Skąd wzięła się wyjątkowa rola Tatr w polskiej kulturze?

Jedynka

Michał Górski 12.10.2022

Muzeum Taternictwa i Narciarstwa w Zakopanem staje się coraz bardziej realne. Radni zgodzili się na sprzedaż Muzeum Tatrzańskiemu budynku dawnej szkoły muzycznej. To szansa na jeszcze pełniejsze kultywowanie tatrzańskiego ducha w kulturze.

Muzeum Tatrzańskie im. dr. Tytusa Chałubińskiego jest jednym z najstarszych regionalnych muzeów w Polsce. Jego początki sięgają roku 1889, a z miejscem tym związani byli tacy wybitni twórcy jak Stanisław Ignacy Witkiewicz, Zofia Stryjeńska czy Rafał Malczewski. W ubiegłym roku Muzeum Tatrzańskie stało się Muzeum Narodowym. Dziś dysponuje licznymi filiami, m.in. w Jurgowie czy Łopusznej, ale od kilkudziesięciu lat trwają starania o stworzenie jeszcze jednego oddziału: Muzeum Taternictwa i Narciarstwa.

Muzeum Taternictwa i Narciarstwa. Już wkrótce?

Siedzibą ma być budynek dawnej szkoły muzycznej przy placu Niepodległości w Zakopanem, wpisany do ewidencji zabytków. Radni podjęli decyzję o sprzedaży willi Muzeum Tatrzańskiemu. - Wykup zostanie sfinansowany z budżetu ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Projekt wnętrz i remontu będzie realizowany, dopiero gdy uda nam się zakupić tę nieruchomość - podkreśla Michał Murzyn, zastępca dyrektora Muzeum Tatrzańskiego. Kolejnym krokiem ma być aranżacja.

Posłużą do tego eksponaty pozostające w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego, ale w planach jest również poszerzenie kolekcji. O wyjątkowości i znaczeniu gór kilka lat temu mówił Michał Jagiełło: eseista, taternik i były dyrektor Biblioteki Narodowej. - W kulturze europejskiej góry uzyskały rację bytu pod koniec XVIII wieku, na fali oświecenia, racjonalizmu - słyszymy. Wówczas zaczęło się od badań. Po dziś dzień pewnej części społeczeństwa góry wydają się miejscem najpełniejszej realizacji.

Konglomerat dziwactw i rzeczy poważnych

Prawdziwa kariera Tatr rozpoczęła się połowie XIX wieku. Polski wówczas na mapie świata nie było, ale wspomniane góry traktowane były jako świadectwo jej potęgi. Michał Jagiełło dodawał, że zaczęło się wówczas również taternictwo, pojawiły się refleksje nad życiem i śmiercią. A jednym z najbardziej znanych artystów opiewających piękno Tatr był Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Poeta i powieściopisarz Młodej Polski stworzył opowieści pt. "Na skalnym Podhalu", ale przede wszystkim był turystą.

Wraz ze swoim ciotecznym bratem, Tadeuszem Boyem-Żeleńskim, pod koniec XIX wieku dokonał pierwszego rejestrowanego wejścia na Furkot w Tatrach Wysokich. O tym, jak zmieniało się Podhale, w archiwalnym nagraniu opowiadał prof. Andrzej Makowiecki, historyk literatury. - W latach 60. Tytus Chałubiński musiał jechać z Krakowa do Zakopanego furką. Na Krakowie kończyły się możliwości komunikacyjne. W ostatnich latach 80. Witkiewicz już mógł dojechać koleją do Chabówki - zauważał.

Linia kolejowa do samego Zakopanego została przedłużona dopiero w roku 1899. Wówczas integracja międzyzaborowego życia kulturalnego stała się naprawdę możliwa.