Historia

Tadeusz Różewicz - ocalił poezję z rzezi

Ostatnia aktualizacja: 24.04.2020 05:58
Był świadkiem i uczestnikiem II wojny światowej, która odcisnęła piętno na jego twórczości. Tadeusz Różewicz pokazał, że poezja po Auschwitz jest możliwa, ale wymaga rozrachunku z przeszłością.
Audio
  • Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" - o teatrze. (PR, 1999)
  • Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" - o szukaniu formy literackiej. (PR, 1999)
  • Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" cz. 3 - o emigracji, partyzantce i szkolnych podręcznikach. (PR, 1999)
  • Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" cz. 4 - wspomnienia z czasów studenckich w Krakowie. (PR, 1999)
  • Tadeusz Różewicz i Czesław Miłosz - wywiad rzeka Renaty Gorczyńskiej pt. "Dialogi Poetów" cz. 5 - o wzajemnym podziwie. (PR, 1999)
Na zdjęciu archiwalnym z czerwca 1966 r. poeta, dramaturg, prozaik, scenarzysta Tadeusz Różewicz
Na zdjęciu archiwalnym z czerwca 1966 r. poeta, dramaturg, prozaik, scenarzysta Tadeusz RóżewiczFoto: PAP/CAF/Stanisław Moroz

Tadeusz Różewicz zmarł 24 kwietnia 2014 roku we Wrocławiu. Był jednym z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, prozaikiem, dramaturgiem i eseistą.

Poeta z karabinem w ręku

Dorastał w okresie dwudziestolecia międzywojennego w Radomsku. Był niemal rówieśnikiem II Rzeczpospolitej i jednym z poetów pokolenia Kolumbów. Pierwsze utwory publikował jeszcze przed 1939 rokiem, między innymi w czasopismach "Pod znakiem Marii" i "Czerwone Tarcze".

Różewicz w czasie wojny należał do Armii Krajowej, działał pod pseudonimem "Satyr". Był także redaktorem podziemnego czasopisma "Czyn Zbrojny". W 1942 roku ukończył konspiracyjny kurs podchorążych. Rok później poeta ruszył z podziemia akowskiego do walki z bronią w ręku w lasach w Kieleckiem.

- Ponieważ ja kończyłem konspiracyjną Szkołę Podchorążych, 14 lub 15 sierpnia 1943 roku zostałem skierowany do oddziału partyzanckiego obwodu AK Radomsko. Spakowałem co miałem, a nie miałem właściwie niczego i wymaszerowałem do lasu - mówił w audycji Polskiego Radia z 1999 roku. - Życie w konspiracji było życiem w podziemiu, to było ukrywanie się, to były fałszywe dowody. Przekroczywszy posterunek, zameldowałem się: "Panie komendancie, kapral podchorąży ”Satyr” melduje się posłusznie na rozkaz".

Po roku pobytu w partyzantce Tadeusz Różewicz napisał debiutancki zbiór wierszy "Echa leśne". Były to przeważnie patriotyczne utwory pisane na pokrzepienie serc leśnych braci, ale jednocześnie niepozbawione lekkości i satyrycznego zabarwienia, charakterystycznego dla Różewicza.

- Była to jedyna książeczka, którą napisałem nie tyle na rozkaz, co na polecenie. "Słuchajcie tam podchorąży, macie tam smykałkę do pisania, weźcie no ołówek, papier. Trzeba dla chłopaków coś napisać". Potem to się rozwinęło w książeczkę zatytułowaną "Echa leśne" - mówił Tadeusz Różewicz w audycji Renaty Gorczyńskiej z cyklu "Dialogi poetów".

Miejsce w polskiej literaturze 


Za debiut Różewicza uważa się wydany po wojnie w 1947 zbiór wierszy pt. "Niepokój". Twórczość Tadeusza Różewicza inspirowała współczesną poezję polską. Jej wpływ był widoczny nie tylko w nowatorskiej formie, ale również przekazie dla powojennego świata. Poeta udowadniał, że poezja po zbrodniach II wojny światowej jest możliwa, ale wymaga rozrachunku z przeszłością.

"Nie ma polskiej poezji i polskiej mowy bez Tadeusza Różewicza", powiedział kiedyś Kazimierz Wyka, i trudno o lepszą syntezę znaczenia jego twórczości dla rodzimej literatury.

Tadeusz Różewicz był autorem ponad 50 tomów wierszy, przetłumaczonych na kilkadziesiąt języków. Do jego najważniejszych zbiorów poetyckich należą: debiutancki "Niepokój" oraz "W łyżce wody", "List do ludożerców", "Twarz" i "Równina".

Osobne miejsce w jego dorobku literackim zajmuje twórczość sceniczna. Napisał między innymi tak głośne dramaty, jak: "Kartoteka", "Stara kobieta wysiaduje" i "Na czworakach", wystawiane na scenach całego świata. W jego sztukach elementy realistyczne przenikają się z teatrem absurdu.

”Kartoteka” i inne utwory 

Różewicz był laureatem wielu nagród i wyróżnień. W 1999 roku otrzymał Nagrodę Literacką im. Władysława Reymonta za twórczość całego życia, a w 2000 roku nagrodę Nike za tomik wierszy "Matka odchodzi”. Otrzymał też "Złote Berło" przyznane przez Fundację Kultury Polskiej.

Od 1968 roku poeta mieszkał we Wrocławiu, publikował głównie na łamach "Twórczości", "Odry" i "Dialogu". W ostatnim dziesięcioleciu ukazały się m. in. poematy: "Nożyk profesora", "Szara strefa" i "Wyjście".


Posłuchaj pełnej anegdot rozmowy Renaty Gorczyńskiej z dwoma wielkimi poetami: Tadeuszem Różewiczem i Czesławem Miłoszem.

bs/sa

Czytaj także

Tadeusz Różewicz nie żyje. Rozbijał wszystkie stereotypy i formuły

Ostatnia aktualizacja: 24.04.2014 09:01
– Był pisarzem nieufnym w stosunku do wszelkich zastanych form. Jako twórca nigdy nie osiadł na laurach – tak wybitnego poetę wspominał Janusz Drzewucki, krytyk literacki. Tadeusz Różewicz zmarł w wieku 93 lat.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Różewicz nie żyje. "Spełniał wszystkie kryteria, by otrzymać Nobla"

Ostatnia aktualizacja: 24.04.2014 12:11
Był skromnym człowiekiem, pisał o rzeczach najważniejszych - tak Tadeusza Różewicza wspomina Piotr Dobrołęcki z magazynu literackiego "Książki".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zmarł Tadeusz Różewicz. "To jest koniec pewnej epoki"

Ostatnia aktualizacja: 24.04.2014 14:02
Odszedł największy z żyjących polskich poetów. Tak o Tadeuszu Różewiczu mówili w TVP Info Jerzy Jarzębski, historyk i krytyk literatury polskiej i poeta Tomasz Jastrun.
rozwiń zwiń
Czytaj także

99. rocznica urodzin Tadeusza Różewicza. Posłuchaj unikatowej rozmowy z poetą

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2020 05:55
Nie lubił udzielać wywiadów. Te, które udało się zarejestrować, są zdawkowe. Prawdziwym skarbem w Archiwum Polskiego Radia jest rozmowa, którą przeprowadziła z Tadeuszem Różewiczem oraz Czesławem Miłoszem Renata Gorczyńska. 
rozwiń zwiń