Powieści na antenie

Historie maniaków

Ostatnia aktualizacja: 04.04.2017 16:13
W cyklu "Książka do słuchania" opowiadania z debiutanckiego tomu jednego z najważniejszych polskich modernistów zaprezentował Marcin Przybylski.
Audio
  • Roman Jaworski "Miał iść", czyta Marcin Przybylski (Książka do słuchania/Dwójka)
  • Roman Jaworski "Opowieść o smutku czterech ścian" - fragm. 1., czyta Marcin Przybylski (Książka do słuchania/Dwójka)
  • Roman Jaworski "Opowieść o smutku czterech ścian" - fragm. 2., czyta Marcin Przybylski (Książka do słuchania/Dwójka)
  • Roman Jaworski "Opowieść o smutku czterech ścian" - fragm. 3., czyta Marcin Przybylski (Książka do słuchania/Dwójka)
  • Roman Jaworski "Hamlet wtóry - wstęp", czyta Marcin Przybylski (Książka do słuchania/Dwójka)

wiki wojtkiewicz podmuchy wiosenne 1200.jpg
Roman Jaworski. "Strzał dziwnością między oczy"

Roman Jaworski, o dwa lata starszy od Witkacego, z którym dzielił podobne zapatrywania na sztukę i tzw. ludzkość, nigdy nie miał ambicji, by zostać pisarzem mainstreamu. Po premierze "Jana Macieja Karola Wścieklicy" Witkacego w warszawskim Teatrze im. Fredry pisał do autora: "Wściekajmy się, nie dajmy się! (...) Niechaj łudzą się widzowie, że Wścieklica to reminiscencja p. Witosa, niechaj pocieszają się, że p. Witos mógłby choć przez chwile zaprzątać twą wyobraźnię twórczą tak samo, jak niepokoił i wrodzoną skłonność do politycznego plotkowania. Tylko na tle pociesznego nieporozumienia może nastąpić pewne zbliżenie między dzisiejszą widownią a Twoimi wizjami metafizycznymi, wcielonymi w kształt tragicznej groteski (...). Padło z ust Wścieklicy powiedzenie niebezpieczne: »dramat mój rozgrywa się w innym wymiarze«, ale nikt nie wziął tego zbytnio do serca i przebaczyli Ci wszyscy". Pisze też Jaworski o "Wścieklicy" jako o pierwszym dramacie myśli, jaki pojawił się na polskiej scenie od czasów Wyspiańskiego.

Sam Jaworski (publicysta, prozaik, dziennikarz) debiutował w 1910 roku tomem fantastyczno-groteskowych opowiadań pt. "Historie maniaków", do którego okładkę projektował Witkacy, zaś Witold Wojtkiewicz zrobił ilustracje do kilku tekstów. W 1924 roku zakończył po trzynastu latach pisanie "Hamleta wtórego - królewica polskiego". W 1925 opublikował ekspresjonistyczną powieść "Wesele hrabiego Orgaza". Potem nie napisał już żadnego utworu. Złamał pióro. Czy powodem było wypalenie się, niewiara w moc literatury? Czy totalizm, jak miał prawo określać autokratyczną rzeczywistość polską po przewrocie majowym, choć ironizował o charakterze nowoczesnych demokracji w "Weselu hrabiego Orgaza"?


Witold_Wojtkiewicz_the_circus 663.jpg
Roman Jaworski - pisarz z dwóch rzeczywistości

W Dwójce wysłuchaliśmy wybranych utworów z powojennego wydania "Historii maniaków", do którego za sugestią profesora Wiesława Juszczaka włączono "Opowieść o smutku czterech ścian" a także wprowadzenie do "Hamleta wtórego".

Fragmenty książki Romana Jaworskiego "Historie maniaków" czytał dla Państwa Marcin Przybylski.

Czytaj także

Polski horror sprzed stu lat. Czytamy Grabińskiego

23.02.2017 14:00
W cyklu "Książka do słuchania" Tomasz Borkowski prezentował opowiadania Stefana Grabińskiego, zwanego "polskim Edgarem Allanem Poe".
Sławę Stefanowi Grabińskiemu (na zdj.) przyniosły opowiadania z nurtu horroru kolejowego, osnute wokół motywu pociągu i stacji kolejowej
Sławę Stefanowi Grabińskiemu (na zdj.) przyniosły opowiadania z nurtu horroru kolejowego, osnute wokół motywu pociągu i stacji kolejowejFoto: pixabay/wikimedia/domena publiczna
Posłuchaj
19'38 Stefan Grabiński "W willi nad morzem", czyta Tomasz Borkowski, fragm.1 (Książka do słuchania/Dwójka)
16'52 Stefan Grabiński "W willi nad morzem", czyta Tomasz Borkowski, fragm.2 (Książka do słuchania/Dwójka)
20'18 Stefan Grabiński "Szary pokój", czyta Tomasz Borkowski (Książka do słuchania/Dwójka)
18'39 Stefan Grabiński "Dziwna stacja", czyta Tomasz Borkowski, fragm.1 (Książka do słuchania/Dwójka)
14'48 Stefan Grabiński "Dziwna stacja", czyta Tomasz Borkowski, fragm.2 (Książka do słuchania/Dwójka)
więcej

