wiele tradycji literackich: barokową stylistykę i typową dla romantyzmu postawę bohatera lirycznego, a także awangardowe podejście do pracy nad wierszem. Jako poeta-lingwista był kontynuatorem doświadczeń poetyckich Mirona Białoszewskiego, którego był wielbicielem. Publikował pod wieloma pseudonimami, z których najbardziej znane to Barbara Stawiczak, Feliks Trzymałko i Szczęsny Dzierżankiewicz.

W grudniu 1981 roku z konieczności Barańczak stał się poetą emigracyjnym, poetą-wygnańcem. Temat wygnania, jako problem uniwersalny, dotykający każdego człowieka, pojawiał się potem w jego głośnych tomikach „Atlantyda” czy „Widokówka z tego świata”. Szczególne miejsce w jego twórczości zajmuje tomik "Dziennik poranny " pochodzący z okresu "nowo-falowego".
Sporą część dorobku Barańczaka stanowi praca przekładowa z języka angielskiego, rosyjskiego i litewskiego. Barańczak jest między innymi autorem tłumaczeń na język polski dramatów Szekspira, uznanych za wybitne i najlepsze z dotychczasowych.

Wikipedia, IAR, bk

Czytaj także

Stanisław Barańczak: poeta musi mówić prawdę

Ostatnia aktualizacja: 26.12.2020 06:00
- Nie odrzucam polityki czy spraw społecznych jako tematu wiersza, raczej staram się zawsze widzieć je jako fragment wszystkich tych uwikłań, w których się człowiek znajduje - mówił poeta Stanisław Barańczak.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Barańczak nie żyje. Przyjaciel: każdy jego wiersz jest dziś ważny

Ostatnia aktualizacja: 26.12.2014 21:46
- Odszedł największy tłumacz poezji XX wieku po Tadeuszu Boy Żeleńskim - tak o śmierci wybitnego poety Stanisława Barańczaka mówi krytyk literacki i jego przyjaciel Tadeusz Nyczek.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Prof. Zieniewicz: jego wiersze Barańczaka były awangardowe, ale wyczulone na rzeczywistość polityczną

Ostatnia aktualizacja: 26.12.2014 21:05
- Wielka strata i przedwczesne odejście - tak o śmierci Stanisława Barańczaka mówi Polskiemu Radiu 24 profesor Andrzej Zieniewicz z wydziału polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Barańczak nie żyje. Adam Zagajewski: jego życie było jak historia Hioba

Ostatnia aktualizacja: 26.12.2014 19:50
Geniusz poezji, wielki tłumacz i działacz opozycji. Tak Stanisława Barańczaka wspomina jeden z jego przyjaciół - poeta i eseista Adam Zagajewski.
rozwiń zwiń