Ignacy Jan Paderewski - mąż stanu, który łagodził obyczaje

- Był jednym z wielkich nie tylko ludzi sztuki, ale i wielkich mężów stanu, którym zawdzięczamy niepodległość - mówił o Paderewskim jego biograf prof. Marian Drozdowski. - Jego koncerty, w Wielkopolsce i w Warszawie, to były wielkie manifestacje polskości.

Ignacy Jan Paderewski opuszcza konferencję pokojową w Paryżu (1920)

Foto: UPPA/Photoshot

Uznananego na świecie pianistę i kompozytora, orędownika sprawy polskiej niepodległości na świecie 16 stycznia 1919 roku Naczelnik Państwa Józef Piłsudski powołał na stanowisko prezesa Rady Ministrów oraz ministra spraw zagranicznych i delegata polskiego na konferencję pokojową w Paryżu. W przekonaniu Piłsudskiego, Paderewskiegi, gwarantował zasypanie podziałów między prawicą i lewicą w tak ważnym dla Polski momencie.

Przyjaciel Modrzejewskiej i Sienkiewicza

Urodził się w Kuryłówce, w małej wiosce na Podolu. Skłonność do muzyki przejawiał już w wieku 3 lat. Ojciec Ignacego był przekonany o talencie syna i zainwestował w przyszłego wirtuoza fortepianu. Paderewski już jako 20-latek wyjechał za granicę i dzięki wsparciu Heleny Modrzejewskiej, zachwyconej jego talentem, mógł kontynuować naukę na najlepszych akademiach muzycznych Europy.

Szybko zyskał sławę i uznanie na całym świecie. Na jego recitalach można było spotkać nawet koronowane głowy. Ze sławą przyszły również pieniądze, którymi Paderewski chętnie się dzielił. W 1915 roku razem z Henrykiem Sienkiewiczem założył w Vevey Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Kiedy w tym samym roku wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych urasta do ideowego przywódcy Polonii amerykańskiej.

Działalność polityczna

Swoje szerokie kontakty za oceanem Ignacy Jan Paderewski wykorzystuje na rzecz rodaków. Za pośrednictwem pułkownika Edwarda Mandella House’a informuje prezydenta Woodrowa Wilsona o sytuacji w Polsce, polityce zaborców, o dramacie Polaków. Dzięki wielkiej aktywności Paderewskiego prezydent Wilson w słynnym orędziu z 22 stycznia 1917, mówił wyraźnie o prawie Polski do niepodległości. Na tej podstawie jeden z 14 punktów pokoju sformułowanych przez Wilsona, mówi o konieczności powstania niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza.

Kiedy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Paderewski wracał do kraju, witany był jako symbol odrodzenia ojczyzny. Jego przyjazd do Poznania stał się pretekstem do wybuchu powstania wielkopolskiego.

Premier Paderewski

Po przyjeździe do Warszawy podjął się roli mediatora między Piłsudskim a obozem Dmowskiego. Józef Piłsudski, widząc zaangażowanie w odbudowę niepodległej Polski oraz umiejętności zmotywowania przeciwników politycznych do działania we wspólnym celu, mianował go premierem i jednocześnie ministrem spraw zagranicznych.

– Piłsudski zdawał sobie sprawę, że przez Paderewskiego rozładuje konflikt między lewicą, centrum i prawicą, a przede wszystkim, dzięki Paderewskiemu uzyska życzliwość Ententy i Stanów Zjednoczonych – tłumaczył w audycji Sławomira Szofa w 1994 roku prof. Marian Drozdowski.

Wielu zarzucało Paderewskiemu artystyczny chaos w działaniu. W kwestiach administracyjnych pomagał mu Stanisław Wojciechowski. Paderewski jako wielki artysta, człowiek nadwrażliwy i ambitny w polityce spotykał się z wieloma złymi doradcami, co według gości Andrzeja Sowy w audycji "Na historycznej wokandzie" nie mogło przynieść wymiernych efektów jego rządzenia.

– Paderewski będąc wspaniałą postacią na wszystkich obszarach, nie był postacią wspaniałą na jednym, wąskim wyimku jego działalności, czyli na obszarze praktyki politycznej – oceniał historyk, dr Janusz Osica.

Konferencja w Paryżu

Paderewski funkcję premiera pełnił niespełna rok. Ustąpił ze stanowiska 10 grudnia 1919, ponieważ frakcje sejmowe nie były zadowolone z ustaleń konferencji pokojowej w Paryżu, na której Paderewski wraz z Romanem Dmowskim był przedstawicielem Polski. Oburzenie wywołało m.in. to, że nie udało się wynegocjować trwałego połączenia Galicji Wschodniej z Polską. Premier został brutalnie zaatakowany przez frakcje sejmowe jako odpowiedzialny za taki stan rzeczy.

Po podaniu się do dymisji wyjechał do Szwajcarii, żeby odpocząć od polityki, choć tak naprawdę nigdy całkowicie się z nią nie rozstał. Był człowiekiem myśli demokratycznej oraz orientacji prozachodniej. Całą swoją działalnością promował interes Polski na świecie, stając się jej nieformalnym ambasadorem.

Po wybuchu II wojny światowej wszedł w skład polskich władz na uchodźstwie. Został przewodniczącym Rady Narodowej RP w Londynie. We wrześniu 1940 roku pojechał jeszcze do Stanów Zjednoczonych, aby tam zabiegać w sprawie polskiej.

Ignacy Jan Paderewski zmarł 29 czerwca 1941 w Nowym Jorku. Dopiero ponad 50 lat później jego prochy sprowadzono do Polski i pochowano w krypcie archikatedry św. Jana w Warszawie.

mk