Historia

Jan Gutenberg. "Dzięki niemu zaczęła się epoka czytelnictwa"

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2024 05:40
Dzisiaj mija 556. rocznica śmierci Jana Gutenberga. Jego genialnie prosty wynalazek ruchomych czcionek zakończył średniowiecze i zaczął nowy rozdział w dziejach kultury. 
Drukarnia Augustea Ledoux, według obrazu Frdrica-Dsir Hillemachera, Wnętrze drukarni Johannesa Gutenberga, 1863 r., Rijksmuseum Amsterdam
Drukarnia Auguste'a Ledoux, według obrazu Frédérica-Désiré Hillemachera, Wnętrze drukarni Johannesa Gutenberga, 1863 r., Rijksmuseum AmsterdamFoto: Domena publiczna/CC0

Skończył się czas literatury do słuchania, poezji mówionej i śpiewanej – w której niekonieczne były reguły gramatyczne – i bogactwo języków różnych narodów. Gutenberg przyczynił się do tego, że nazwisko autora stało się nierozłączne z jego dziełem.

Wkrótce po tym, gdy w początkach XV wieku pojawiły się w niektórych miastach Europy drukarnie, okazało się, że drukowanie może być sztuką, a książka przedmiotem handlu. Zaczęła się epoka czytelnictwa, która zmieniła oblicze kultury europejskiej.

Jan Gutenberg, złotnik i drukarz z Moguncji, był też wynalazcą aparatu do odlewania czcionek z wymiennych matryc oraz prasy drukarskiej.

Całe życie borykał się z finansowymi kłopotami. Proces o zwrot pożyczki wytoczył mu wspólnik. Gutenberg przegrał proces, a z nim drukarnię. Zmarł w biedzie i zapomnieniu 555 lat temu, 3 lutego 1468 roku. Miejsce pochówku do dziś nie jest znane.

Za datę wynalezienia druku (ruchomej czcionki) uznaje się rok 1450. Pierwszą księgą, jaką Gutenberg wydrukował, była Biblia (tzw. Biblia Gutenberga), 42-wierszowa, wydana w 1455. W Polsce w Pelplinie znajduje się jeden z 17. zachowanych egzemplarzy z tego wydania. Przez pierwsze 3-4 lata Gutenberg wydrukował ich około 180.

- Pelplińska Biblia jest unikatem, o czym świadczą trzy ślady – mówił Tadeusz Sarocki, dyrektor Wydawnictwa Diecezji Pelplińskiej Bernardinum a w audycji "600-lecie urodzin Jana Gutenberga" w Polskim Radiu.


Posłuchaj
26:28 w królestwie białych kruków, Gutenberg 400 lat później, 2000r.mp3 Archiwalna audycja "W królestwie białych kruków. 600-lecie urodzin Jana Gutenberga". (PR, 2000)

 

Na 41. stronie odbił się ślad czcionki Gutenberga. Prawdopodobnie w czasie pracy zecerowi wypadła jedna część składu przeznaczonego do druku i odcisnęła się w innym miejscu. Dzięki czemu mogliśmy dokładnie ustalić, jaka była wielkość i kształt pierwszych czcionek.

Drugim znakiem podkreślającym unikatowość pelplińskiego egzemplarza jest XV-wieczna oprawa introligatora Henryka Kostera z Lubeki, sygnowana przez niego drobnym drukiem. 

Trzecim powodem są ręcznie dopisane przez iluminatorów komentarze na początku i na końcu Biblii.

Dla dzisiejszych możliwości technicznych tempo pracy w drukarni Gutenberga było bardzo powolne – wydrukowanie jednej strony zajmowało trzy dni. – Jeden dzień drukarz moczył papier, drugi drukował, a trzeci dzień suszył stronę, dopiero potem zadrukowane strony trafiały do oprawy, czasami nawet w ciągu 20 lat – wyjaśniał Tadeusz Sarocki.

Jednak był to nadzwyczajny wynalazek, biorąc pod uwagę, że średniowiecznemu mnichowi skrybie przepisanie odręczne jednej księgi zabierało czasami nawet połowę życia, a gotowy produkt trafiał tylko do najbogatszych – na dwory panujących.

Posłuchaj archiwalnej audycji Elżbiety Ratyńskiej pt. "W królestwie białych kruków. 600-lecie urodzin Jana Gutenberga".

im

Czytaj także

Biblia Gutenberga - przełomowa księga w dziejach Europy

Ostatnia aktualizacja: 22.02.2024 05:45
- Genialnie prosty wynalazek Gutenberga gwałtownie zmienił kształt kultury europejskiej. Zaczęła się epoka czytelnictwa ze wszystkimi jego konsekwencjami: psychologicznymi, intelektualnymi i społecznymi - mówił historyk dr Wojciech Mrozowicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Aleksander Bell - jego wynalazek opanował cały świat

Ostatnia aktualizacja: 03.06.2019 06:00
"Panie Watson, proszę przyjść, potrzebuję pana" - tak brzmiały pierwsze słowa wypowiedziane przez telefon przez Grahama Bella do jego asystenta Thomasa, zanotowane w dzienniku laboratoryjnym wynalazcy pod datą 10 marca 1876 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ignacy Łukasiewicz. Twórca przemysłu naftowego

Ostatnia aktualizacja: 30.03.2023 05:46
30 marca 1853 w oknie wystawowym apteki "Pod Złotą Gwiazdą" we Lwowie zapłonęła pierwsza na świecie lampa naftowa. Jej głównym konstruktorem był farmaceuta Ignacy Łukasiewicz. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Thomas Alva Edison – człowiek, który opatentował współczesność

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2021 05:50
Ten tytuł może wielu osobom wydawać się dziwny... ale wyobraźmy sobie samouka, z małej wsi w stanie Ohio (USA), który w samych Stanach Zjednoczonych posiadał 1093 patenty, a poza Stanami jeszcze więcej – 1239 (w sporej części pokrywających się). Nie ma dnia byśmy nie używali choćby jednego z jego wynalazków. Niektórzy uważają wręcz, że cała obecna nowoczesność jest jego dziełem – oczywiście rozwijanym przez wielu innych światłych naukowców, wynalazców, innowatorów. Fundamenty natomiast są Edisona.
rozwiń zwiń