Oktawian August, pierwszy cesarz rzymski, urodził się w 63 r. p.n.e. Był wnukiem Julii, siostry Cezara. W tym czasie, pomimo ciągłych wojen i zamieszek wewnętrznych, potęga Rzymu była już ugruntowana. Gdy Juliusz Cezar padł pod ciosami spiskowców w 44 roku p.n.e. młody Oktawian dowiedział się o testamencie, w którym dyktator wyznaczył go na swojego następcę. Wsparty przez weteranów Cezara i Cycerona wkroczył na scenę polityczną. Nad republiką zawisła groźba wojny domowej.
Drugi triumwirat
Rok po idach marcowych, w 43 roku p.n.e. doszło do układu między trzema wodzami: Markiem Antoniuszem, Cezarem Oktawianem i Markiem Lepidusem. Triumwirowie ogłosili listy proskrypcyjne, skazujące przeciwników na śmierć lub wygnanie. Ich zgoda nie trwała długo.
Nz: August z Prima Porta w muzeum w Watykanie fot. Wikimedia/cc/Till Niermann.
Dość szybko Oktawian odebrał Afrykę Lepidusowi i szykował się do generalnego starcia z władcą wschodnich prowincji imperium. W tym czasie Antoniusz zaangażował się w realizację tworzenia odrębnych państw typu hellenistycznego. Ogłosił Kleopatrę władczynią Egiptu, a swoim dzieciom planował podarować ziemie prawnie należące do Rzymu. Testament Antoniusza wzbudził powszechne niezadowolenie. Oktawian ruszył do decydującej bitwy.
Bitwa pod Akcjum
W roku 31 p.n.e. pokonał swojego przeciwnika w bitwie morskiej pod Akcjum. Antoniusz i Kleopatra popełnili samobójstwo, a Egipt stracił niezależność. Rzym miał odtąd jednego władcę – Cezara Oktawiana. Niezbyt mu przychylny Tacyt pisał: „Skoro żołnierze przynęcił darami, lud rozdawnictwem zboża, a wszystkich słodyczą pokoju, powoli zaczął się wzbijać i zagarniać w swoje ręce przywileje senatu, urzędników i praw. Nikt mu w tym nie stawiał oporu, gdyż najbutniejsi padli w bojach albo wskutek proskrypcji”.
Pryncypat
Oktawian rządził państwem rzymskim od 30 roku p.n.e. do 14 roku naszej ery. Był twórcą ustroju zwanego pryncypatem. Wkrótce przybrał imię Augusta. W swoich pamiętnikach pisał: „W czasie mego szóstego i siódmego konsulatu, kiedy położyłem już kres wojnom domowym, a na mocy zgodnego żądania wszystkich sprawowałem rządy nad całością, przekazałem Rzeczpospolitą spod swojej władzy senatowi i ludowi rzymskiemu do swobodnej decyzji. Dla tej to mojej zasługi uchwałą senatu nazwano mnie Augustos”.
Rzeczywistość była jednak inna. Zachował wprawdzie stare tradycje i szereg elementów dawnego ustroju - przede wszystkim senat - ale jednocześnie stopniowo likwidował instytucje, które miały charakter demokratyczny. Oktawian August opierał swoją władzę na armii, stanie ekwitów i rozbudowanym aparacie urzędniczym. Była to próba pogodzenia rzymskiej tradycji z elementami monarchii hellenistycznej.
Bitwa pod Akcjum, muzeum w Londynie fot. Wikimedia Commons.
Pax Romana
Od momentu przejęcia władzy przez Oktawiana Augusta zaczyna się okres nazwany w dziejach Pax Augusta. Trwający ponad dwieście lat złoty okres w historii kultury rzymskiej. Czas spokoju i pokoju wewnątrz i na zewnątrz starożytnego Rzymu.
- Dlaczego ten człowiek, który przecież doszedł do władzy poprzez niezwykle krwawe wojny domowe, zapisał się później tak dobrze w historii nie tylko politycznej, ale też kultury europejskiej – zastanawiał się gość audycji prof. Aleksander Krawczuk
Oktawian August ustalił granice imperium na Dunaju i Renie, zorganizował nowoczesną armię, przeprowadził reformę podatkowe i nowy spis ziemi i obywateli. Popierał kulturę i sztukę. Zastał Rzym ceglany, a zostawił marmurowy.
Zasięg imperium rzymskiego za panowania Oktawiana Augusta fot. Wikipedia/cc/Cristiano64.
Zmarł 19 sierpnia 14 w Noli. Rządził przez 45 lat. Na posiedzeniu senatu odczytano testament Oktawiana: „Niech mym spadkobiercą w dwóch trzecich będzie Tyberiusz Cezar, Liwia otrzymuje trzecią część spadku i zostanie adoptowana do rodu imperatora Augusta”.
mjm
