Historia

Jacek Malczewski. Życie przedstawione w autoportrecie

Ostatnia aktualizacja: 15.07.2023 05:40
Obrazami młodego Malczewskiego zachwycił się sam Jan Matejko, który postanowił wziąć go pod swoje skrzydła. Kilka lat później drogi mistrza i ucznia się rozeszły. Malczewski poszedł własną.
Autoportret z paletą (fragment), aut. Jacek Malczewski (1892 rok)
"Autoportret z paletą" (fragment), aut. Jacek Malczewski (1892 rok)Foto: Muzeum Narodowe w Warszawie, Wikipedia/dp

169 lat temu urodził się Jacek Malczewski, malarz, przedstawiciel symbolizmu przełomu XIX i XX wieku. Jeden z najwybitniejszych i najbardziej uznanych artystów w historii polskiej sztuki.


Posłuchaj
11:31 Jacek Malczewski w anegdocie.mp3 "Jacek Malczewski – portret malarza" - audycja Tadeusza Bonika "Słynni ludzie w anegdocie". (PR, 19.08.1980)

 

"Błędne
Na zdjęciu: "Błędne koło", aut. Jacek Malczewski (1895-1897), źr. Muzeum Narodowe w Poznaniu, Wikipedia/dp

Ród genialny

Urodził się 15 lipca 1854 roku w Radomiu w starym rodzie szlacheckim. Spokrewniony był z poetą Antonim Malczewskim, poetką Jadwigą Łuszczewską, kompozytorem Karolem Szymanowskim i pisarzem Jarosławem Iwaszkiewiczem. Jego ciotką była mistyczka Wanda Malczewska. Z rodziny Malczewskich pochodził również generał WP i minister spraw wojskowych z czasów przewrotu majowego Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski.

Początki malarskie

Pierwszym opiekunem przyszłego artysty był Adolf Dygasiński. W wieku 17 lat Jacek Malczewski przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął naukę w gimnazjum. Po roku porzucił jednak szkołę i na prośbę Jana Matejki rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych.

W październiku 1875 roku wyjechał na dalsze studia do Paryża, potem podróżował jeszcze po Europie i Azji Mniejszej.

Motyw śmierci w malarstwie Malczewskiego zaczął dominować po stracie ojca w 1884 roku. Trzy lata później ożenił się z Arią Gralewską, z którą miał dwoje dzieci: córkę Julię i syna Rafała, który również został malarzem.

"Portret
Na zdjęciu: "Portret Władysława Reymonta" (1905 rok), aut. Jacek Malczewski, źr. Muzeum Narodowe w Warszawie, Wikipedia/dp

Dzielić się doświadczeniem

– Był człowiekiem bardzo życzliwym i dobrym – wspominał Jacka Malczewskiego, jego wnuk Krzysztof w audycji z 1992 roku. – Wszystko mi dawał, nawet drogie farby, a potem babka mi je odbierała. Opowiadał mi o swoich wyprawach do Azji Mniejszej, rysując przy tym zwierzęta.


Posłuchaj
38:29 Saga rodu Malczewskich.mp3 O niezwykłej rodzinie mówi Krzysztof Malczewski, wnuk malarza Jacka Malczewskiego, aud. "Saga rodu Malczewskich". (PR, 25.12.1992)

 

Podobnie, jak to robił Matejko, również Malczewski chętnie dzielił się swoją wiedzą i doświadczeniem z adeptami sztuki malarskiej. Uczył kobiety, które wówczas nie mogły studiować w Szkole Sztuk Pięknych. Jako profesor ASP miał dość specyficzny sposób bycia. Oczekującym na ocenę swoich prac studentom, stojąc w progu sali, rzucał jedynie: "Malujcie tak, żeby Polska zmartwychwstała". Od 1912 roku do wybuchu I wojny światowej był rektorem ASP.

Tematyka dzieł

Na twórczość Malczewskiego w dużym stopniu miała wpływ polska kultura, głównie literatura romantyczna. Artysta inspirował folklor, czerpał z motywów mitologicznych i biblijnych.

– To był niebywale pracowity człowiek, malował po 12 godzin dziennie – mówił wnuk Malczewskiego. – Malował bardzo starannie. Bardzo często swoje obrazy modyfikował, przesuwał postacie, zmieniał układ.

Po wojnie Jacek Malczewski rozpoczął obrachunek z własnym życiem i dorobkiem. Wówczas namalował cykl "Moje Życie", gdzie motyw sielanki dzieciństwa łączy się ze świadomością powolnego odchodzenia z tego świata. Coraz częściej tworzył też autoportrety. Stanowią one bogatą część jego dorobku.

– Malczewski należy do najpłodniejszych malarzy, jakich zna historia – słyszymy w audycji z 1980 roku "Słynni ludzie w anegdocie". – Przypisuje mu się autorstwo około 2 tysięcy obrazów olejnych. Co najmniej 150 razy artysta malował sam siebie, nie licząc karykatur i rysunków.

Posłuchaj audycji z udziałem wnuka Jacka Malczewskiego – Krzysztofa, który wspomina swojego genialnego dziadka.

mb

Czytaj także

Auguste Renoir. Jeden z najwybitniejszych impresjonistów

Ostatnia aktualizacja: 03.12.2023 05:35
– Renoir był nie tylko wielkim malarzem – mówiła Anna Burzyńska w aud. "Sztuka bez ram". – Budził podziw nie tylko jako artysta, lecz także jako człowiek pełen zdrowego rozsądku, żywej inteligencji, który zastanawiając się nad swoją sztuką, twórczością, zastanawiał się nad życiem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Pablo Picasso. "Nieporównywalna indywidualność"

Ostatnia aktualizacja: 25.10.2023 05:40
– Chodzi mi zawsze tylko o to, żeby wyrazić wszystko, co chcę. Nie szukam nowych form, ja je znajduję – mówił malarz o swojej twórczości.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Julian Fałat – akwarele wybrał z biedy

Ostatnia aktualizacja: 09.07.2023 05:40
9 lipca 1929 roku zmarł Julian Fałat, jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistów, przedstawiciel realizmu i impresjonistycznego pejzażu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Gustav Klimt. Zrewolucjonizował sztukę XX wieku

Ostatnia aktualizacja: 14.07.2023 05:45
Fascynowały go kobiety, zarówno w pracy malarza, jak i w życiu. Jego obrazy i rysunki nawet dziś wydają się zbyt śmiałe.
rozwiń zwiń