Historia

Stanisław Stadnicki – "Diabeł Łańcucki"

Ostatnia aktualizacja: 04.08.2023 05:38
Historia Stadnickiego to wyrazisty przykład procesu psucia się Rzeczpospolitej szlacheckiej od środka, który rozpoczął się pod koniec XVI wieku. To czas prywatnych wojen, bezprawia, samowoli i braku odpowiedzialności za zarządzanie ziemią, ludźmi oraz dobytkiem – zwiastun nadchodzącej anarchii.
Kazanie Skargi - obraz Jana Matejki. Stanisław Stadnicki stoi w środku, trzeci po prawej fot. Wikipediadp
"Kazanie Skargi" - obraz Jana Matejki. Stanisław Stadnicki stoi w środku, trzeci po prawej fot. Wikipedia/dp

4 sierpnia 1610 roku zmarł Stanisław Stadnicki, herbu Szreniawa, zapamiętany jako żołnierz, awanturnik i sławny warchoł. Poseł na Sejm i jeden z przywódców Rokoszu Zebrzydowskiego.

Zaraza Rzeczpospolitej

Historia "Diabła Łańcuckiego" to wyrazisty przykład procesu psucia się Rzeczpospolitej szlacheckiej od środka, który rozpoczął się pod koniec XVI wieku. To czas prywatnych wojen, bezprawia, samowoli i braku odpowiedzialności za zarządzanie ziemią, ludźmi oraz dobytkiem – zwiastun nadchodzącej anarchii.

Awanturnik w służbie korony

Stanisław Stadnicki urodził się około 1551 roku. Od samej młodości siostrzeniec innego znanego pieniacza Samuela Zborowskiego wykazywał przejawy bandytyzmu. Nieobliczalny i agresywny awanturnik budził popłoch w okolicy Dubiecka, gdzie się wychował.

Posłuchaj
25:24 opowieść o diable stadnickim___v2014006065_tr_0-0_117660517db792c0[00].mp3 O Stanisławie Stadnickim mówi prof. Zbigniew Mikołejko - audycja z cyklu "Rozdroża kultury". (PR, 21.07.2014) 

W 1576 roku król Stefan Batory wezwał Stadnickiego do udziału w wyprawie gdańskiej. Waleczność szlachcica budziła podziw króla. Brał też czynny udział jako rotmistrz w wyprawie moskiewskiej. Zakończenie kampanii to jednocześnie początek haniebnej działalności Diabła. – Stadnicki poczuł się źle wynagrodzony, chociaż za szaleńczy heroizm otrzymał roczną pensję 1000 dukatów i starostwo w Inflantach – mówił na antenie Polskiego Radia prof. Zbigniew Mikołejko.

Pan na Łańcucie

Stanisław Stadnicki w Łańcucie osiedlił się w 1578 roku. W rozmaitych paszkwilach zaciekle atakował Batorego i Zamoyskiego. Zapiekł się przeciwko państwu, aktywnie wspierając w walce o tron Polski austriackiego księcia Maksymiliana Habsburga.

Zaangażowanie w sprawy Habsburgów pchnęły Stadnickiego na Węgry, gdzie powstały zalążki jego prywatnej armii. Po powrocie do Łańcuta ściągnął do siebie rozbójników wszelkiej maści. Stworzył prywatną armię pochodzących zewsząd rębajłów. Toczył prywatne wojny, rabował kupców i sąsiadów. W Łańcucie trzymał i torturował wielu więźniów.

Wreszcie, otwarcie zbuntował się przeciw królowi Zygmuntowi III Wazie, dołączył do Rokoszu Zebrzydowskiego, by na koniec zdradzić własnych sojuszników.

Kres bandyckiej działalności Stadnickiego położył Łukasz Opaliński, który w 1609 roku zdobył i splądrował Łańcut. W ostatecznej rozgrywce pod Tarnawcem, gdzie na szablach rozniesiono "Diabła Łańcuckiego", wzięło udział sześć tysięcy ludzi.

mjm

Czytaj także

Stefan Batory. "Dobra marka u potomnych za sprawą błysku miecza przeciwko Rosji"

Ostatnia aktualizacja: 12.12.2023 05:40
- Legenda Batorego zaczęła się już w XVII stuleciu wraz z klęskami militarnymi, które spadają wtedy na Polskę. Przypominano, że to on potęgą swojego miecza potrafił ochronić Polskę przed Rosją. Batory to dobra marka u potomnych właśnie za sprawą błysku miecza przeciwko Rosji - mówił w Polskim Radiu prof. Janusz Tazbir. 12 grudnia przypada 437. rocznica śmierci Stefana Batorego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bartłomiej Nowodworski - komandos polskich królów

Ostatnia aktualizacja: 13.02.2021 05:50
- Był znakomitym żołnierzem, wiele razy miał okazję wykazać się odwagą, męstwem, biegłością w sztuce rycerskiej - mówiła prof. Jolanta Choińska-Mika. - Dlatego już za życia stał się dla współczesnych Polaków pewnym wzorem dobrego obywatela.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Samuel Zborowski - ofiara wielkiej polityki

Ostatnia aktualizacja: 26.05.2023 05:40
- Ścięcie magnata na rozkaz króla to jedyny taki przypadek w historii Polski – mówiła o śmierci Samuela Zborowskiego prof. Teresa Chynczewska-Hennel. Czym szlachcic zasłużył sobie na taki los? Możliwe, że w grę wchodziły magnackie porachunki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Zamoyski. Szara eminencja początków Rzeczpospolitej

Ostatnia aktualizacja: 19.03.2024 05:45
- Dzięki swej energii, zdolności panowania nad tłumem oraz umiejętności dostosowania się do sytuacji, potrafił zrobić karierę, jaka nie stała się udziałem chyba nikogo innego w skali europejskiej - mówił o drugiej osobie w państwie za panowania czterech królów prof. Henryk Wisner.
rozwiń zwiń