„Na marne”- pierwsza powieść Henryka Sienkiewicza, powstaje latem 1869 roku, podczas wakacji, które pisarz, wówczas jeszcze jako student Wydziału Lekarskiego Warszawskiej Szkoły Głównej, spędza w Bielcach koło Warszawy. Temat przemijającej szybko młodości, dojrzałość, możliwość pożytecznej działalności obywatelskiej świadczą dobrze o świadomości zadań i obowiązków, jakie powinna podejmować literatura. Z drugiej strony, uczuciowa aktywność bohaterów zdradza zainteresowana Sienkiewicza i jego skłonność do opisywania perypetii uczuciowych bohaterów. Pisarz wręcz rozszyfrowuje w ostatnich zdaniach powieści swój zamysł pisząc iż „…nadto sił kładziemy w gonitwie za miłością kobiety, potem miłość gdzieś jak ptak odleci, a siły ida na marne”.
Adaptacja radiowa Wojciecha Markiewicza ujmuje rzecz całą w wielki cudzysłów, autor powieści jako narrator, stale obecny na planie (Krzysztof Wakuliński), komentuje zachowania i wybory bohaterów, chwaląc i szydząc jednocześnie. Stałe motywy późniejszych powieści Sienkiewicza (odchodzący świat arystokracji, szlachetczyzny, gra uczuć i rola pieniądza, kwestia społecznej nierówności i powinności obywatelskich, łączy z krytyką poprzedniej epoki. Tę „antyromantyczną” manifestację podejmują doskonale bohaterowie powieści – aktorzy, mając za tło zmianę epok: Marzena Trybała („Szalona Hrabina”), Justyna Kowalska i Bożena Stachura (Hrabianki), Szymon Kuśmider (Hrabia), Piotr Bajor (ziemianin), Artur Barciś (wieczny student, pieczeniarz, intrygant). Rodzący się pozytywizm „walczy” z odchodzącym romantyzmem w osobach Szwarca (Adam Bauman) i umierającego Gustawa (sic!) – Łukasz Lewandowski. Całość ilustrowana efektownie pięknymi fragmentami Rossiniego (sugestia samego Sienkiewicza) i oryginalnymi wykonaniami pieśni Szuberta.
Autorem muzycznej oprawy słuchowiska, a także jego realizatorem jest Maciej Kubera. Podtytuł powieści „Na marne” dodany przez autora adaptacji i reżysera do sienkiewiczowskiego „Na marne” brzmi: „Kronika skandaliczna i spekulacja”. Sam Sienkiewicz tłumaczy to tak: „Ogniwa przyczyn i skutków są w życiu jedynie koniecznością. Dopiero w człowieku i przez człowieka historia staje się kroniką skandaliczną lub… chorobą umysłową”.
Autor:
Henryk Sienkiewicz
Adaptacja i reżyseria:
Wojciech Markiewicz
Realizator:
Maciej Kubera
Muzyka:
Maciej Kubera
Obsada:
Krzysztof Wakuliński – Narrator/Henryk Sienkiewicz
Adam Bauman – Józef Szwarc
Artur Barciś – Augustynowicz
Łukasz Lewandowski – Gustaw
Piotr Bajor – Wasilewicz
Marzena Trybała – Helena Potkańska
Bożena Stachura – Hrabianka Lula
Justyna Kowalska – Malinka
Szymon Kuśmider – Hrabia Pelski
Bartosz Wesołowski – Głos 1
Bogumił Max – Głos 2
Tomasz Olejnik – Głos 3
Marian Szałkowski (gra na fortepianie)
