Historia

Wojny burskie. Starcie Dawida z Goliatem

Ostatnia aktualizacja: 11.10.2022 05:30
- Była to najbardziej krwawa i kosztowna wojna Imperium Brytyjskiego od zwycięstwa nad Napoleonem w 1815 roku – mówił na antenie Polskiego Radia historyk prof. Piotr Szlanta. 11 października 1899 roku wybuchła II wojna burska.
Oddział burski w czasie II wojny burskiej fot. Wikimedia Commons.
Oddział burski w czasie II wojny burskiej fot. Wikimedia Commons.

Burowie

Burowie, których potomków nazywa się dziś Afrykanerami, wywodzili się od holenderskich osadników. Pojawili się w południowej Afryce już w połowie XVII wieku dając początek europejskiemu osadnictwu na tym obszarze. W następnym stuleciu napłynęła cała rzesza osadników holenderskich, dając początek oddzielnemu narodowi burskiemu. Do ery wojen napoleońskich Kolonia Przylądkowa znajdowała się w rękach Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. W 1815 roku na Kongresie Wiedeńskim zdecydowano o przyznaniu tych terenów Wielkiej Brytanii.

Wielki Trek

W ciągu kilkunastu lat urzędnicy brytyjscy wprowadzili szereg reform faworyzujących osadników z Wielkiej Brytanii. Niezadowoleni Burowie zaczęli wyjeżdzać na północ, w głąb kontynentu. Migracje poza granice Kolonii Przylądkowej nazwano Wielkim Trekiem, który po ciężkich walkach z afrykańskim plemieniem Zulusów zakończył się założeniem w połowie XIX wieku dwóch niezależnych republik burskich: Transwalu i Oranii.

I wojna burska

W 1880 roku Brytyjczycy po raz pierwszy podjęli próbę włączenia nowych sąsiadów do swojego imperium kolonialnego. Burowie po skutecznej obronie zawarli z Wielką Brytanię traktat, w której zrzekli się prowadzenia własnej polityki zagranicznej na rzecz królowej Wiktorii w zamian za uznanie niepodległości Transwalu i Oranii. Jednak upokorzone Imperium nie zaniechało myśli o podbiciu republik burskich.

Przeklęte złoto

Sytuacja diametralnie zmieniła się już sześć lat później, gdy w republikach burskich odkryto bogate pokłady złota i diamentów. Wybuchła afrykańska gorączka złota, która przyciągnęła z południa i Europy tysiące brytyjskich osadników.

Nazywany królem diamentów Brytyjczyk Cecil Rhodes namówił administratora Rodezji Leandera Jamesona do zorganizowania zbrojnego wypadu najemników angielskich w celu opanowania nowo odkrytych złóż. Akcja prowadzona bez wiedzy i zgody Londynu zakończyła się klęską i kompromitacją Wielkiej Brytanii na arenie międzynarodowej.

II wojna burska

Po przerzuceniu znacznych sił z innych kolonii Wielka Brytania postanowiła ostatecznie rozprawić się z krnąbrnymi sąsiadami. Wojna wybuchła w 1899 roku.

Pierwsze miesiące to pasmo brytyjskich klęsk, rozbijania kolejnych formacji przez oddziały burskie. Spowodowało to wzrost sympatii dla Burów w całej Europie. W niektórych krajach organizowano legiony ochotników, które napływały do Afryki. Było wśród nich też kilku Polaków.

- Z brytyjską potęgą walczyły dwa maleńkie państewka nie posiadające regularnej armii, broniły się systemem milicyjnym - mówił w audycji ”Historia na opak” prof. Paweł Wieczorkiewicz – w pierwszym etapie wojny fatalnie dowodzone wojska brytyjskie bez problemu były rozbijane przez lepiej zorganizowanych, sprytniejszych i świetnie strzelających Burów.


Posłuchaj
24:15 zwycięstwo burów___546_97_iv_tr_0-0_103285960d5b8be0[00].mp3 Audycja historyczna z cyklu "Historia na opak" na temat hipotetycznych losów świata w przypadku zwycięstwa Burów. Dyskusja historyków dr Janusza Osicy i prof. Pawła Wieczorkiewicza moderowana przez red. Andrzeja Sowę (02.02.1997).

 

Co ciekawe wojnie burskiej zawdzięczamy mundury w kolorze khaki. Wprowadzono je, kiedy okazało się, że kolorowe, piękne XIX-wieczne mundury w wypadku nowoczesnej broni strzeleckiej są samobójstwem na polu walki.

Dopiero nowy brytyjski dowódca lord Kitchener, pogromca sudańskich mahdystów, zastosował przynoszącą efekty taktykę spalonej ziemi.

Po 1900 roku wojna burska przeszła w etap wojny partyzanckiej. Brytyjczycy stosując nową taktykę palili burskie farmy, którym udowodniono sprzyjanie rebeliantom. Zaś ludność przesiedlano do obozów koncentracyjnych, gdzie ze względu na złe warunki sanitarne, brak żywności i wody śmierć poniosło kilkanaście tysięcy kobiet i dzieci.

Zacięta wojna trwała ze zmiennym szczęściem prawie trzy lata. Burowie, których było mniej niż mieszkańców jednej dzielnicy Londynu, musieli w końcu ulec brytyjskiej potędze. 31 maja 1902 wojna była skończona. Transwal i Orania stały się brytyjskimi koloniami.

Posłuchaj dyskusji historyków dr Janusza Osicy i prof. Pawła Wieczorkiewicza o alternatywnym losach świata w przypadku zwycięstwa Burów nad Wielką Brytanią.

mjm

Czytaj także

Nelson Mandela – pierwszy czarnoskóry prezydent RPA

Ostatnia aktualizacja: 18.07.2023 05:30
– Odnieśliśmy triumf w dążeniu do wskrzeszenia nadziei w piersiach milionów naszych współobywateli – mówił Mandela, obejmując stanowisko. 18 lipca 1918 roku urodził się Nelson Mandela. Pierwszy czarnoskóry prezydent RPA już za życia stał się legendą. Wszedł na trwałe do historii świata. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wiktoria Hanowerska. Babcia Europy

Ostatnia aktualizacja: 20.06.2022 05:30
Jej potomkowie zasiadali na tronach Rosji, Prus, Bułgarii, Grecji, Rumunii, Hiszpanii, Jugosławii, Norwegii i Szwecji. 185 lat temu, w 20 czerwca 1837 roku, zasiadła na tronie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

George Curzon - drugi po królowej Wiktorii

Ostatnia aktualizacja: 11.07.2015 07:00
Lord George Curzon - brytyjski mąż stanu i dyplomata, minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, wicekról Indii. Wybitny mówca. Prywatnie snob, skąpiec, surowy pan, rozstawiający po kątach służbę. W historii Polski kojarzony jest z tzw. linią Curzona, czyli wyznaczeniem polskich wschodnich granic w 1919 roku, które po II wojnie światowej przypieczętował pakt Ribentropp-Mołotow.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Botany Bay - jak skazańcy odkryli Australię

Ostatnia aktualizacja: 13.05.2017 06:04
- Skazuję Cię, ale nie wiem na co, może na burzę morską i katastrofę okrętową, może na okrutną zarazę, może na głód, a może na to, byś został pożarty przez dzikie zwierzęta. Odejdź i szukaj szczęścia, żyj albo giń, cierp albo bądź szczęśliwy. Precz z moich oczu! – ironicznie pisał Jeremy Bentham, angielski prawnik.
rozwiń zwiń