Jan Łaski. Pierwszy polski kodyfikator prawa

- W czasach działalności Jana Łaskiego istniał ruch kodyfikacji praw, zebrania w jedną księgę podstawowych zasad funkcjonowania ustroju i państwa, do których można było się odwoływać - mówił o "Statucie Łaskiego" prof. Janusz Tazbir na antenie Polskiego Radia.

Jan Łaski

Foto: Biblioteka Narodowa/domena publiczna

19 maja 1531 roku zmarł Jan Łaski, prymas, kanclerz wielki koronny, twórca pierwszego polskiego kodeksu praw – "Statutu Łaskiego".

Pochodził z średnio zamożnej rodziny szlacheckiej. Dopiero jego działalność wydźwignęła ród Łaskich do pozycji magnackiej.

- Badacze zarzucają mu ustępliwość wobec własnej rodziny i to, że torował im drogę do majątków i godności. Uważano też, że prowadził zbyt miękką politykę wobec Turcji – wyjaśniał prof. Janusz Tazbir w audycji Elizy Bojarskiej z cyklu "Z dziejów parlamentaryzmu".

Posłuchaj

10:10 Jan Łaski_Bojarska.mp3 "Jan Łaski i jego statuty" - audycja Elizy Bojarskiej z cyklu "Z dziejów parlamentaryzmu". (PR, 7.11.1993)

 

Pierwszy po królu

Jako sekretarz królewski brał udział w misjach dyplomatycznych. W 1503 roku otrzymał godność kanclerza, co równało się z przyznaniem mu szerokich uprawnień w dziedzinie polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa: uczestniczył między innymi pracach nad konstytucją Nihil Novi i traktatem krakowskim, który określał podległość lenną Prus względem Polski.

Największe zasługi położył jednak w kwestii prawodawstwa. Przyczynił się do pierwszej w historii kraju kodyfikacji prawa. W 1506 roku ukazał się tzw. Statut Łaskiego. Należy jednak podkreślić, że opracowanie kodeksu było zasługą kancelistów podległych kanclerzowi.

- Był człowiekiem bardzo zajętym, dygnitarzem, który opatrzył własnym nazwiskiem zbiór praw – wyjaśniał historyk.

Wielka miłość, wielki zawód

Łaski był gorliwym zwolennikiem kontrreformacji. Przeciwdziałał rozszerzaniu się wpływów luterańskich i kalwińskich w Polsce. Liczył, że schedę po nim przejmie jego bratanek, również Jan, którego przygotowywał do przejęcia po sobie godności prymasowskiej i najwyższych urzędów w państwie. Bratanek wybrał jednak inną drogę: został protestantem. Jego działalność w Polsce i na zachodzie Europy uczyniły z młodszego Jana Łaskiego najsłynniejszego polskiego przedstawiciela reformacji.

- Bratanek był wielką miłością i wielkim zawodem starego prymasa - mówił prof. Janusz Tazbir.

bm