Historia

Proces przywódców Stronnictwa Narodowego

Ostatnia aktualizacja: 22.05.2023 05:38
22 maja 1948 roku przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie zakończył się proces przywódców Stronnictwa Narodowego, skazując wielu z nich na dożywotnie więzienie.
Członkowie Stronnictwa Narodowego podczas pogrzebu Romana Dmowskiego, Warszawa 1939.
Członkowie Stronnictwa Narodowego podczas pogrzebu Romana Dmowskiego, Warszawa 1939. Foto: Wikipedia/domena publiczna

Posłuchaj
14:11 montaż z 2-go dnia procesu przeciwko 6-ciu członkom nielegal___49_tr_1-1_9972917791d0125[00].mp3 Archiwalne nagranie z drugiego dnia procesu przeciwko sześciu członkom Stronnictwa Narodowego w Sądzie Rejonowym w Warszawie. (PR, 8.05.1948)

 

II Rzeczpospolita

Stronnictwo Narodowe, utworzone w 1928 roku, opowiadało się za budową katolickiego państwa polskiego. Narodowcy chcieli też wprowadzić hierarchiczną organizację społeczeństwa i zwiększenie roli elit w Polsce. Byli głównymi antagonistami sprawującej władzę sanacji i Józefa Piłsudskiego. W latach 30. XX wieku doszło do rozłamu Stronnictwa Narodowego, w wyniku którego powstał Obóz Narodowo-Radykalny.

Partia największe wpływy posiadała w zachodniej i centralnej Polsce oraz w dużych ośrodkach miejskich na wschodzie: Wilnie i Lwowie. Jednocześnie była największą partią w ówczesnej Polsce, skupiając w swoich szeregach ponad 200 tysięcy członków.

II wojna światowa

II wojna światowa zmusiła polskie partie polityczne do podziemnej działalności. Stronnictwo Narodowe było jednym z czterech głównych konspiracyjnych stronnictw politycznych. Miało swoich przedstawicieli w rządzie RP na uchodźstwie oraz w Delegaturze Rządu RP na Kraj. SN postulowało, by przyszła Polska była krajem narodowym i bezklasowym. Naciskał na aktywną walkę z okupantem, wyparcie z Polski obcego kapitału, uspołecznieniem własności, ale jednocześnie zwalczał wzrastające w kraju wpływy komunistyczne.

W 1939 roku zarząd główny Stronnictwa Narodowego powołał walczące na terenie Polski konspiracyjne organizacje zbrojne. Powstało kilkanaście różnych organizacji wywodzących się z ruchu narodowego, które w 1942 roku połączone w Narodowe Siły Zbrojne. Jednak nigdy nie stanowiły one jednolitej struktury.  

Okres powojenny

Wojna nie przerwała ciągłości życia politycznego i istnienia organizacji politycznych, ale po jej zakończeniu Stronnictwo Narodowe przetrwało w szczątkowej postaci.

Pod okupacją komunistyczną działały równolegle dwie organizacje o różnych zabarwieniu ideowym: NSZ-Stronnictwo Narodowe i NSZ-Obóz Narodowo-Radykalny.

Żołnierze Wyklęci - zobacz serwis historyczny

W 1944 roku powstało Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, będące jedną z największych powojennych organizacji antykomunistycznych. W skład NZW weszły struktury Narodowej Organizacji Wojskowej, Narodowych Sił Zbrojnych i lokalne siatki konspiracyjne AK.

Po zakończeniu wojny SN podjęło nieudaną próbę przejścia do legalnej działalności. Władze komunistyczne wzmagały ciągłe akcje represyjne przeciw narodowemu podziemiu. W głośnym Procesie Szesnastu, w czerwcu 1945 roku, sądzeni byli także działacze Stronnictwa Narodowego: Stanisław Jasiukiewicz, Aleksander Zwierzyński, Kazimierz Kobylański i Zbigniew Stypułkowski.

W dniach 7-22 maja 1948 roku Wojskowy Sąd Rejonowy skazał na dożywotnie więzienia szereg pozostałych przywódców Stronnictwa Narodowego. Od końca lat 40. poszczególne struktury NZW działały w rozproszeniu, pozbawione instytucji kierowniczych, nastawiając się na przetrwanie.


Czytaj także

Roman Dmowski. Polityczny pragmatyk i twórca Narodowej Demokracji

Ostatnia aktualizacja: 02.01.2024 05:45
"Można było nie zgadzać z jego ideologią, ale niepodobna nie uznać, że kierował się najszczerszymi intencjami służenia narodowi" – tak o Romanie Dmowskim pisano w przedwojennym "Zielonym Sztandarze".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Hieronim Dekutowski ps. Zapora. Bohater, o którym historia nie zapomni

Ostatnia aktualizacja: 07.03.2024 05:40
Był żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficerem Armii Krajowej, członkiem Delegatury Sił Zbrojnych i Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", cichociemnym, kawalerem orderu Virtuti Militari. Hieronim Dekutowski ps. Zapora został zamordowany w więzieniu mokotowskim 75 lat temu, 7 marca 1949.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Proces szesnastu. Wyklęci i skazani

Ostatnia aktualizacja: 04.03.2014 22:25
W środowym "Notatniku Dwójki" nadamy słuchowisko "Życie w cieniu procesu. Sceny rodzinne z procesem szesnastu w tle", w którym autorka wraz z bohaterami tej opowieści powraca do wydarzeń z marca 1945 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozbicie obozu NKWD w Rembertowie. Wspomnienia uczestników

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2023 05:48
W nocy z 20 na 21 maja 1945 roku oddział Armii Krajowej pod dowództwem ppor. Edwarda Wasilewskiego ps. Wichura rozbił obóz NKWD w Rembertowie, uwalniając ponad 500 więźniów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Romana Dmowskiego wizja niepodległej Polski

Ostatnia aktualizacja: 01.02.2018 15:27
W kolejnym odcinku cyklu "Ku Niepodległej" przypominaliśmy dokonania jednej z najważniejszych postaci polskiej polityki końca XIX i pierwszej połowy XX wieku.
rozwiń zwiń