Brama do Rzymu

Najnowsze odkrycia archeologiczne w Portus ukazują znaczenie rzymskich portów.

Tylko najwyższej klasy znaleziska robią wrażenie na rozpieszczonych archeologach pracujących w Rzymie, jednak najnowsze odkrycia w Portus zaskoczyły nawet stałych bywalców stolicy świata.

Kto posiadał Ostię, posiadał i Rzym. Rzymski port zapewniał dostawy towarów, dzięki którym stolica imperium mogła prosperować. Najważniejszym z nich było zboże, w ogromnych ilościach sprowadzane z Afryki, głównie z Aleksandrii. Zaraz po nim w hierarchii ważności znajdowały się wino i oliwa, a następnie niewolnicy i inne wyroby luksusowe. O ile przerwa w dostawie tych ostatnich byłaby dotkliwa jedynie dla wyższych warstw społeczeństwa, o tyle braki w spichlerzach mogły z łatwością doprowadzić do zamieszek, a w rezultacie nawet do obalenia cesarza.
 
Z tego powodu hegemonię Ostii próbował przełamać Klaudiusz, budując port w położonym bardziej na północ Portus oraz łącząc go ze stolicą za pomocą kanału. Niestety lokalizacja nie należała do najszczęśliwszych – silne południowo-zachodnie wiatry oraz stale zamulający kanał Tybr nie sprzyjały prosperity. Sytuacja zmieniła się za czasów Tyberiusza, gdy cesarz ten wybudował ogromny heksagonalny zbiornik mający służyć za przystań dla statków towarowych oraz całą infrastrukturę umożliwiającą szybki przeładunek i wysyłkę wszelkich dóbr do Rzymu. Wkrótce Portus stał się głównym portem Rzymu, choć swego znaczenia Ostia nigdy do końca nie straciła.

Źr. University of Southampton

Prawdopodobnie właśnie dlatego badaniom w Portus przez długi czas nie udało się  zyskać kategorii priorytetowych. Aż do momentu, kiedy pałeczkę przejął Uniwersytet w Southampton (Wielka Brytania) przy współpracy Uniwersytetu w Cambridge oraz Szkoły Brytyjskiej w Rzymie. Rozpoczęty w 1998 roku „Portus Project” zjednoczył specjalistów z wielu dziedzin i pozwolił nie tylko na pobieżne nakreślenie konturów miasta, ale przede wszystkim zwrócił uwagą badaczy na różnorodność ceramiki, która trafiała do Portus z niemal wszystkich zakątków ówczesnego świata. Prześledzenie ich dróg będzie miało nie lada znaczenie dla naszej wiedzy o kontaktach gospodarczych Rzymu. Mimo tych doniosłych ustaleń, nietrudno jednak zauważyć, że prawdziwe fajerwerki wystrzeliły dopiero w tym roku.

Kilka dni temu profesor Simon Keay, szef projektu, ogłosił odkrycie doskonale zachowanych pozostałości po owalnym amfiteatrze. Jest to odkrycie tym bardziej doniosłe, że struktur w tym rodzaju najczęściej nie spotyka się w niewielkich miastach portowych. Świadczy ono również o roli jaką pełnił Portus w okresie trwania Cesarstwa Rzymskiego – bramy do Rzymu. Dodatkowo w tym roku odkryto głowę marmurowej rzeźby być może przedstawiającej Ulissesa lub jednego z jego żeglarzy.

Dodatkową atrakcją wykopów jest cały zespół archeologów specjalizujących się w wirtualnych rekonstrukcjach przeszłości. Już teraz stworzyli oni trójwymiarową makietę miasta z portem, zespołem, być może o charakterze pałacowym, oraz nowo odkrytym amfiteatrem. Krótką wirtualną wycieczkę po Portus można odbyć na stronie: http://www.soton.ac.uk/mediacentre/news/2009/oct/visualising_portus.html.

Iza Romanowska, Southampton