Powstanie Warszawskie

Powstańcze radiostacje

Ostatnia aktualizacja: 11.08.2009 07:00
Od ósmego dnia powstania ducha walki podtrzymywała Radiostacja "Błyskawica". W 1943 roku Dowództwo Wojsk Łączności Związku Walki Zbrojnej ZWZ zwróciło się do Antoniego Zębika "Biegłego" z propozycją zbudowania nadajnika o mocy 200 watów pracującego w zakresie fal krótkich.
Audio
  • "Halo! Tu Błyskawica, Stacja Nadawcza Armii Krajowej w Warszawie na fali 32,8 m". (PR, 1.08.2009)
Żołnierze Kompanii Lotniczej Grupy Kampinos słuchają audycji Błyskawicy we wsi Wiersze. Około 15.09.1944
Żołnierze Kompanii Lotniczej Grupy Kampinos słuchają audycji "Błyskawicy" we wsi Wiersze. Około 15.09.1944Foto: Wikimedia Commons/dp. Źr.: IPN., foto: Lech Gąszewski

Zbudowany w Częstochowie nadajnik został na przełomie 1943 i 1944 roku przewieziony do Warszawy. 1 sierpnia 1944, transportujący radiostację Stefan Chojecki został zabity, a skrzynie zamoczone, co uniemożliwiło uruchomienie "Błyskawicy".

W tej sytuacji major Stanisław Noworolski "Zwora", rozkazał radiotechnikowi Włodzimierzowi Markowskiemu zbudowanie nowej radiostacji fonicznej. Już po 36 godzinach rozkaz został wykonany. 3 sierpnia radiostacja zainstalowana w gmachu Poczty Głównej była gotowa do nadawania. Radiostację nazwano "Burza".

Do jej zadań należało nadawanie informacji o powstaniu. Burza" pracowała samodzielnie do czasu uruchomienia "Błyskawicy", a następnie transmitowała trzy razy dziennie cały program "Błyskawicy". Przestała nadawać 26 sierpnia po zbombardowaniu Poczty Głównej. Tymczasem w kolejnych dniach części do "Błyskawicy" były suszone i naprawiane. Siedziba radiostacji mieściła się wtedy na ulicy Jasnej. Nadawanie audycji rozpoczęto 8 sierpnia. Szefem programowym Stacji Nadawczej Armii Krajowej "Błyskawica" (oficjalna nazwa)  został Stanisław Zadrożny "Pawlicz". Wśród spikerów znaleźli się między innymi Zbigniew Świętochowski, Stefan Sojecki, Zbigniew Jasiński, Jeremi Przybora, Mieczysław Ubysz i Jacek Wołowski. Nad audycjami w języku angielskim czuwał Jan Nowak Jeziorański i pilot RAF John Ward.

Nadawane audycje  zawierały dzienniki, przeglądy prasy, reportaże  wiersze i muzykę Audycję rozpoczynała i kończyła melodia "Warszawianki". Na falach krótkich nadawano cztery razy dziennie najczęściej po 20 - 30 minut. Ostatni komunikat "Błyskawica" nadała 4 października, po czym została zniszczona. Obecnie replika "Błyskawicy" znajduje się w Muzeum Powstania Warszawskiego.

Twórca "Błyskawicy" Antoni Zębik. "Biegły" pod koniec 1944 roku został aresztowany przez gestapo. Przeszedł przez siedem obozów, ostatnim był Bergen-Belsen.

Po wojnie Zębik został aresztowany przez UB, a po kilku miesiącach zwolniony. Po powrocie do kraju brał czynny udział w odbudowie ruchu krótkofalarskiego w Polsce, był prezesem oddziału łódzkiego Polskiego Związku Krótkofalowców. Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia i Krzyżem Partyzanckim. Podczas przypadających w 1999 roku obchodów 70-lecia powstania Polskiego Związku Krótkofalowców Antoni Zębik został przez krótkofalowców polskich wybrany "Krótkofalowcem 70-lecia". Był autorem licznych patentów i prototypów urządzeń łączności. Zmarł 1 lipca 2009. Miał 95 lat.

Zapraszamy do wysłuchania fragmentów audycji Krzysztofa Michalskiego pod tytułem "Radiostacje powstańczej Warszawy". W programie między innymi rozmowa z dr Andrzejem Nogajem, oryginalne nagrania Radiostacji "Błyskawica" i sylwetka Antoniego Zębika. Audycja została nadana w Programie 1 Polskiego Radia 1 sierpnia 2009 roku.