Historia

Kraj Basków - autonomia wywalczona terrorem

Ostatnia aktualizacja: 25.10.2019 05:50
Są najstarszą grupą etniczną na Półwyspie Iberyjskim. Posługują się odrębnym językiem. Od lat starają się o uzyskanie niepodległości. Baskowie są jednym z najbardziej zagadkowych ludów Europy
Audio
  • Problem autonomii Kraju Basków w XX wieku przybliża dr Małgorzata Nalewajko w audycji "Przewodnik po historii najnowszej" autorstwa Katarzyny Kobyleckiej. (PR, 20.02.2002)
Członkowie ETA podczas obchodów Dnia Baskijskiego Żołnierza
Członkowie ETA podczas obchodów Dnia Baskijskiego Żołnierza Foto: Wikimedia Commons

25 października 1979 Kraj Basków uzyskał autonomię.

Kim są Baskowie?

Do końca nie wiadomo. Badania wykazały, że pod względem genetycznym różnią się od pozostałych mieszkańców Półwyspu Iberyjskiego. Język baskijski przypomina te używane przez niektóre ludy zakaukaskie, stąd hipoteza o azjatyckim pochodzeniu Basków.

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Baskowie utworzyli własne państwo. Jego ostateczny kres przypada na wiek XIV, kiedy wchłonęli je Kastylijczycy. Przez setki lat Baskowie cieszyli się autonomią i nie próbowali odzyskać niepodległości. Zmienił to wiek XX.

Spirala przemocy

W 1959 roku radykalni nacjonaliści baskijscy zakładają organizację "Ojczyzna Basków i Wolność"(bask. Euskadi Ta Askatasuna - ETA), której celem jest odzyskanie przez Basków niepodległości.

- Pierwszy akt terrorystyczny to wykolejenie pociągu w 1961 roku, ale wtedy bardzo uważano, żeby nie było ofiar śmiertelnych – mówiła iberystka, dr Małgorzata Nalewajko w audycji "Przewodnik po historii najnowszej".

Później działania bojowników ETA stały się brutalniejsze: w zamachach ginęli nie tylko frankistowscy dygnitarze, ale też ludność cywilna. W odpowiedzi reżim Franco zaczął prowadzić działania wymierzone w ETA: przywódców wyłapywano, padło 9 wyroków śmierci (zmienionych na długoletnie więzienie). Po śmierci Franco powołano nawet paramilitarne skrytobójcze oddziały wymierzone w przywódców ETA. W nadziei na uspokojenie sytuacji w Kraju Basków i ograniczenie działalności ETA, rząd hiszpański zdecydował się nadać Krajowi Basków autonomię.

Tęsknota za niepodległością, obawa przed wynarodowieniem

W czasach Drugiej Republiki Hiszpańskiej (1931-39) Baskowie starali się zinstytucjonalizować autonomię.

- Fakt, że Kraj Basków uzyskał rządu Frontu Ludowego autonomię, sprawił, że ludność Kraju Basków po końcu wojny domowej była ośrodkiem konsekwentnej opozycji antyfrankistowskiej – mówiła dr Małgorzata Nalewajko w audycji Katarzyny Kobyleckiej. – W okresie frankizmu hiszpańska armia i policja były traktowane na terenie prowincji baskijskich jak okupanci.

Reżim generała Franco zabronił nawet nauki języka baskijskiego. Swoje piętno odcisnął też napływ na dynamicznie rozwijające się tereny baskijskie imigrantów zarobkowych z innych części Hiszpanii, co sami Baskowie zaczęli odczytywać jako zagrożenie dla baskijskiej tożsamości.

Posłuchaj o problemie autonomii Kraju Basków w XX wieku w audycji Katarzyny Kobyleckiej "Przewodnik po historii najnowszej" z udziałem dr Małgorzata Nalewajko.

bm

Czytaj także

504 lata temu wyruszyła wyprawa Magellana

Ostatnia aktualizacja: 20.09.2023 05:00
Zamorskie wyprawy Europejczyków osiągnęły swoje apogeum na przełomie XV i XVI wieku. Żeglarze hiszpańscy i portugalscy opanowali cały świat. W gronie tych, którzy wypłynęli na podbój mórz i oceanów znalazł się Ferdynand Magellan.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Pod wodzą gen. Francisco Franco Hiszpanie musieli zapomnieć, czym jest demokracja

Ostatnia aktualizacja: 17.07.2015 06:00
- Za rządów gen. Franco obywatele realizowali się w rodzinach, organizacjach lokalnych i związkach zawodowych. Życia politycznego w zasadzie nie było - mówiła historyk, Lidia Mularska-Andziak.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Trzy stolice Basków

Ostatnia aktualizacja: 25.09.2013 15:31
Stolicą administracyjną jest Vitoria – ze względu na położenie i ośrodki polityczne porównywana do Madrytu. San Sebastian, charakteryzujące się kulturalną i światową atmosferą, zestawiane jest z Paryżem. Z kolei Bilbao to baskijski Londyn, czyli centrum gospodarcze i ekonomiczne.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rekonkwista – wypędzić Maurów z Hiszpanii

Ostatnia aktualizacja: 25.11.2020 05:35
- Osiem wieków obecności muzułmańskiej w Hiszpanii to okres po dziś dzień bardzo widoczny. W Andaluzji muzyka, architektura, obyczaje noszą bardzo wyraźne ślady tej obecności – mówiła dr Małgorzata Nalewajko.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa nad rzeką Ebro - koniec hiszpańskiej wojny domowej

Ostatnia aktualizacja: 16.11.2016 06:09
300 tysięcy ofiar, w tym jedna trzecia wśród ludności cywilnej - taki był bilans wojny, która zamieniła Półwysep Iberyjski w poligon Europy przed II wojną światową.
rozwiń zwiń