Historia

Branka. Tragedia młodych konspiratorów

Ostatnia aktualizacja: 14.01.2024 05:50
- Pobór odbywał się w sposób barbarzyński. Policja znienacka, wyłamując drzwi wdzierała się do domów i wśród płaczu matek i ojców porywała nieszczęsnych rekrutów – tak Zygmunt Nowakowski odmalowywał słowami grottgerowski obraz poboru do carskiego wojska.
Branka Polaków do armii rosyjskiej 1863, Aleksander Sochaczewski fot. Wikimedia Commons.
Branka Polaków do armii rosyjskiej 1863, Aleksander Sochaczewski fot. Wikimedia Commons.

W nocy z 14 na 15 stycznia 1863 roku przeprowadzona została branka do armii carskiej. Pobór rekruta, który groził rozbiciem siatki konspiracyjnej, przyspieszył decyzję o wybuchu powstania styczniowego.


Posłuchaj
35:31 kronika NAK 08-01-2013.mp3 Albo powstanie, albo kamasze - audycja Doroty Truszczak i Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika powstania styczniowego". (PR, 9.01.2013)

 

W pozbawionym od upadku powstania listopadowego Królestwie Polskim nie było spokojnie. Ludność była zmęczona carskim terrorem, donosicielstwem i uciskiem. Nastroje patriotyczne wzrastały. Od 1861 roku na terenie Królestwa obowiązywał stan wojenny.

Aleksander Wielopolski, reformator i zwolennik współpracy z Rosją, dzięki działaniom carskiej ochrany, wiedział, że w konspiracyjnym podziemiu wre. Margrabia zdecydował się na drastyczny krok. Zarządził pobór rekruta do armii carskiej.

- Petersburg nie chciał branki, obawiając się wybuchu powstania, a nawet obcej, francuskiej interwencji – mówił Zygmunt Nowakowski w gawędzie z cyklu "Historia przez radio" na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.


Posłuchaj
14:11 3724_3710_0.mp3 Gawęda Zygmunta Nowakowskiego o brance w audycji z cyklu "Historia przez radio". (RWE, 7.06.1961)

 

Według przepisów, branka odbywała się na drodze losowania. Wielopolskiemu zależało jednak na rozbiciu konspiracyjnej siatki. Pobór miał odbywać się za pomocą list sporządzonych na podstawie informacji dostarczonych przez tajną carską policję.

- Wybuchu powstania nikt wówczas nie planował, a konspiratorzy planujący je zakładali wybuch najwcześniej w maju 1863 roku, a nawet później. Nie ulega wątpliwości, że wybuch powstania został wymuszony - mówił na antenie Polskiego Radia dr Jarosław Szarek.

Zniszczenia konspiracyjnych struktur udało się uniknąć dzięki temu, że informatorzy podziemnego państwa byli skuteczniejsi od carskiej ochrany. Już 12 stycznia z Warszawy zaczęli znikać młodzi mężczyźni. Branka przyspieszyła decyzję władz podziemnego państwa polskiego o wybuchu powstania.

- Patriotyczna młodzież została postawiona przed alternatywą: branka i 12 lat straszliwej służby w armii carskiej, albo ucieczka w zimowe lasy, gdzie stawali się nieomal zimową zwierzyną łowną – mówił dr Janusz Osica w audycji Doroty Truszczak i Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika powstania styczniowego".


Posłuchaj
35:59 Kronika NAK 15-01.mp3 Tak wyglądała branka - audycja Doroty Truszczak i Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika powstania styczniowego". (PR, 15.01.2013)

 

Posłuchaj innych audycji z cyklu "Kronika powstania styczniowego"

Tragiczny wybór, jaki stanął przed tysiącami młodych ludzi pchnął ich ku walce w jednym z najbardziej beznadziejnych polskich powstań narodowych.

bm


Zobacz więcej na temat: HISTORIA Powstanie Styczniowe
Czytaj także

Romuald Traugutt. Dyktator z misją

Ostatnia aktualizacja: 17.10.2023 05:40
– Łączył ogromną religijność z poświęceniem dla ojczyzny. Taki obraz przywódcy powstania styczniowego przekazywali wszyscy jego współpracownicy – mówił historyk prof. Andrzej Szwarc. 17 października 1863 roku Romuald Traugutt objął urząd dyktatora powstania styczniowego. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Aleksander Wielopolski – realista czy zdrajca

Ostatnia aktualizacja: 30.12.2022 05:40
30 grudnia 1877 roku zmarł margrabia Aleksander Wielopolski. - W oczach Polaków był to samowolny, nieliczący się z opinią publiczną magnat, który złamał dotychczasowy wspólny front ziemiaństwa względem caratu – mówił w audycji Polskiego Radia historyk dr Piotr Szlanta.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ludwik Mierosławski – "generał klęska"

Ostatnia aktualizacja: 22.11.2023 05:50
- Mierosławski był człowiekiem, który z wielką pewnością siebie głosił, że wie, jak wyzwolić Polskę – mówił historyk prof. Andrzej Szwarc.
rozwiń zwiń