Horror kolejowy, parapsychologia i fantastyka - to wszystko znajdziemy w prozie słynnego w okresie międzywojennym twórcy opowiadań grozy. Wszystkie jego historie dzieją się jak gdyby tuż obok nas, w dobrze nam znanej scenerii, ale gdy się głębiej w nie wejdzie, owa znajoma rzeczywistość staje się coraz bardziej obca, odmieniona, niesamowita i groźna.

***

Tytuł audycji: Książka do słuchania 

Przygotowała: Ewa Stocka-Kalinowska

Czytał: Tomasz Borkowski

Data emisji: 16.02-22.02.2017

Godzina emisji: 19.00

mc/jp

Czytaj także

Lato, młodość i zmysły. "Panny z Wilka" Iwaszkiewicza

08.03.2017 14:34
Słynne opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza w interpretacji Ewy Wiśniewskiej.
Jarosław Iwaszkiewicz w swoim domu na Stawisku w 1974 r.
Jarosław Iwaszkiewicz w swoim domu na Stawisku w 1974 r.Foto: TVP/PAP- Zygmunt Januszewski

widelce.jpg
Czym się zajadały "Panny z Wilka?

W Dwójce przenieśliśmy słuchaczy w zupełnie inny niż nasz kalendarzowy czas - w okres letniej kanikuły. "Panny z Wilka" to melancholijna opowieść o młodości, jej migotliwym, kuszącym wspomnieniu, nadziejach i rozczarowaniach. Jej akcja rozgrywa się pod koniec lat 20. XX wieku.

Trzydziestosiedmioletni Wiktor Ruben, uczestnik I wojny światowej, po piętnastoletniej przerwie odwiedza wujostwo, u których spędzał beztroskie wakacje w młodych latach oraz pobliski majątek Wilko, gdzie poznał niegdyś sześć młodych panien - Julcię, Jolę, Franię, Kazię, Zosię, z którą prowadził lekcje, i zupełnie małą jeszcze wtedy Tunię. Spotkanie po długim czasie na nowo rozpala emocje wszystkich.

W 1979 roku opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza w koprodukcji polsko-francuskiej zekranizował Andrzej Wajda. Wiktora Rubena zagrał w filmie Daniel Olbrychski, a partnerowała mu cała plejada polskich aktorek z Anną Seniuk, Mają Komorowska i Stanisławą Celińską na czele. Na nasze antenie całą zmysłowość tekstu oryginału wydobyła dla Państwa Ewa Wiśniewska.

***

Tytuł audycji: Książka do słuchania

Przygotowała: Katarzyna Hagmajer-Kwiatek

Data emisji: 23.02-8.03.2017

Godzina emisji: 19.00

Książka rozłożona [StockSnap Pixabay.com] 1200.jpg
"Straszy mnie ta pośmiertna samotność". Dzienniki Iwaszkiewicza

bch

Czytaj także

Czarodziej Babel. Posłuchaj opowiadań odeskich

22.03.2017 15:06
W cyklu "Książka do słuchania" przedstawiliśmy dziesięć opowiadań Izaaka Babla w przekładzie Jerzego Pomianowskiego. Czytał Radosław Krzyżowski.
Radosław Krzyżowski
Radosław KrzyżowskiFoto: Grzegorz Śledź/PR2

Czechow_663.jpg
"Na Sachalin powinno się jeździć jak Turcy do Mekki". Rzecz o Czechowie

Kiedy w 1924 roku w czasopismach "Lef" i "Krasnaja now" ukazało się kilka opowiadań Izaaka Babla, jeden z rosyjskich pisarzy Konstanty Paustowski napisał: "Po lekturze Króla zrozumiałem, że w naszym piśmiennictwie zjawił się jeszcze jeden czarodziej i że wszystko, co ten człowiek napisze nie będzie nigdy bezbarwne i mdłe".

