Historia

André Marie Ampère - pionier elektromagnetyzmu

Ostatnia aktualizacja: 10.06.2017 06:03
Newton elektryczności – tak nazywał francuskiego uczonego inny słynny fizyk James Clerk Maxwell. Ampere był odkrywcą prawideł elektromagnetyzmu. Dziś eksperymenty podobne do tych, jakie wykonywał, przedstawiane są młodzieży w gimnazjach i liceach. U progu XIX wieku były to jednak doświadczenia pionierskie.
Audio
  • Audycja z cyklu "Anegdoty i fakty" Piotra Sopoćko poświęcona postaci André Marie Ampère'a. (PR, 9.06.1976)
Andr Ampre
André AmpèreFoto: Wikimedia Commons/dp

10 czerwca 1836 zmarł André Marie Ampère, francuski fizyk, matematyk, pionier badań nad elektromagnetyzmem. Od jego nazwiska bierze swoją nazwę jednostka natężenia prądu elektrycznego - amper.

- Ampère, korzystając z prawideł magnetyzmu występujących podczas przepływu prądu, zbudował przyrząd do pomiaru natężenia i nazwał go galwanometrem. Dla swych dalszych doświadczeń skonstruował elektromagnes. Bliski był odkrycia jeszcze jednego zjawiska elektrycznego - oporu prądu znanego w nauce jako prawo Ohma - słyszymy w audycji Piotra Sopoćki z cyklu "Anegdoty i fakty".

Zasługi Ampère'a dla nauki znajdowały odzwierciedlenie w piastowanych przez niego stanowiskach: był wykładowcą w rodzinnym Lyonie, po przeprowadzce do Paryża w 1804 roku wykładał na  École Polytechnique, gdzie cztery lata później otrzymał tytuł profesora. W tym samym roku, z polecenia Napoleona Bonaparte, został generalnym inspektorem francuskich wyższych uczelni. W 1826 roku objął Katedrę Fizyki na College de France.

Krwawe piętno Rewolucji

Sukcesy naukowe nie przekładały się na szczęście w życiu prywatnym. Ampère pochodził z zamożnej rodziny kupieckiej w Lyonie. Przyszedł na świat 20 stycznia 1775.

- Jedyne dziecko państwa Ampère otoczono troskliwą opieką i zapewniono solidną edukację, pomimo iż rodzina w obawie przed szykanami rewolucjonistów musiała ukryć się na głębokiej prowincji - słyszymy w audycji z 1976 roku.

Wielka Rewolucja Francuska wywarła potężny wpływ na osiemnastoletniego wówczas Andre. Rodzinny Lyon był lojalny wobec starego porządku i miasto, po zdobyciu przez rewolucjonistów, spłynęło krwią. Głowę na gilotynie położył ojciec przyszłego naukowca.

Wiecznie nieszczęśliwy

- Mimo młodego wieku, był już twórcą sztucznego języka międzynarodowego, ogarniał umysłem nauki przyrodnicze, historię i filozofię, próbował nawet swych sił w poezji – słyszymy w audycji Piotra Sopoćki.

W wieku 24 lat poślubił Julię Carron, która zmarła pięć lat później. Pchnęło to Ampère'a ku głębokiej religijności: czytał Biblię i nauki Ojców Kościoła, został franciszkańskim tercjaszem.

- Świat ogarnęła wówczas moda na doświadczenia z elektrycznością. Odkrycie Galvaniego, stos Volty, zwróciły uwagę Ampère'a i dały mu sposobność do dalszej syntezy - słyszymy w audycji z archiwum PR.

Nawet wpędzenie się w wir pracy nie spowodowało, że Ampère stał się człowiekiem szczęśliwym. Nie założył ponownie rodziny, jedyną jego towarzyszką była ulubiona kotka. Epitafium dla swojego życia skomponował sam w napisie, który nakazał umieścić na nagrobku: "Tandem felix", co znaczy "Nareszcie szczęśliwy".

Posłuchaj audycji o André Marie Ampère z cyklu "Anegdoty i fakty".

bm

Czytaj także

Napoleon Bonaparte. "Tam, gdzie nie ma wolności, nie ma ani praw, ani obowiązków"

Ostatnia aktualizacja: 09.11.2023 05:40
- Pojawił się znikąd, z małej, niewiele znaczącej wyspy na Morzu Śródziemnym i błyskawicznie zaszedł na szczyty władzy – opisywała Napoleona Bonaparte Hanna Maria Giza na antenie Dwójki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Maximilien de Robespierre - poszedł o krok za daleko

Ostatnia aktualizacja: 28.07.2023 05:40
"Terror bez cnoty jest zgubny, cnota bez terroru jest bezsilna" - tak tłumaczył swoją działalność w czasie rewolucji francuskiej Maximilien de Robespierre.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Maria Walewska. Kochanka Napoleona

Ostatnia aktualizacja: 11.12.2023 05:35
Najważniejszy w tamtym czasie człowiek na świecie i polska szlachcianka. Napoleon Bonaparte i Maria Walewska – ich romans owiany jest wieloma tajemnicami i legendami.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wandea – ludobójstwo francusko-francuskie

Ostatnia aktualizacja: 23.12.2013 11:00
220 lat temu, 23 grudnia 1793, powstańcy wandejscy ponieśli ostateczną klęskę z wojskami I Republiki Francuskiej w bitwie Savenay. Po krwawym zwycięstwie podjęto plan bezlitosnej, całkowicie zbędnej, pacyfikacji Wandei.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Thomas Paine i jego "Zdrowy rozsądek"

Ostatnia aktualizacja: 08.06.2015 06:00
- Historycy przyjmują za wielce prawdopodobne, że każdy umiejący czytać obywatel kolonii zapoznał się z dziełem Paine’a - słyszymy w audycji Jana Owsińskiego z cyklu "Uczeni w anegdocie".
rozwiń zwiń