Historia

Stanisław Szczęsny Potocki - synonim zdrajcy

Ostatnia aktualizacja: 14.03.2024 05:35
W panteonie polskich antybohaterów narodowych zajmuje jedno z czołowych miejsc. To on stanął na czele konfederacji targowickiej.
Stanisław Szczęsny Potocki, obraz Jana Chrzciciela Lamiego.
Stanisław Szczęsny Potocki, obraz Jana Chrzciciela Lamiego. Foto: Muzeum Narodowe w Warszawie/dp

14 marca 1805 roku zmarł Stanisław Szczęsny Potocki, magnat, marszałek konfederacji targowickiej.

Posłuchaj, jak oceniają Potockiego historycy w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie".

Mentalność magnata

Szczęsny Potocki był produktem swoich czasów i kultury, w jakiej wzrastał. XVIII wiek to dla Rzeczpospolitej czas powolnego rozkładu i wzrastającej anarchii. Kraj stanowił wówczas archipelag posiadłości magnackich, praktycznie niezależnych i samowładnych. Do nich należał także majątek Potockich. Ojciec Szczęsnego Potockiego, Franciszek Salezy, nazywany był "królikiem" (w znaczeniu "małym królem") Ukrainy.

- Szczęsny Potocki był magnatem polskim w starym stylu - mówił prof. Mariusz Markiewicz, który w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie" wcielał się w rolę oskarżyciela. - Zaczął uważać, że w imię swoich ideałów politycznych, w imię swojej wizji Rzeczpospolitej może zawrzeć sojusz z obcym mocarstwem. Było to przekroczenie granicy zdrady.

Głupota republikanina

Magnat uważał, że Rosji potrzebna jest niepodległa Rzeczypospolita, ale w postaci słabego państwa, które stanowiłaby dla wschodniego mocarstwa bufor oddzielający je od Europy. Ponadto był zdania, że reformatorzy Sejmu Czteroletniego pchają kraj w objęcia absolutyzmu i ograniczają wolność, pozbawiając praw politycznych biedną szlachtę.  

- Prawdopodobnie, rozważając dzieje Polski, doszedł do wniosku, że najgorszym złem jest wolna elekcja. Że to okazja do tego, aby w sprawy polskie mieszały się nie tylko sąsiedzkie, ale i dalsze dwory, do korupcji, do niepokojów, do najazdów. Tym tokiem rozumowania doszedł do wniosku, że największym zagrożeniem jest monarchia. Stwierdził, że Polska powinna być republiką, że lepiej by funkcjonowała jako państwo podzielone na trzy luźno połączone prowincje - wyjaśniała dr Maria Czeppe, która podjęła się próby obrony Szczęsnego Potockiego. - Związał się z tą koncepcją tak mocno, że poparcia dla niej szukałby u samego diabła.


Posłuchaj
12:54 szczęsny potocki___266_01_iv_tr_0-0_1081119040b3e5d9[00].mp3 Spór o postać Szczęsnego Potockiego prowadzą prof. Mariusz Markiewicz i dr Maria Czeppe w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". (PR, 17.01.2001)

 

Patron targowicy

W tym przypadku diabeł nosił diadem carycy północy. Pod auspicjami Rosji wraz z grupą innych magnatów, w tym m.in. Franciszkiem Ksawerym Branickim i Sewerynem Rzewuskim zawiązał konfederację targowicką, która wymierzona była w Konstytucję 3 maja i stała się pretekstem dla rosyjskiej interwencji w kraju, a w konsekwencji doprowadziła do rozbiorów i utraty przez Polskę suwerenności na 123 lata.

Ile w tej postaci obłudy, ile głupoty, a ile troski o źle postrzegany interes Rzeczpospolitej? Pewne są jednak skutki działań Stanisława Szczęsnego Potockiego, które wpisały go na zawsze wielkimi literami na ciemne karty dziejów Polski.

bm

Zobacz więcej na temat: HISTORIA rozbiory Polski
Czytaj także

III rozbiór Polski - zachwianie równowagi w Europie

Ostatnia aktualizacja: 24.10.2023 05:40
- Trzy upiorzyce wyssały z Polski życie państwowe. Były to siostry rodzone – konfederacja barska, radomska i targowicka. Najbardziej winną upiorzycą była konfederacja barska, gdyby nie ona państwo polskie nie upadłoby w XVIII wieku – pisał Stanisław Cat-Mackiewicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław August Poniatowski. Ostatni król Polski

Ostatnia aktualizacja: 12.02.2024 05:46
12 lutego 1798 roku zmarł król Stanisław August Poniatowski. Jednym z największych osiągnięć tego władcy było zwołanie Sejmu Czteroletniego i uchwalenie Konstytucji 3 maja w 1791 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Kościuszko. 206. rocznica śmierci bohatera dwóch narodów

Ostatnia aktualizacja: 15.10.2023 06:00
15 października 1817 roku zmarł Tadeusz Kościuszko, uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, generał, Naczelnik Sił Zbrojnych Narodowych w powstaniu w 1794 roku, które było próbą ratowania Rzeczpospolitej.
rozwiń zwiń