Historia

Papusza. "Pierwsza na świecie cygańska poetka, która zapisała swoje wiersze"

Ostatnia aktualizacja: 08.02.2024 05:40
- Zapłaciła za to olbrzymią cenę, jak każdy kto wyprzedza swój naród. Cyganie nie są narodem księgi, nie mają zapisanej swojej historii. Dar pisania nie był dla nich zaletą, wręcz odwrotnie. Zawsze groziło, że wyuczony Cygan zostanie sędzią i będzie własnych braci sądził – mówił na antenie Polskiego Radia Krzysztof Krauze, reżyser filmu o Papuszy. Dzisiaj przypada 37. rocznica jej śmierci.
Bronisława Wajs Papusza
Bronisława Wajs "Papusza"Foto: PAP/Zbigniew Staszyszyn

Polska poetka romskiego pochodzenia była pierwszą cygańską poetką, która zapisała swoje wiersze i jedną z nielicznych Cyganek, które same nauczyły się czytać i pisać. Za odejście od schematów zapłaciła bardzo wysoką cenę.

– Jestem dumna, że oprócz hieromancji mogę pracować umysłowo w poetyzmie – mówiła Bronisława Wajs-Papusza. 

Została odkryta przez Jerzego Ficowskiego, który przetłumaczył jej wiersze i sprawił, że zostały wydane. Napisał też książkę "Cyganie polscy", w której znalazł się słownik cygański jak i opis wierzeń, czy zwyczajów. Za ujawnienie plemiennych tajemnic zarówno Ficowski, jak i Papusza stali się w oczach Cyganów zdrajcami i wrogami.

Była jedną z niewielu kobiet romskich, które samodzielnie nauczyły się pisać i czytać, a za lekcje czytania płaciła kradzionymi kurami. Śpiewała swoje pieśni nie nazywając ich nawet wierszami. Dopiero Jerzy Ficowski przetłumaczył jej teksty z romskiego i doprowadził do ich wydania w formie tomików.

- Gdyby Jerzy Ficowski nie trafił do taboru uciekając w 1949 roku przed ubekami, gdyby nie spotkał Papuszy, gdyby nie namówił jej do pisania, nie znalibyśmy jej. A on ją później za to przepraszał - mówi reporterka Angelika Kuźniak, autorka książki "Papusza".


Posłuchaj
10:30 papusza.mp3 Rozmowa z Angeliką Kuźniak, autorką książki "Papusza" (Stacja Kultura/Czwórka, 2013)

 

Papuszę bardzo cenił Julian Tuwim. Zaś ona sama uważała się za poetkę z przypadku. Mówiła, że tworzy piosenki, a wiersze to coś bardziej skomplikowanego. Swoją niezależność i wyłamanie się z patriarchalnej kultury przypłaciła odtrąceniem i chorobą psychiczną.

- To była pierwsza na świecie cygańska poetka, która zapisała swoje wiersze. Zapłaciła za to olbrzymią cenę, jak każdy kto wyprzedza swój naród. Cyganie nie są narodem księgi, nie mają zapisanej swojej historii. Dar pisania nie był dla nich zaletą, wręcz odwrotnie. Zawsze groziło, że wyuczony Cygan zostanie sędzią i będzie własnych braci sądził – mówił na antenie Polskiego Radia Krzysztof Krauze, reżyser filmu o Papuszy.


Posłuchaj
24:11 papusza___v2013005360_tr_0-0_11208137ad6a016a[00].mp3 Papusza - audycja z cyklu "Rozdroża kultury" (PR, 19.08.2013)

 

Czytaj także

Krzysztof Kamil Baczyński - poeta, który zamienił pióro na karabin

Ostatnia aktualizacja: 01.08.2018 06:05
- Krzysztof Kamil Baczyński nie uważał poezji za swoje powołanie. Jego wielkim pragnieniem było zostać żołnierzem - wspominał Bogdan Deczkowski, powstańczy dowódca poety.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zygmunt Rumel - Baczyński Wołynia

Ostatnia aktualizacja: 22.02.2020 05:40
Twórczość poety swymi korzeniami sięga do najcenniejszych wątków polskiej poezji romantycznej, której patronują Mickiewicz, Słowacki i Norwid. Zaś dramatyczny, wojenny los Rumla wplata się w tragiczne dzieje naszego narodu. 22 lutego mija 105. lat od narodzin żołnierza Batalionów Chłopskich i poety, ofiary Zbrodni Wołyńskiej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jerzy Ficowski. Jako pierwszy opisał życie Romów

Ostatnia aktualizacja: 09.05.2023 05:38
- Książki Ficowskiego to biblia. Żeby coś napisać o polskich Romach, musimy sięgnąć do Ficowskiego. Wartość tego dziedzictwa jest niepodważalna i wszyscy badacze muszą zasięgnąć wiedzy z tych książek – mówił Andrzej Grzymała-Kozłowski w Polskim Radiu.
rozwiń zwiń