Historia

Plan Dawesa

Ostatnia aktualizacja: 09.04.2014 06:00
90 lat temu Międzynarodowa Komisja Reparacyjna, realizując postanowienia Traktatu Wersalskiego, przedstawiła dokument w sprawie rozłożenia odszkodowań wojennych nałożonych na Niemcy po I wojnie światowej.
Audio
  • Plan Dawesa i plan Younga - audycja historyczna z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej". Komentuje historyk dr Janusz Osica (19.01.1998).
Wielka Czwórka z Wersalu - Lloyd George, Orlando, Clemenceau i Wilson fot. Wikimedia Commons.
Wielka Czwórka z Wersalu - Lloyd George, Orlando, Clemenceau i Wilson fot. Wikimedia Commons.

Traktat Wersalski nałożył olbrzymią kontrybucję na pokonane Niemcy. Wynosiła ona 130 mld marek – suma praktycznie nie do wyegzekwowania. Stąd pojawiły się koncepcje odbudowy gospodarki niemieckiej, by pokonane Niemcy mogły spłacić wojenne reparacje.
- Zwycięzcy stanęli przed wyborem. Albo zduszone gospodarczo Niemcy, bądź obłożone realistycznie wyliczoną reparacją, którą spłacają rokrocznie – mówił na antenie PR historyk dr Janusz Osica.
Gustav Stresemann
Rozterki aliantów umiejętnie wykorzystał utalentowany minister spraw zagranicznych Niemiec Gustav Stresemann.
- Poruszał się nieporównanie zręczniej na dyplomatycznej scenie Europy niż czynił to nieco później obdarzony gracją słonia i intelektem kury Joachim von Ribbentrop – kontynuował gość red. Andrzeja Sowy.
Stresemann umiał ze słabości Niemiec uczynić ich atut. Jak zauważył to Henry Kissinger: ”Niezwykle zręcznie wykorzystywał obawy brytyjskie przed załamaniem się Niemiec jako przeciwwagi wobec Francji i Związku Radzieckiego”.
Argumentował, że jeśli Niemcy nie uzyskają pomocy lub znaczącego złagodzenia ciężaru reparacji, wszystko może się zdarzyć. Przykładowo mogłyby ulec pokusie rosnącego w siłę bolszewizmu, czy marzącej o rewanżu absolutystycznej pruskiej monarchii.

Gustav

Nz: Gustav Stresemman fot. Wikipedia/cc/Bundesarchiv.
Celem doraźnym Stresemanna było zyskanie oddechu, a w dalszej perspektywie odzyskanie sił i rewizja postanowień Traktatu Wersalskiego. Wiedział, że najbardziej twarde stanowisko wobec niemieckich reparacji zajmuje Francja. Wielka Brytania była bardziej umiarkowana.
Plan Dawesa
Niemcy sądzili, że próba oddania decyzji w ręce międzynarodowego gremium będzie im sprzyjała. Paryż zaakceptował jesienią 1923 roku kandydaturę amerykańskiego bankiera Charlesa Davesa na arbitra w tym sporze. Daves został przewodniczącym komitetu ekspertów przy Międzynarodowej Komisji Reparacyjnej.  
- Daves był bankierem, ale nieobce były mu też tajniki gry politycznej. Zręcznie uniknął pułapki sporu o globalną sumę reparacji – powiedział dr Osica w audycji z cyklu ”Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej”.
Uchylił się od tego poprzestając na określeniu sum i rat rocznych, jedynie w perspektywie najbliższych pięciu lat. W tym czasie roczne kwoty rosnąć miały od miliarda marek do 2,5 miliarda w roku 1929. Gdy po pięciu latach powrócono do sprawy reparacji, był to kłopot następców Davesa.
9 kwietnia 1924 warunki te ostatecznie zostały zaakceptowane przez wszystkich zainteresowanych. Był to wielki sukces Stresemanna. Odsunął problem reparacji na dalszą, już nieprzewidywalną przyszłość, a ponadto świat usłyszał z ust bezstronnego eksperta, że Niemcy muszą mieć silną i zdrową gospodarką.
W ciągu następnych lat Niemcy otrzymały hojne kredyty, w wysokości ponad 5 miliardów dolarów, z których spłacały reparacje, a nadwyżki przeznaczały na własny rozwój.

Charles

Nz: Charles Dawes fot. Wikimedia Commons.
- Zdumiony świat otrzymał kapitalną lekcję na temat zasad międzynarodowego obiegu kapitału – tłumaczył historyk – Stany Zjednoczone, jedyne państwo, które miało wówczas nadmiar żywej gotówki, dawało Niemcom pożyczki. Przechodziła ona w formie reparacji do Anglii i Francji i wracała do Stanów jako zwrot długów z czasów I wojny światowej.
Francja zmuszona do wyboru między Niemcami słabymi, a zdolnymi do spłaty reparacji wybrała to drugie. Spowodowało to odbudowę niemieckiej gospodarki i w konsekwencji siły militarnej.
mjm

Czytaj także

Bitwa pod Verdun – piekło na ziemi

Ostatnia aktualizacja: 18.12.2020 05:45
W trwającej blisko rok bitwie po obu stronach frontu zginęło, zostało rannych lub wziętych do niewoli nawet 700 tys. żołnierzy. Wydarzenia roku 1916 przeszły do historii jako "piekło Verdun".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Traktat wersalski. Powrót Polski na mapę Europy

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2024 05:55
105 lat temu, 18 stycznia 1919 roku, rozpoczęła się konferencja pokojowa w paryskim Wersalu, kończąca I wojnę światową. Układ na niej zawarty ustalił nowy porządek terytorialny w Europie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Woodrow Wilson. Prezydentura w obliczu wojny

Ostatnia aktualizacja: 08.01.2024 05:35
Ustanowił wiele precedensów: jako pierwszy prezydent USA przemawiał przez radio, zainaugurował regularne konferencje prasowe oraz wybrał się z wizytą dyplomatyczną do Europy. Woodrow Wilson musiał pogodzić naturę idealisty z koniecznością interwencji zbrojnych.
rozwiń zwiń