Teatr Polskiego Radia

Nie żyje Janusz Głowacki. Laureat Splendora

Ostatnia aktualizacja: 21.08.2017 09:00
W sobotę 19 sierpnia w wieku 79 lat zmarł Janusz Głowacki - dramaturg, prozaik, felietonista, autor scenariuszy filmowych i słuchowisk radiowych. Laureat prestiżowych nagród, m.in. American Theatre Critics Association Award, laureat Tele-Splendora w 2012 roku.
Audio
  • O radiowych dokonaniach Janusza Głowackiego mówi Janusz Kukuła (Dwójka)
Janusz Głowacki
Janusz GłowackiFoto: Krzysztof Sielicki PR SA

Janusz Głowacki urodził się 13 września 1938 roku w Poznaniu. Studiował historię na Uniwersytecie Warszawskim, ale przeniósł się na wydział aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Wyrzucony za "brak zdolności i cynizm", jak to oceniał po latach w autobiograficznej książce "Z głowy", wrócił na UW i w 1961 r. ukończył filologię polską. Zwany popularnie "Głową", zaczynał jako prozaik, przez wiele lat uprawiał felietonistykę, pisywał scenariusze filmowe. Choć w każdej z tych dyscyplin osiągnął sukcesy, prawdziwą sławę i międzynarodowe laury zdobył jako dramaturg. 

W latach 1964-1981 był autorem opowiadań i felietonów w tygodniku „Kultura”. Pracował jako wykładowca na Columbia University, Bennington College, był wizytującym dramaturgiem w New York Public Theater, w Mark Tapper Forum w Los Angeles i w Atlantic Center for the Arts na Florydzie. Szereg jego artykułów i esejów ukazało się w New York Timesie.

Wydał m.in. tomy opowiadań: „Wirówka nonsensu”, „Nowy taniec la-ba-da”, „Polowanie na muchy”, „Coraz trudniej kochać”, „Rose Cafe”,  „Sonia, która za dużo chciała”, felietony: „W nocy gorzej widać”, „Powrót Hrabiego Monte Christo”, powieści: „Moc truchleje”, „Ostatni cieć”, „Jak być kochanym”, „Good night, Dżerżi”. W 2004 r. wydał znakomitą autobiografię pt. „Z głowy”.

Światowy sukces przyniosły Januszowi Głowackiemu jednak sztuki teatralne: „Antygona w Nowym Jorku” (w ponad 20 przekładach), „Kopciuch”, „Fortynbras się upił” „Polowanie na karaluchy”, „Czwarta siostra”, „Home Section”. Jego sztuki grane są na wszystkich ważniejszych scenach Europy i całego świata: od Nowego Jorku, Los Angeles, Toronto przez Londyn, Berlin, Pragę, Warszawę, Moskwę po Sydney, Seul i Tajpej.

Janusz Głowacki jest ponadto współautorem scenariusza kultowego filmu „Rejs” oraz scenarzystą filmów „Polowanie na muchy”, „Trzeba zabić tę miłość” oraz „Wałęsa”.

Przewrotnie walczył z cenzurą

Głowacki wypracował sobie własną stylistykę felietonu i własną, przewrotną strategię walki z cenzurą. Pisząc o "Ulissesie", zestawił książkę Joyce'a z trzeciorzędną powieścią pornograficzną "Głupia sprawa" Stanisława Dobrowolskiego, sławiąc zalety tej ostatniej a krytykując dzieło Irlandczyka.

Szekspirowi Głowacki zarzucał pesymizm, czarnowidztwo i niedostrzeganie osiągnięć, chwalił natomiast Attylę za "zdrowy stosunek do zdegenerowanej sztuki rzymskiej". "Cenzura była skołowana. Część czytelników też" - wspominał pisarz, który określał narratora tych felietonów jako "osobę cokolwiek ograniczoną umysłowo, ale zaangażowaną po właściwej stronie".

W opowiadaniach Głowacki opisywał świat ówczesnych elit, artystyczny półświatek, bywalców literackich kawiarni. Materiał literacki zbierał imprezując m.in. w sławnym SPATiF-ie, Hybrydach i pobliskim barze Przechodnim, pijał z Hłaską, Andrzejewskim i Himilsbachem. W latach 60. i 70. Głowacki, stał się postacią popularną i powszechnie rozpoznawalną, bohaterem licznych anegdot towarzyskich.

W Teatrze Polskiego Radia zrealizowano wiele oryginalnych i adaptowanych słuchowisk Janusza Głowackiego m.in.: „Raport” (1973), „Powrót” (1976), „Kopciuch” (1980), „Retro” (1981), „Choinka strachu” (1982), „Paradis” (1998), „Kącik mieszkaniowy” (2001), „Ostatni cieć” (2004), Antygona w Nowym Jorku” (2009), „Czwarta siostra” (2010), „Fortynbras się upił” (2011) "Raport Piłata" (2013) oraz dwukrotnie „Mecz” (w 1980 r. w reż. M. Zembatego i w 2012 r. w reż. J. Zaorskiego). Debiutował jako reżyser radiowy swoją sztuką pt.  „Podwórko – świat” (2010), W roku 2011 wyreżyserował słuchowisko „Noc z Wertyńskim”. Oba słuchowiska z udziałem żony - Oleny Leonenko.

Był pierwszym laureatem nagrody Don Kichot za debiut reżyserski w Teatrze Polskiego Radia (2010 - słuchowisko "Podwórko - świat"), a w 2012 roku został laureatem Tele-Splendora, nagrody corocznie przyznawanej przez zespół artystyczny Teatru Polskiego Radia.

Wielokrotny laureat

Głowacki był laureatem prestiżowych nagród literackich, m.in. American Theatre Critics Association Award, John. S. Guggenheim Award, Hollywood Drama-Logue Critics Award i National Endowment for the Arts. W 2005 otrzymał Nagrodę Ministra Kultury w dziedzinie literatury, a w 2011 r. został laureatem Nagrody Literackiej m.st. Warszawy - otrzymał nagrodę główną w kategorii "Warszawski twórca".

W 2014 r. z rąk ówczesnego prezydenta Bronisława Komorowskiego odebrał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy twórczej i działalności artystycznej, za osiągnięcia w promowaniu polskiej kultury.