Upiornie szczery świat Izaaka Babla. "Należy się go uczyć na pamięć">>>

Izaak Babel urodził się w Odessie w 1894 roku w rodzinie żydowskiego kupca. Studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Kijowie. Debiutował w 1916 roku w petersburskim czasopiśmie "Letopis". Potem pracował w Czeka jako tłumacz, w Ludowym Komisariacie Oświaty, w ekspedycjach żywnościowych, w odeskim gubernialnym komitecie partyjnym, był też reporterem gazet w Petersburgu i w Tyflisie.


Fiodor Dostojewski 663.jpg
Dostojewski - piąty ewangelista?

W kwietniu dołączył do I Armii Konnej, był korespondentem polowym "Czerwonego Kawalerzysty", gazety frontowej I Konnej Brygady Budionnego, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1924 roku ukazała się "Armia Konna" - arcydzieło nowelistyki, literacki fresk o rewolucji i wojnie. Pisarza oskarżono o szkalowanie bohaterów rewolucji, zbierały się nad nim czarne chmury, ale ratowało go wstawiennictwo Maksyma Gorkiego. 

Babel załatwił wyjazd za granicę całej swojej rodzinie, sam jednak został w Rosji, mimo że w Europie był pisarzem znanym i cenionym. W latach 30. pisał, ale bardzo niewiele publikował. Jego twórczość zbierała coraz bardziej niepochlebne opinie wśród partyjnych krytyków literackich. Po śmierci Maksyma Gorkiego Babel powiedział Erenburgowi: "Teraz koniec ze mną".


mikołaj gogol wiki 1200.jpg
Mikołaj Gogol i mroki jego duszy

Aresztowano go 16 maja 1939 roku. Po trwającej dwadzieścia minut rozprawie bez obrońcy 26 stycznia 1940 roku skazano Izaaka Babla na karę śmierci. Wyrok wykonano nad ranem następnego dnia w podziemiach więzienia Butyrki. Jak napisał Jerzy Pomianowski: "Winą Babla była jego sława, nie z urzędowego nadania, talent dany od Boga, a nie od ministra kultury, jego poczucie odpowiedzialności za każde słowo własne, tylko własne i zrozumienie, że doskonałości nie da się osiągnąć z nakazu".

Dorobek Izaaka Babla to: "Dziennik 1920 roku", wspomniana "Armia Konna", dwie sztuki teatralne: "Zmierzch" i "Maria", scenariusze filmowe i przede wszystkim kilkadziesiąt opowiadań. Są wśród nich wydane w 1931 roku "Opowiadania odeskie" i wiele opowiadań mających charakter autobiograficzny.

Zachwycali się nimi najwybitniejsi pisarze: Mann, Canetti, Hemingway, Malraux, a z polskich pisarzy: Gustaw Herling-Grudziński, Adolf Rudnicki, Jerzy Pilch. Sam Babel powiedział pisarzowi Konstantinowi Paustowskiemu: "Stylem się to załatwia, stylem, szanowny Panie! Gotów jestem napisać opowiadanie o praniu bielizny i niewykluczone, że zabrzmi to jak proza Juliusza Cezara". I dodawał: "Żadne żelazo nie wchodzi w serce z tak mrożącą siłą, jak w porę postawiona kropka".

W Dwójce usłyszeliśmy utwory z cyklu "Opowiadania odeskie", których bohaterami są barwne postaci odeskich rzezimieszków z przedmieścia, żebraków i dziwaków, wśród nich - Benia Krzyk, który "mówił mało, ale smacznie". Zaprezentowaliśmy także opowiadania, w których Babel przywołuje swoje dzieciństwo, młodość, początki twórczości. Usłyszeliśmy również m.in. opowiadanie "Moje pierwsze honorarium", w którym padają te słynne zdania: "Nie ma powodu, aby dobrze opowiedziana historia przypominała rzeczywistość. Rzeczywistość ze wszystkich sił stara się przypomnieć dobrze opowiedziana historię".


jerzy pomianowski pap 1200.jpg
Jerzy Pomianowski. Profesor bez polskiego garbu

A Jerzy Pomianowski - zmarły 29 grudnia ubiegłego roku kongenialny tłumacz wielu utworów rosyjskiego pisarza - we wstępie do "Utworów zebranych" Izaaka Babla napisał: "Wydawało się, że autor pozyskał rozgłos dzięki popularnym opowiadaniom, cudactwom języka albo i za paradne facecje, wysłuchane na przedmieściach swojego miasta. Tymczasem mamy zjawisko. Rzadkie słowa, mocne i zabawne w echu potrafią nam zachować łyk zachwytu dla światła i garść zgrozy nad cieniem ludzkim. To jedna z niewielu takich książek na świecie".

***

Tytuł audycji: Książka do słuchania

Przygotowała: Dorota Gacek

Data emisji: 9.03-22.03.2017

Godzina emisji: 19.00-19.20

jp/bch