1 stycznia 1945 roku w rząd londyński zaprotestował przeciwko powołaniu przez Moskwę rządu tymczasowego w Polsce. Niebawem rząd lubelski uznała Czechosłowacja. Armia Czerwona wkroczyła do zburzonej Warszawy 17 stycznia. Zimowa ofensywa sowiecka, postępująca równolegle z represjami wobec AK, zmusiła Komendanta Głównego podziemnej armii do jej rozwiązania, co Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego Rządu Tymczasowego, już urzędującego w Warszawie, uznało za fikcję, nasilając wywózki i aresztowania akowców.
W Jałcie, na Krymie, od 4 do 11 lutego Wielka Trójka: Churchill, Stalin i Roosevelt ustalała powojenny ład na świecie. Stalin zakwestionował prawo narodów Europy Środkowo-Wschodniej do zabierania głosu w tej sprawie. Decyzje, jakie podjęto w Jałcie bez udziału władz polskich, przesądziły o naszych granicach i politycznej przyszłości. Jednostronne ustalenia jałtańskie oprotestował rząd londyński Arciszewskiego i wyraził nadzieję, że zachodni sojusznicy powstrzymają ingerencję ZSRR w wewnętrzne sprawy Polski oraz represje wobec AK.
Obowiązki Naczelnego Wodza powierzono gen. Andersowi wobec faktu, że gen. Komorowski „Bór” pozostawał w niewoli niemieckiej. Z kolei płk Jan Rzepecki został Wojskowym Komendantem Kraju. Stronnictwo Ludowe, jedna z głównych sił rządu emigracyjnego, pozostająca w opozycji, skłaniał się do kompromisu i formowania wspólnego gabinetu, czyli rządu jedności narodowej.
Front Białoruski, w którego składzie była Polska Armia, przełamał Wał Pomorski, zdobyto Kołobrzeg. Armia Czerwona opanowała Gdańsk. Na froncie zachodnim alianci sforsowali Ren. Tymczasem w Warszawie 27 i 28 marca NKWD aresztowała i przewiozła do Moskwy przywódców Polski Podziemnej zaproszonych na rozmowy o unormowaniu relacji z Moskwą.
W kwietniu, na mocy wyroku sądu wojskowego w Lublinie, pod zarzutem przygotowania zamachu na Bolesława Bieruta, stracono 11 akowców. 16 kwietnia wojska sowieckie rozpoczęły ofensywę na Berlin, także z udziałem polskich żołnierzy. 30 kwietnia Hitler popełnił samobójstwo.
Niebawem skapitulowała niemiecka obrona Wrocławia, a dywizja pancerna gen. Maczka zajęła Wilhelmshaven, bazę niemieckiej marynarki wojennej. Zacięte walki o Berlin doprowadziły do podpisania 7 maja aktu bezwarunkowej kapitulacji Niemiec i przerwania działań wojennych dzień później kończąc wojnę w Europie. Na Dalekim Wschodzie wojna trwała nadal.
***
Na audycję Historia żywa w poniedziałek (11.11) o godz. 21.05 zapraszają
Dorota Truszczak i prof. Andrzej Nowak
kh
