Historia

Traktat wersalski. Powrót Polski na mapę Europy

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2024 05:55
105 lat temu, 18 stycznia 1919 roku, rozpoczęła się konferencja pokojowa w paryskim Wersalu, kończąca I wojnę światową. Układ na niej zawarty ustalił nowy porządek terytorialny w Europie.
Paryska konferencja pokojowa (18 stycznia 1919-21 stycznia 1920), w wyniku której został zawarty traktat wersalski. Paryż, styczeń 1919
Paryska konferencja pokojowa (18 stycznia 1919-21 stycznia 1920), w wyniku której został zawarty traktat wersalski. Paryż, styczeń 1919 Foto: PAP/Reprodukcja

Polska znowu niepodległa

Na paryskiej konferencji pokojowej Polska była reprezentowana przez Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego. Światowa sława pianistyczna pierwszego i dyplomatyczne umiejętności drugiego miały pomóc w osiągnięciu ważnych dla Polski celów. Wersalski traktat pokojowy sankcjonował odrodzenie Polski, kreśląc zarys jej zachodnich, północnych i południowych granic.


Posłuchaj
08:59 Wypowiedź prof. Stanisława Strońskiego.mp3.mp3 Wspomnienie prof. Stanisława Strońskiego - świadka podpisania traktatu wersalskiego w Paryżu. (RWE, 19.05.1954)

 

– O tym co będzie po wojnie, po odbudowaniu Polski, jaka będzie jej konstytucja, kto nią będzie rządził, nie było czasu myśleć. Teraz chodziło o to, żeby Polska była, żeby miała należyte granice i pomyślne położenie zewnętrzne – wspominał w swych pamiętnikach Roman Dmowski.

Traktat ostatecznie przywracał Polsce niepodległość. Jednak odzyskanie zagarniętych niegdyś przez zaborców ziem nie było wcale łatwe. W Wersalu toczyły się wielodniowe dyskusje między innymi na temat przywrócenia Polsce dostępu do morza, czy też włączenia Śląska w granice Rzeczypospolitej.

Ostatecznie utworzono Wolne Miasto Gdańsk, pod nadzorem Ligii Narodów, z własnym rządem, konstytucją i polityką gospodarczą. Włączono je jednak do polskiego obszaru celnego, Polska mogła korzystać z portu gdańskiego. O przynależności państwowej Górnego Śląska, Warmii i Mazur miały zadecydować przeprowadzone tam plebiscyty.

Nowy ład w Europie

Paryska konferencja pokojowa trwała od 18 stycznia 1919 do 21 stycznia 1920 roku.

– Pół roku bez mała trwały debaty delegatów 27 państw, wśród których liczył się jedynie głos elity, zwycięskich mocarstw: Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji, w mniejszym stopniu Włochów, reszta grała rolę halabardników – opowiadał dr Janusz Osica.

Najważniejszą rolę w konferencji odgrywała tzw. "wielka czwórka" – premier Wielkiej Brytanii Lloyd George, premier Włoch Vittorio Orlando, premier Francji Georges Clemenceau, prezydent USA Wodrow Wilson. W trakcie konferencji narodziła się także międzynarodowa organizacja – Liga Narodów mająca strzec światowego ładu i zapobiegać kataklizmom takim jak właśnie zakończona I wojna śiatowa.


Posłuchaj
07:21 polska a traktat wersalski___3524_01_iv.mp3 Audycja historyczna o udziale Polski w wypracowaniu traktatu wersalskiego, podpisanego 28 czerwca 1919 roku. Wypowiedź historyka, dr Janusza Osicy. (PR, 7.10.2001)

 

Rozbrojone Niemcy, z armią ograniczoną do 100 tysięcy żołnierzy, miały oddać Francji – Alzację i Lotaryngię, Belgii – okręg Eupen i Malmédy, Polsce – Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie, Czechosłowacji – Kraik Hulczyński. Przeprowadzono demilitaryzację Nadrenii, Kłajpeda i okręg Saary objęte zostały międzynarodowym nadzorem. Kolonie niemieckie przeszły w posiadanie zwycięzców. Zobowiązano Niemcy do wypłaty odszkodowań wojennych w wysokości 132 miliardów marek w złocie.

Krótkotrwała stabilizacja

Zawarte ustalenia miały zagwarantować w Europie pokój. Powstały nowe państwa, wyznaczono nowe granice Węgier, Rumunii, Austrii, Czechosłowacji, Niemiec, II RP i ZSRS. Jednak nadzieje na stabilizację w Europie Środkowej okazały się złudne.

Dojście do władzy w Niemczech nacjonalistów oraz objęcie przez Hitlera stanowiska kanclerza w 1933 roku sprawiły, że sytuacja polityczna w Europie zaczęła się komplikować.

mk

Czytaj także

Georges Clemenceau zwany "starym tygrysem"

Ostatnia aktualizacja: 24.11.2022 05:35
Dandys paryski, uwodziciel kobiet, znakomity jeździec i strzelec, przyjaciel artystów. Taki był Georges Clemenceau, premier Francji. Dzisiaj mija 93. rocznica jego śmierci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Verdun – piekło na ziemi

Ostatnia aktualizacja: 18.12.2020 05:45
W trwającej blisko rok bitwie po obu stronach frontu zginęło, zostało rannych lub wziętych do niewoli nawet 700 tys. żołnierzy. Wydarzenia roku 1916 przeszły do historii jako "piekło Verdun".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Woodrow Wilson. Prezydentura w obliczu wojny

Ostatnia aktualizacja: 08.01.2024 05:35
Ustanowił wiele precedensów: jako pierwszy prezydent USA przemawiał przez radio, zainaugurował regularne konferencje prasowe oraz wybrał się z wizytą dyplomatyczną do Europy. Woodrow Wilson musiał pogodzić naturę idealisty z koniecznością interwencji zbrojnych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Plan Dawesa

Ostatnia aktualizacja: 09.04.2014 06:00
90 lat temu Międzynarodowa Komisja Reparacyjna, realizując postanowienia Traktatu Wersalskiego, przedstawiła dokument w sprawie rozłożenia odszkodowań wojennych nałożonych na Niemcy po I wojnie światowej.
rozwiń zwiń