Karol Kurpiński (1825), obraz namalował Aleksander Ludwik Molinari

Karol_Kurpiński_663x364.jpg

18 września minęło 160 lat od śmierci tego twórcy, dla którego komponowanie było tylko jedną z wielu aktywności. Obok Józefa Elsnera był jednym z dwóch najważniejszych organizatorów życia muzycznego w czasach młodości Fryderyka Chopina. Kurpiński był nie tylko kompozytorem, lecz także dyrygentem, pedagogiem, fascynował się filozofią, a zwłaszcza poglądami Hegla. Był również autorem podręczników oraz wydawcą "Tygodnika Muzycznego" – pierwszego polskiego czasopisma poświęconego muzyce, w którym publikował artykuły dotyczące estetyki i historii muzyki oraz recenzje oper i koncertów. Warto o tym wiedzieć przede wszystkim dlatego, że to właśnie teksty teoretyczne Kurpińskiego pisane dla "Tygodnika Muzycznego" podniosły ogólny poziom wiedzy muzycznej w tamtym czasie na ziemiach polskich.
Ważną rolę w twórczości Kurpińskiego odgrywały tematy patriotyczne, choć warto podkreślić, że mimo pojedynczych przykładów utworów-manifestów (jak "Elegia na śmierć Tadeusza Kościuszki" z 1818, czy Fuga i koda na temat hymnu "Jeszcze Polska nie zginęła" z 1821 roku) prawdziwa erupcja uczuć do ojczyzny obudziła się w kompozytorze dopiero w czasie powstania listopadowego. Wtedy powstały liczne pieśni m.in. "Warszawianka", "Marsz obozowy", czy "Mazur Chłopickiego". W tamtym czasie pisał i wystawiał również opery o tematyce patriotycznej. Ale zarówno wcześniej, jak i później Kurpiński unikał niepodległościowych manifestów w swojej muzyce, blisko trzymając się środowiska rosyjskiego: car Aleksander I ogłosił go swoim nadwornym kapelmistrzem, a z okazji koronacji cara Mikołaja I na króla Polski Kurpiński napisał "Te Deum". Ironicznym komentarzem wobec wiernopoddańczej postawy Kurpińskiego miał być według Zdzisława Jachimeckiego Polonez c-moll op. 40 Chopina, w którym dostrzegalny jest cytat z Poloneza D-dur "Witaj królu" Kurpińskiego napisanego na powitanie cara Rosji.
Chopin chętnie cytował Kurpińskiego także w innych, niepolitycznych kontekstach. W młodości Chopina obaj twórcy byli sobie bliscy. Kurpiński cenił Fryderyka zarówno prywatnie, jako człowieka, a także jako kompozytora. Pochlebnie wypowiadał się m.in. o Koncercie fortepianowym e-moll op. 11, ceniąc jego oryginalność, natomiast prawykonanie Koncertu f-moll osobiście prowadził. Chopin umieścił cytaty z twórczości Kurpińskiego przede wszystkim w Fantazji A-dur na tematy polskie op. 13, których opracowanie zbliża tę kompozycję do popularnej w tamtym czasie formy improwizacji na zadany temat. W Fantazji Chopina tematów mamy trzy, w tym środkowy, najbardziej dramatyczny zaczerpnięty jest z "Elegii na śmierć Tadeusza Kościuszki". Jest to fragment melodramy, w którym melodii Kurpińskiego towarzyszyły słowa Tomasza Kantorberego Tymowskiego: "Kościuszko nie żyje miły – usty żalu kraj powtórzył i u Józefa uśpiony mogiły narodowy smutek ożył". W Fantazji f-moll op. 49 sięgnął Chopin po melodię Litwinki, którą powszechnie śpiewała polska emigracja w Paryżu.
Grzegorz Dąbrowski