Nagroda Nobla - wyróżnienie z poczucia winy?

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2022 11:00
Alfred Nobel wynalazł dynamit. Ale nienawidził wojny, więc majątek, który zgromadził dzięki swojemu odkryciu, postanowił przeznaczyć na nagrody dla ludzi, którzy będą działać dla dobra ludzkości.    
Jak dotąd laureatami Nagrody Nobla było ośmioroPolek i Polaków, z tego ażpięcioro w dziedzinie literatury. Fenomenem jest Maria Skłodowska-Curie, dwukrotna laureatka w dziedzinie fizyki i chemii. Jest jedną zczterechosób w historii, które otrzymały to wyróżnienie więcej niż raz
Jak dotąd laureatami Nagrody Nobla było ośmioro Polek i Polaków, z tego aż pięcioro w dziedzinie literatury. Fenomenem jest Maria Skłodowska-Curie, dwukrotna laureatka w dziedzinie fizyki i chemii. Jest jedną z czterech osób w historii, które otrzymały to wyróżnienie więcej niż raz Foto: shutterstock.com

Najbogatszy wagabunda Europy

Alfred Bernhard Nobel to postać nietuzinkowa. Swoimi talentami mógłby obdzielić kilka osób. Mimo że nie ukończył "poważnych" szkół, był autorem ponad 300 patentów, biegle władał kilkoma językami. Był człowiekiem globalnym, podróżował po całym świecie, bardzo szybko opanowywał wiedzę. - Nobel nie jest self-made manem w znaczeniu, że z pucybuta stał się milionerem. Pochodził z dobrze sytuowanej mieszczańskiej rodziny, a jego ojciec był właścicielem kilku fabryk, w których produkowano m.in. silniki dla statków parowych - opowiada prof. Roman Chymkowski, antropolog i socjolog kultury z Uniwersytetu Warszawskiego. - Młody Nobel był świetnie przygotowany do roli, którą miał wykonywać. Ale też trzeba zaznaczyć, że swoje osiągnięcia okupił ciężką pracą i wytrwałością wobec przeciwności losu.  

Ujarzmiona nitrogliceryna i konsekwencje tego wynalazku

1 stycznia 1867 roku Alfred Nobel przeżył wielki dzień: po wielu próbach wyprodukował substancję wybuchową odporną na wstrząsy i łatwą w transporcie. W ten sposób odkrył to, co znamy jako dynamit. Fabryka Nobla w Krümmel koło Hamburga, w Niemczech, zaczęła eksportować nitroglicerynę nie tylko do innych krajów Europy, ale też do Ameryki i Australii. Z biegiem czasu Alfred Nobel założył fabryki i laboratoria w ok. 90 różnych miejscach w ponad 20 krajach. Nobel na swoim wynalazku zbił fortunę. I to właśnie z tych pieniędzy ufundował nagrodę. - W tym kontekście Alfred Nobel był postacią tragiczną. Bo o ile dynamit miał zastosowanie w budownictwie czy w drążeniu tuneli, to miał także zastosowanie militarne. A Nobel był pacyfistą i zdawał sobie sprawę, do jakich celów jego wynalazek może być wykorzystywany - wyjaśnia rozmówca Jakuba Jamrozka. - Wiele wskazuje na to, że Nagroda Nobla mogła być wyróżnieniem "z poczucia winy". Zresztą "repertuar" rzeczy, za które Nobel chciał, by po jego śmierci przyznawano nagrody, też o tym świadczy.  

Zobacz także:

Nobel czytałby książki Annie Ernaux

Nobel zajmował się również pracą literacką. Pisał wiersze, napisał powieść i dramat. Przyjaźnił się np. z Wiktorem Hugo i innymi literatami w Paryżu. Wiele podróżował, właściwie żył na walizkach, na co zwracał uwagę Hugo, nazywając wynalazcę "najbogatszym wagabundą Europy". Nobel był też zainteresowany sprawami społecznymi, związanymi m.in. z pokojem na świecie. - W tym roku literacką Nagrodę Nobla otrzymała Annie Ernaux, która już od dwóch lat zajmowała wysoką pozycję na tzw. giełdzie nazwisk. Wydaje mi się, że wyróżnienie francuskiej pisarki jest wyrazem uznania dla twórczości tej autorki, ale też uznaniem dla całego nurtu literackiego, który Ernaux reprezentuje - mówi gość Czwórki. - Należy pamiętać, że Ernaux jest jedną z tych prominentnych pisarek współczesnych, które stawiają problem awansu społecznego i różnic klasowych w nowym świetle. Autorka dokumentuje też pewną szczególną formę pamięci zbiorowej Francuzów - pamięci drugiej połowy XX wieku. I także z tej strony jest to twórczość niezwykle interesująca.   


Medal noblowski Medal noblowski

Wola fundatora

Nobel zmarł na atak serca w swoim domu w San Remo we Włoszech 10 grudnia 1896 roku. Kiedy otwarto jego testament, ku zaskoczeniu wielu okazało się, że fortuna wynalazcy ma zostać spożytkowana na nagrody w dziedzinie fizyki, chemii, fizjologii lub medycyny, literatury i pokoju. Najbliżsi spadkobiercy z fortuny wartej 31 mln koron szwedzkich otrzymali zaledwie 1 mln. Jak dotąd laureatami Nagrody Nobla było ośmioro Polek i Polaków, z tego aż pięcioro w dziedzinie literatury. Fenomenem jest Maria Skłodowska-Curie, dwukrotna laureatka w dziedzinie fizyki i chemii. Jest jedną z czterech osób w historii, które otrzymały to wyróżnienie więcej niż raz.

Posłuchaj
16:43 CZWÓRKA Zaklinacze czasu 08.10.2022.mp3 Kim był Alfred Nobel i dlaczego ufundował jedną z najbardziej prestiżowych nagród na świecie? (Zaklinacze czasu/Czwórka)

***

Tytuł audycji: Zaklinacze czasu

Prowadzi: Jakub Jamrozek 

Gość: prof. Roman Chymkowski (antropolog i socjolog kultury z Uniwersytetu Warszawskiego)

Data emisji: 08.10.2022

Godzina emisji: 14.15

kul/kor

Czytaj także

Rozmowa z prędkością światła. Aleksander Bell i fototelefon

Ostatnia aktualizacja: 03.06.2023 05:45
3 czerwca 1880 roku Aleksander Graham Bell przeprowadził pierwszą transmisję telefoniczną bez użycia kabla. Zaledwie cztery lata po opatentowaniu telefonu powstało urządzenie, które przesyłało dźwięk za pośrednictwem wiązki światła. Wynaleziona przez Bella technologia do dziś jest w użyciu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ignacy Łukasiewicz - czy może inspirować dzisiaj?

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2022 12:30
- Większości z nas Łukasiewicz kojarzy się z lampą naftową i przemysłem naftowym. Jednak działał także w konspiracji i był społecznikiem - mówi prof. Grzegorz Ostasz, prorektor Politechniki Rzeszowskiej. - Łukasiewicz przechodził transformację od trochę szalonego romantyka do pozytywisty. Może inspirować młodych i jest doskonałym patronem uczelni technicznej.
rozwiń zwiń