Logo Polskiego Radia
polskieradio.pl
Izabella Mazurek 05.01.2024

Lidia Lwow-Eberle. Była symbolem walki o wolność. Posłuchaj jej wspomnień

Panna Wyklęta. Sanitariuszka w 5 Wileńskiej Brygadzie Armii Krajowej, dowodzonej przez Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka, prywatnie jego narzeczona. Znana w konspiracji pod pseudonimem "Lala". Lidia Lwow-Eberle zmarła 5 stycznia 2021 roku.

Lidia Lwow-Eberle urodziła się w 1920 roku w Rosji, a wychowała się na Nowogródczyźnie. W 1939 roku rozpoczęła studia prawnicze na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Do 1943 pracowała jako nauczycielka w szkołach białoruskich, gdzie uczyła języka rosyjskiego.

Zygmunt Szendzielarz ps. Łupaszka - zobacz serwis historyczny

W sierpniu 1943 roku dołączyła do swojego pierwszego oddziału partyzanckiego Okręgu Wileńskiego AK, niedługo potem trafiła pod dowództwo "Łupaszki". Jego oddziały walczyły z Niemcami i z Sowietami. Była przy boku "Łupaszki" do połowy 1948 roku, kiedy to oboje zostali aresztowani.

Lidię Lwow stalinowski sąd skazał na dożywocie. Mjr Zygmunt Łupaszka dostał wyrok śmierci, który wykonano 8 lutego 1951 roku w więzieniu na warszawskim Mokotowie.

Po amnestii w 1956 roku Lidia Lwow wyszła na wolność. 

W jednej ze swoich radiowych gawęd opowiadała o tragicznych losach 5 Wileńskiej Brygady AK, dowodzonej przez Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka, która w latach 1943-44 uwikłana była w walkę z Niemcami, Litwinami i Sowietami.

- W roku 1943 udało się dogadać z sowiecką partyzancką, mijaliśmy się z nimi w lasach bez strzału. Wszystko zmieniło się wraz z odwrotem Niemców z Wileńszczyzny. Sowieci uderzyli na nas z dwóch stron - wspominała Lidia Lwow Eberle.

"Łupaszka" dostał propozycję włączenia jego oddziału do wojska polskiego walczącego u boku armii radzieckiej. W tych okolicznościach zdecydował się na rozwiązanie brygady i danie wolnej ręki swoim towarzyszom broni. Lidia Lwow-Eberle została przy Łupaszce. W Polskim Radiu wspominała miesiące partyzanckich walk, zimę spędzoną w leśnej ziemiance i dramatyczne próby wyrywania się z kolejnych obław NKWD i UB.

Żołnierze Wyklęci - zobacz serwis historyczny

Posłuchaj gawęd Lidii Lwow-Eberle, które nagrała dla Polskiego Radia w czerwcu 2015 roku.

Posłuchaj
12:04 Dwojka Zapiski ze wspolczesnosci 1.06.2015.mp3 Lidia Lwow-Eberle o dzieciństwie i początkach II wojny światowej. (Zapiski ze współczesności/Dwójka, 1.06.2015)

Posłuchaj
14:16 Dwójka Zapiski ze współczesności 2.06.2015.mp3 Lidia Lwow-Eberle o życiu z partyzantami, pracy w leśnej kuchni, potyczkach wojskowych i początkach związku z mjr. Łupaszką. (Zapiski ze współczesności/Dwójka, 2.06.2015)

Posłuchaj
13:14 Dwojka Zapiski ze wspolczesnosci 3.06.2015.mp3 Lidia Lwow-Eberle o akcjach partyzanckich, bazie w Puszczy Białowieskiej, rozwiązaniu oddziału i wyjeździe z Łupaszką do Gdańska. (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

Posłuchaj
11:29 Dwójka Zapiski ze współczesności 4.06.2015.mp3 Lidia Lwow-Eberle o konspiracji w Gdańsku i Sztumie, partyzantce w Borach Tucholskich i na Podlasiu, aresztowaniu przez bezpiekę. (Zapiski ze współczesności/Dwójka, 4.06.2015)

  

Posłuchaj
12:42 Dwójka Zapiski ze współczesności 5.06.2015.mp3 Lidii Lwow-Eberle wspomina wyroki sądu stalinowskiego i czas od października 1950 roku. (Zapiski ze współczesności/Dwójka, 5.06.2015)
 

Lidia Lwow-Eberle pracowała w Komisji Badań Dawnych Warszawy, a następnie w Muzeum Historycznym miasta stołecznego Warszawy. Stała na czele oddziału archeologicznego Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego i uczestniczyła w jego odbudowie.

W III Rzeczpospolitej podjęła działalność w środowiskach kombatanckich byłych żołnierzy Armii Krajowej, szczególnie w Światowym Związku Żołnierzy AK. Jako uczestniczka walk AK i świadek historii uczestniczyła w licznych uroczystościach patriotycznych.

W 2017 roku wzięła udział w symbolicznym otwarciu aresztu przy Rakowieckiej w Warszawie, gdzie po aresztowaniu w 1948 roku trafiła wraz z Zygmuntem Szendzielarzem.

Bohaterka ponad 30 filmów dokumentalnych, otrzymała w 2017 roku na IX Festiwalu Filmowym Niepokorni Niezłomni Wyklęci nagrodę "Źródło" dla pasjonatów historii, którzy pracą, wiedzą oraz doświadczeniem inspirują twórców filmowych do podejmowania tematyki historycznej. Rok wcześniej na tym samym festiwalu odebrała nagrodę "Sygnet Niepodległości", przyznaną pośmiertnie Zygmuntowi Szendzielarzowi.

W 2006 roku prezydent Lech Kaczyński odznaczył Lidię Lwow-Eberle Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Prezydent Andrzej Duda pośmiertnie odznaczył pułkownik Lwow-Eberle Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

IAR