Rydel się żeni! Najsłynniejsze polskie wesele

Od wesela do "Wesela"

Gościem na weselu Lucjana Rydla był jego przyjaciel od lat szkolnych - Stanisław Wyspiański, w tamtym czasie jeden z krakowskich artystów, który pod koniec lat 90. XIX wieku dał się poznać jako świetny malarz i dekorator, ogłosił kilka sztuk, ale nie zdobył większego uznania. 20 listopada 1900 roku stał się początkiem jego drogi ku sławie.

W bronowickim dworku bawił się także Tadeusz Boy-Żeleński, który w swojej słynnej "Plotce o »Weselu« Wyspiańskiego" opisał dokładnie chwilę, w której w głowie pisarza zaczęła rodzić się myśl o dramacie:

"Wesele Rydla odbywało się w domu Tetmajera, było huczne, trwało, o ile pamiętam, wraz z czepinami, ze dwa czy trzy dni. Niejeden z gości przespał się wśród tego na stosie paltotów, potem znów wstał i hulał dalej. Wieś była oczywiście zaproszona cała, z miasta kilka osób z rodziny i przyjaciół Rydla, cały prawie światek malarski z Krakowa. I Wyspiański. Pamiętam go jak dziś, jak, szczelnie zapięty w swój czarny tużurek, stał całą noc oparty o futrynę drzwi, patrząc swoimi stalowymi, niesamowitymi oczyma. Obok wrzało weselisko, huczały tańce, a tu, do tej izby raz po raz wchodziło po parę osób, raz po raz dolatywał jego uszu strzęp rozmowy. I tam ujrzał i usłyszał swoją sztukę".

"Wesele" w 1901 r. "to był wstrząs dla publiczności"

"Wesele" wystawiono po raz pierwszy 16 marca 1901 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie. Premiera była zapalnikiem wybuchu narodowych uczuć, autor został okrzyknięty czwartym wieszczem, a publiczność wręczyła mu wieniec z napisem "44". Dla Polaków pod zaborami Wyspiański stał się jednym z największych żyjących rodaków. Jego sława spłynęła także na Lucjana Rydla. Bez "Wesela" poeta ten byłby prawdopodobnie znacznie mniej dzisiaj znany. Dla wielu czytelników zawsze będzie Panem Młodym.

Rydel, chłopi i chochoły

Lucjan Rydel, tłumacz, poeta i dramaturg, autor jasełek "Betlejem polskie", przyszedł na świat 17 maja 1870 w Krakowie. Jego ojciec, także Lucjan, był okulistą i profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, a jego dziadek po kądzieli, Józef Kramer, to podróżnik i historyk sztuki. – Tradycja rodzinna mówi o szkockich korzeniach rodu Rydlów – mówiła w 2008 roku Maria Rydlowa, żona wnuka Lucjana Rydla, w audycji Witolda Malesy z cyklu "Biografie niezwykłe".

Pod wpływem ojca Lucjan Rydel studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uzyskał doktorat. W trakcie studiów chętnie uczęszczał na wykłady z historii sztuki i literatury.

Wyspiański. Pełnia życia w cieniu śmierci

Galicja pod zaborem austriackim była uważana za polski Piemont. Spodziewano się (jak się później okazało - słusznie), że to tutaj rozwinie się ruch, który doprowadzi do uzyskania niepodległości. Polityka władz austriackich nie paraliżowała rozwoju polskiej kultury. Kraków stał się kulturalną stolicą polskości. W takiej atmosferze dorastał Lucjan Rydel. W takiej atmosferze kształtowała się Młoda Polska.

Ślub Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną, córką chłopa z podkrakowskich Bronowic, był przykładem młodopolskiej chłopomanii. Młodopolanie twierdzili, że zepsuta miastem inteligencja musi połączyć się z siłą witalną narodu - chłopami. Nie oznacza to, że małżeństwo Rydlów było nieudane. Sam Rydel określał je jako nieustająco szczęśliwe.

Mając niespełna 48 lat, poeta zachorował na zapalenie płuc. Zmarł 8 kwietnia 1918 roku w Rydlówce, tym samym domu, w którym w 1900 roku odbyło się jego wesele. Zabytkowy dworek do dziś należy do rodziny Rydlów. W 1969 roku budynek stał się siedzibą Regionalnego Muzeum Młodej Polski. Od 2016 roku Rydlówka jest oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Co roku pod koniec listopada organizowany jest tam tzw. osadzanie chochoła, czyli obrzęd okrywania krzaka róży słomą.

Dwór Rydlówka przy ulicy Tetmajera 28 w krakowskich Bronowicach. Fot. Wikimedia/domena publiczna

mc