93 płyty Polskiego Radia z nagraniami z września 1939 roku wpisane na Listę Krajową UNESCO

Kolekcja 93 oryginalnych, stalowych płyt gramofonowych Polskiego Radia z nagraniami z września 1939 roku została wpisana na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata". Pierwszy raz na tę prestiżową listę trafiły materiały dźwiękowe.

Rozgłośnia Krakowska Polskiego Radia. Studio spikerskie przy ulicy Basztowej

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Dźwięki września 1939 roku na unikalnych nagraniach

Płyty zawierają m.in. przemówienia prezydenta walczącej stolicy Stefana Starzyńskiego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka, pułkowników Wacława Lipińskiego i Romana Umiastowskiego oraz reportaże amerykańskich i angielskich korespondentów z broniącej się stolicy. Są też komunikaty porządkowe dla mieszkańców Warszawy – czytane między innymi przez Jeremiego Przyborę.

Posłuchaj

01:53 Pora na Trojke Polskie Radio UNESCO 2021_06_07-08-25-36.mp3 Nagrania Polskiego Radia z września 1939 roku na Liście Krajowego programu UNESCO "Pamięć świata". Fragment przemówienia Stefana Starzyńskiego (Pora na Trójkę)

"Rola radia była nie do przecenienia"

Dyrektor Archiwum Polskiego Radia Elżbieta Berus-Tomaszewska ocenia, że ta kolekcja ma ogromną wartość historyczną. Jak podkreśla, podczas wojny obronnej "rola radia była nie do przecenienia". Dzięki radiu ludność cywilna otrzymywała komunikaty o zbliżających się bombardowaniach. – Tutaj też zbierały się najważniejsze osoby, przychodził prezydent Starzyński, przychodził minister spraw zagranicznych Beck i oczywiście Lipiński. Także ta rola radia została w tej chwili uwidoczniona dzięki tym komunikatom, które były nagrywane i ocalały – mówi.

Posłuchaj

01:27 Serwis Trojki Polskie Radio UNESCO2021_06_07-09-01-55.mp3 "Tutaj zbierały się najważniejsze osoby". Dyrektor Archiwum Polskiego Radia o roli Polskiego Radia we wrześniu 1939 roku (Serwis Trójki)

 

Cześć nagrań wciąż zaginiona

Wciąż zaginiona jest trzecia partia płyt, która przetrwała wojnę. Płyty przypominają te, na których nagrywano muzykę rozrywkową, natomiast mają zupełnie inną budowę. – Najłatwiej zorientować się po tym, że na środku, gdzie płyty mają zwykle naklejoną informację o tym, co jest na płycie, takiej informacji nie ma, a są tylko numery radia – wyjaśnia dyrektor archiwum.

Posłuchaj

11:04 Trojka do trzeciej Tomasz Komorowski 2021_06_07-13-19-30.mp3 Dziedzictwo historyczne, który można usłyszeć. Tomasz Komorowski z komitetu UNESCO w Polsce o kolekcji płyt gramofonowych z Archiwum Polskiego Radia (Trójka Do Trzeciej)

 

Płyty zostały uratowane przez pracowników Polskiego Radia, którzy przed zajęciem rozgłośni przez Niemców wynieśli je i ukryli w prywatnych domach. Po wojnie utracono kontakty do miejsc i osób, u których depozyt z września 1939 roku był przechowywany, zatem uważano, że i on zaginął bezpowrotnie. Jednak po 40 latach część depozytu – licząca 93 płyty – została zwrócona do Polskiego Radia. Płyty te, oczyszczone i zdigitalizowane, stanowią dziś ważną lekcję historii kraju, jak również polskiej i światowej radiofonii.

Stefan Starzyński Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Certyfikaty UNESCO dla obiektów polskiej pamięci po raz czwarty.

Po raz czwarty Komitet, w skład którego wchodzą przedstawiciele największych polskich bibliotek, archiwów oraz środowisk naukowych, a któremu przewodniczy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk, wręczy certyfikaty obiektom wpisanym na Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. W tym roku uroczystość ta odbędzie się 10 czerwca w Belwederze. Wydarzeniu towarzyszyć będzie wyjątkowa wystawa prezentująca wyróżnione dokumenty pt. "Pamięć Polski. Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata – 4. edycja". Otwarcie ekspozycji nastąpi 9 czerwca o godzinie 19.00 na dziedzińcu Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

9 czerwca przed Ministerstwem Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w Warszawie zostanie otwarta plenerowa wystawa prezentująca między innymi fotografie kolekcji płyt Polskiego Radia. Wystawa będzie dostępna dla mieszkańców Warszawy i turystów przed Kordegardą. Galerią Narodowego Centrum Kultury do 30 czerwca 2021 roku.

***

Tytuły audycji: Pora na Trójkę, Serwis Trójki, Trójka Do Trzeciej
Prowadzi: Łukasz Ciechański, Piotr Łodej
Data emisji: 07.06.2021
Godziny emisji: 06.49, 09.01, 13.19

IAR/kr