Historia

Malta i joannici - wyspa i jej kawalerowie

Ostatnia aktualizacja: 23.03.2020 05:35
23 marca 1530 Król Hiszpanii Karol V Habsburg podpisał akt na mocy którego Malta została przekazana zakonowi joannitów. Od tego momentu dzieje wyspy i rycerzy-zakonników były nierozerwalnie związane przez kolejnych ponad 250 lat.
Audio
  • Opowieść o Malcie w audycji "Wizyty i podróże" Mariana Dachniewskiego (14.05.1989)
  • O współczesnych polskich kawalerach maltańskich mówi dr Krzysztof Moczurad, szpitalnik Związku Polskich Kawalerów Maltańskich (22.09.2001)
Fort św. Anioła z wywieszonymi flagami: maltańską i joannicką
Fort św. Anioła z wywieszonymi flagami: maltańską i joannickąFoto: John Haslam/Flickr

Malta, mała skalista wyspa położona niemal na samym środku Morza Śródziemnego, stanowiła przez wieki strategiczny punkt na mapie Europy. Przez stulecia była bastionem chrześcijaństwa opierającego się ekspansji islamu. Nic dziwnego, że właśnie tutaj zostali sprowadzeni joannici - kawalerowie zakonu rycerskiego założonego podczas wypraw krzyżowych dla ochrony pielgrzymów na Ziemi Świętej, prowadzenia szpitali i walki z muzułmanami.

Tułacze przynieśli rozwój
Po upadku Królestwa Jerozolimskiego w 1291 roku Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników św. Jana - bo tak brzmi pełna nazwa zgromadzenia - przeniósł się na Cypr. Dzięki przejęciu części majątku skasowanego zakonu templariuszy, rycerze spod znaku białego krzyża na czerwonym tle mogli sfinansować zajęcie wyspy Rodos. Stąd zostali wyparci przez Turków dopiero w roku 1522. Rozpoczęła się ośmioletnia tułaczka zakonników po basenie Morza Śródziemnego.

Oblężenie
Na zdjęciu: Oblężenie Malty 1565 przez Turków, wizja Matteo Perez d'Aleccio, źr. Wikimedia Commons/dp.

- O ile u nas legenda krzyżacka jest mroczna, o tyle legenda zakonu kawalerów maltańskich jest bardziej radosna, kolorowa i piękna. Te 250 lat ich rządów na wyspie wywarło ogromny wpływ na architekturę, dzieła sztuki - słyszymy w audycji Mariana Dachniewskiego z cyklu "Wizyty i podróże".

Kawalerowie rozszerzali swoje wpływy na inne państwa europejskie, ich komturie powstawały również w Polsce. Najsłynniejszym polskim kawalerem maltańskim był Bartłomiej Nowodworski.
Kres zakonnemu panowaniu na wyspie położył dopiero Napoleon Bonaparte podczas wyprawy na Egipt w 1798 roku. Dwa lata później wybuchło antyfrancuskie powstanie. Jednym z postanowień traktatu z Aimes zawartego między Francją i Wielką Brytanią było zwrócenie wyspy joannitom, jednak pokój paryski 1814 roku przekazał protekcję nad Maltą Brytyjczykom.

Joannici dziś

Kawalerowie przenieśli się do Rzymu, ale ich związki z wyspą nie zostały całkowicie zerwane: maltański Fort św. Anioła, podobnie jak dwie posiadłości zakonu w Rzymie, posiadają status posiadłości eksterytorialnej od 1993 roku do dziś. Zakon jest uznawany obecnie za podmiot prawa międzynarodowego i ma status stałego obserwatora przy ONZ. W Polsce gromadzi ok. 160 kawalerów i dam maltańskich.

- Przez te 900 lat, które minęły od zapoczątkowania działalności zakonu, tak naprawdę nigdy nie stracił on swojej suwerenności, w przeciwieństwie do innych zakonów rycerskich - mówił dr Krzysztof Moczurad, szpitalnik Związku Polskich Kawalerów Maltańskich w audycji Jakuba Urlicha.

Do braci kawalerów maltańskich nie można się zapisać, trzeba zostać zaproszonym przez innego członka, stąd elitarny charakter współczesnego zakonu. W dzisiejszych czasach joannici zajmują sie głównie działalnością charytatywną. Zakon Maltański zrzesza obecnie głównie osoby świeckie.

Niepodległa Malta

Wraz z demontażem brytyjskiego imperium w drugiej połowie XX wieku Malta uzyskiwała coraz większą autonomię. 13 grudnia 1974 proklamowana została Republika Malty. Kraj wstąpił do Unii Europejskiej tego samego dni, co Polska - 1 maja 2004.

O współczesnej Malcie posłuchaj w audycji z 1989 roku.

bm

Czytaj także

Zamek w Malborku - największa twierdza Europy

Ostatnia aktualizacja: 05.08.2019 06:05
Krzyżacy chcieli zaćmić potęgą swego państwa, przepychem i bogactwem przybyszy z całej Europy. We wnętrzach Malborka było to możliwe.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nie byli heretykami, choć płonęli na stosach

Ostatnia aktualizacja: 23.05.2014 23:30
Zakon mnichów-rycerzy, obrońców pielgrzymów, upadł oskarżony o herezję, świętokradztwo, czary i praktyki homoseksualne. O tragicznych dziejach templariuszy opowiemy w sobotnim "Klubie Ludzi Ciekawych Wszystkiego".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bartłomiej Nowodworski - komandos polskich królów

Ostatnia aktualizacja: 13.02.2021 05:50
- Był znakomitym żołnierzem, wiele razy miał okazję wykazać się odwagą, męstwem, biegłością w sztuce rycerskiej - mówiła prof. Jolanta Choińska-Mika. - Dlatego już za życia stał się dla współczesnych Polaków pewnym wzorem dobrego obywatela.
rozwiń zwiń