"Chcę dać Wam możność rozwiązania spraw wewnętrznych, narodowościowych i wyznaniowych, tak jak sami tego sobie życzyć będziecie, bez jakiegokolwiek gwałtu lub ucisku ze strony Polski" – zadeklarował wtedy Marszałek. To najbardziej znany manifest piłsudczykowego programu federalnościowego.
– Moja ocena tego aktu jest fatalna. Wydaje mi się, że był on przestrzelony w stosunku do wszystkich społeczności Wielkiego Księstwa Litewskiego. Nie odpowiadał ani ambicjom litewskim, które rozbudziła wcześniejsza obecność okupanta niemieckiego, ani nie odpowiadał społeczności polskiej zamieszkującej tamte tereny. Ci pierwsi mieli nadzieję na możliwość utworzenia silnego państwa narodowego, ci drudzy oczekiwali przyłączenia do Polski. Taka enigmatyczna zapowiedź, że będzie się szanować samostanowienie, ale w izolacji od Polski, nie odpowiadała Polakom. W związku z tym, koncepcja, która w założeniu miała być szalenie atrakcyjna, była już spóźniona. Nie brała pod uwagę chyba doświadczeń pierwszej wojny światowej – mówi prof Paweł Skibiński. – Nie można tego traktować w ten sposób. Piłsudski miał świadomość, że Polacy i Litwini mają swoje odrębne życie polityczne, które zazębia się jedynie w stopniu minimalnym. Myślę jednak, że jako człowiek, który przejmuje władzę, musiał przynajmniej spróbować stworzyć jakąś wspólną płaszczyznę rozmowy, docierania do całej ludności Wilna. Musiał się pokazać jako państwowiec, jako ktoś, kto nie realizuje jakiejś wąskiej koncepcji nacjonalistycznej, tylko taką, która będzie adresowana do całej ludności – odpowiada Robert Kostro.
Czy Józef Piłsudski mógł wtedy postąpić inaczej? Zapraszamy do wysłuchania dołączonej audycji.
***
Tytuł audycji: Klub Trójki
Prowadzi: Piotr Gursztyn
Goście: Robert Kostro (historyk, dziennikarz, publicysta i polityk. Od 2006 pełni funkcję dyrektora Muzeum Historii Polski), prof. Paweł Skibiński (historyk, politolog, wykładowca, publicysta, były dyrektor Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego)
Data emisji: 25.04.2019
Godzina emisji: 21.
