Historia

Iwan Franko – przeciw uciskowi ludu Galicji

Ostatnia aktualizacja: 27.08.2015 06:05
Jego pisarstwo było głosem buntu literata-humanisty przeciwko feudalnemu ustrojowi Galicji. Miał na celu obronę interesów klasy robotniczej i ludu wiejskiego.
Audio
  • Portret literacki Iwana Franko, największego po Tarasie Szewczence ukraińskiego twórcy i działacza. (PR, 3.07.1968)
Grób Iwana Franki na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Pomnik dłuta S. Litwinenki. Fot. WikipediaccStanisław Kosiedowski.
Grób Iwana Franki na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Pomnik dłuta S. Litwinenki. Fot. Wikipedia/cc/Stanisław Kosiedowski.

27 sierpnia 1856 urodził się Iwan Franko, poeta, prozaik, dramaturg, krytyk literacki i historyk literatury, który ogromną erudycją imponował współczesnym. Swoją pracowitość potwierdził astronomiczną liczbą pięciu tysięcy pozycji bibliograficznych. Nawiązał też żywe kontakty z ruchem ludowym i robotniczym w ówczesnej Galicji stając się największym, po Tarasie Szewczence, ukraińskim twórcą i działaczem.

Socjalista naukowy

Przyszedł na świat w chłopskiej rodzinie pod Drohobyczem. W bardzo trudnych warunkach zdobył humanistyczne wykształcenie na Uniwersytecie Lwowskim, dziś noszącym jego imię. Od wczesnej młodości kształtował swoje przekonania w harmonii z radykalną myślą społeczną i socjalistycznym światopoglądem.

Iwan Franko pod zarzutem socjalistycznych sympatii został aresztowany w 1878 roku. Po opuszczeniu więzienia zaczął na poważnie studiować socjalizm naukowy, a nawet przetłumaczył na język ukraiński fragmenty "Kapitału" Marksa. Już wtedy opowiadał się za braterskim współżyciem wszystkich narodów zamieszkujących Galicję.

Sprzeciw humanisty

Skazany za swoje poglądy na faktyczną banicję ze Lwowa, udał się w rodzinne strony, gdzie podjął ryzykowną działalność agitatorską wśród tamtejszych robotników naftowych. Tam z bilska poznał galicyjską nędzę. Jego doświadczenia z tego okresu znalazły swoje odbicie w przyszłej twórczości.

Pisał w tym czasie coraz więcej. Powstawały powieści, opowiadania, wiersze, pamflety i artykuły. Pisał i drukował w języku ukraińskim i polskim. Jego pisarstwo było buntem literata-humanisty przeciwko feudalnemu ustrojowi Galicji. Jego celem była obrona interesów klasy robotniczej i ludu wiejskiego.

Przyjaciel Polski

Iwan Franko jako odwieczny przyjaciel Polaków cenił wysoko polską literaturę i utrzymywał serdeczne stosunki z wybitnymi polskimi pisarzami tamtych czasów. Stałe i coraz częstsze manifestacje przyjaźni polsko-ukraińskiej spowodowały, że konserwatywni wydawcy ówczesnych pism ukraińskich we Lwowie zrezygnowali ze współpracy z autorem przychylnym socjalistom i Polakom.

W roku 1887 polscy przyjaciele podali mu pomocną dłoń. Na ich propozycję Iwan Franko związał się na dziesięć lat z redakcją polskiego dziennika "Kurier Lwowski". Jednocześnie wraz Bolesławem i Marią Wysłouchami zaczął stawiać podwaliny pod pierwszą postępową chłopską organizację polityczną w Galicji. Konsekwentnie opowiadał się przeciwko zaostrzaniu walk narodowościowych na tym terenie.

Działalność polityczna ściągała na niego czasami nienawiść i szykany ze strony obu narodowości. Nagonka ta spowodowała, że coraz bardziej zamykał się w pracy naukowej i literackiej. Ostatnie lata życia spędził w przygnębieniu i ciężkiej chorobie. Zmarł we Lwowie 28 maja 1916.

mjm

Czytaj także

Jedyne takie miasto - Lwów

Ostatnia aktualizacja: 02.12.2013 05:50
- Co zadziwia wycieczki, które przyjeżdżają do Lwowa? Że w starej części miasta nie ma dwóch jednakowych kamienic, bo budowali je Żydzi, Ormianie, Polacy, Włosi, Niemcy, Czesi. Każdy starał się odróżnić czymś się od sąsiada – mówił Zbigniew Jarmiłko, wiceprezes Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bohdan Chmielnicki - wróg Rzeczypospolitej, bohater Ukrainy

Ostatnia aktualizacja: 06.08.2023 05:40
- Nie on zgromadził tę beczkę prochu, która wybuchła w 1648 roku, ale on zapalił lont i on sprowadził na ojczystą ziemię najstraszliwszego przeciwnika – mówił prof. Henryk Wisner, oceniając Bohdana Chmielnickiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wojna polsko-ukraińska 1918-1919

Ostatnia aktualizacja: 01.11.2020 05:35
Trwający osiem miesięcy konflikt między odrodzoną Rzeczpospolitą, a dążącymi do niepodległości Ukraińcami położył się cieniem na stosunkach między oboma narodami w okresie II RP.
rozwiń zwiń