Nagrodzony Pokojową Nagrodą Nobla za stworzenie planu pomocy gospodarczej dla Europy po II wojnie światowej George Marshall przedstawił go 5 czerwca 1947 roku. Marschall był też autorem Doktryny Trumana zakładającej powstrzymywanie ekspansji komunizmu.
Na zdjęciu: Generałowie MacArthur i Marshall w 1943 roku, fot. Wikimedia Commons.
Dał Europie wędkę zamiast ryby
Powojenne potrzeby Europy były olbrzymie. Zniszczone konfliktem państwa Starego Kontynentu pilnie potrzebowały zastrzyku gotówki, żeby odbudować zrujnowane gospodarki. Stany Zjedonoczone uświadomiły sobie, że tylko one są w stanie dźwignąć Europę z powojennego kryzysu.George Marshall, ówczesny sekretarz stanu USA opracował zatem Program Odbudowy Europy, nazwany później planem Marshalla.
Początkowo państwa europejskie, również te niedotknięte bezpośrednio wojną, wysunęły roszczenia w wysokości 30 mld dolarów. Na taką kwotę Stany Zjednoczone nie mogły sobie pozwolić. 3 kwietnia 1948 roku Kongres przyznał na realizację planu 13,5 mld dolarów, fizycznie wpłacono do banków krajów europejskich jednak tylko 2 mld.
Amerykanie nauczeni doświadczeniem po I wojnie światowej wiedzieli, że wpompowanie w gospodarki europejskie pieniędzy na niewiele się zda.
- To, co było trzonem planu Marshalla, to koncepcja dostaw materiałowych, dostaw żywności, a także dóbr inwestycyjnych, po to, aby gospodarki poszczególnych krajów mogły uzyskać niezbędny oddech i zacząć funkcjonować normalnie - wyjaśniał historyk prof. Krzysztof Michałek w audycji Sławomira Szofa "Postacie XX wieku".
26:16 George Marshall.mp3 Sylwetkę Generała George'a Marshalla przybliża w rozmowie z redaktorem Sławomirem Szofem prof. Krzysztof Michałek. Audycja z cyklu "Postacie XX wieku". (PR, 20.04.1997)
Pomoc niebezwarunkowa
Marshallowi nie chodziło jedynie o napędzenie gospodarki USA i Europy. Program odbudowy miał też zapobiec komunistycznej rewolucji na Starym Kontynencie: by otrzymać pomoc, Francja i Włochy musiały usunąć z rządów komunistycznych ministrów. Ponadto Stany Zjednoczone wymagały, by gospodarki państw, które otrzymają wsparcie były gospodarkami wolnorynkowymi. Było to jawnym zaprzeczeniem komunistycznej doktryny gospodarki planowej, która obowiązywała w ZSRR i w państwach bloku wschodniego. Ofertę pomocy skierowano jedynie do Polski i Czechosłowacji.
- 4 lipca 1947 premier Cyrankiewicz przychylnie ocenił plan pomocy amerykańskiej wyrażając nadzieję, iż pozwoli ona szybko odbudować nasz kraj - słyszymy w audycji "Postacie XX wieku", nadanej w 1997 roku. - Ale gdy Kreml, po propagandowej nagonce, odrzucił ostatecznie plan Marshalla, rząd w Warszawie nie przyjął zaproszenia do Paryża, zaś premier Cyrankiewicz złozył wykrętne oświadczenie, tłumacząc się troską rządu zarówno o bieżące, jak i trwałe interesy państwowe.
Plan Marshalla zakładał też zniesienie barier handlowych między państwami europejskimi, dzięki czemu na konferencji w Paryżu 16 kwietnia 1948 roku 15 krajów Starego Kontynentu i Turcja utworzyły Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej, tworząc w ten sposób podwaliny pod przyszłą integrację.
- W tym zakresie, w jakim realizacja planu Marshalla pozwoliła na uruchomienie mechanizmów integracyjnych w Europie, można go nazwać praojcem integracji europejskiej - mówił o George’u Marshallu historyk prof. Krzysztof Michałek.
Cichy generał
Stateczny i skromny, w przeciwieństwie do swojego podwładnego Douglasa MacArthura, nie lubił brylować w mediach. Dziś pamiętany jest głównie przez pryzmat Programu Odbudowy Europy. Tymczasem rola Marshalla nie ograniczała się do powojennej działalności. szef Sztabu Armii Lądowej był też cichym bohaterem wygranej USA w największym konflikcie zbrojnym XX wieku. - Churchill uznawał, że Stany Zjednoczone przygotowały się do wojny, a następnie ją prowadziły, głównie dzięki Marshallowi - stwierdził prof. Krzysztof Michałek.
bm
