Historia

Marian Falski. Twórca ponadczasowego elementarza

Ostatnia aktualizacja: 08.10.2023 05:40
8 października 1974 roku zmarł Marian Falski. Na opracowanym przez niego elementarzu czytać i pisać nauczyło się wiele pokoleń Polaków. To on jest także autorem jednego z pierwszych zdań czytanych przez Polaków: "Ala ma kota". 
Marian Falski, autor Elementarza, stoi jako trzeci z lewej strony.
Marian Falski, autor "Elementarza", stoi jako trzeci z lewej strony.Foto: Wikipedia/ domena publiczna

Marian Falski przyszedł na świat w rodzinie drobnomieszczańskiej w miejscowości Nacz koło Nowogródka. Uczęszczał do szkoły powszechnej i gimnazjum w Mińsku. Na początku XX wieku podjął studia na Politechnice Warszawskiej. Podczas studiów związał się z ruchem niepodległościowym i konspiracyjnymi kręgami oświatowymi. Wziął udział w rewolucji 1905 roku jako jeden z przywódców PPS-owskiej młodzieży. W 1907 roku został aresztowany za przynależność do organizacji konspiracyjnych i osadzony w warszawskiej Cytadeli. Udało mu się jednak zbiec z więzienia. Następnie wyjechał do Krakowa, gdzie podjął studia z psychologii i pedagogiki na Uniwersytecie Jagiellońskim.


Posłuchaj
09:49 Mariana Falskiego wspominał prof. Ryszard Wroczyński w audycji Ireny Kossakowskiej pt. "O Marianie Falskim". (PR, 27.11.1974) Mariana Falskiego wspominał prof. Ryszard Wroczyński w audycji Ireny Kossakowskiej pt. "O Marianie Falskim". (PR, 27.11.1974)

 

Działacz oświatowy

W Krakowie Falski aktywnie udzielał się w kręgach nauczycielskich. Brał udział w dyskusjach dotyczących organizacji szkolnictwa w niepodległej Polsce.

- Opowiadał się za szkołą jednolicie zorganizowaną, dostępną i obowiązkową dla wszystkich dzieci. Wtedy też sformułował postulat rozbudowy powszechnie dostępnych przedszkoli – mówił prof. Ryszard Wroczyński w audycji "O Marianie Falskim".

Podczas obrad tzw. sejmu nauczycielskiego zwołanym w 1919 roku, poświęconym przyszłości oświaty, sformułował postulat posiadania wykształcenia wyższego przez nauczycieli, uważając, że jedynie na starannie wykształconym pedagogu można oprzeć nowoczesny system edukacji.

W niepodległej Polsce

Po odzyskaniu niepodległości najpierw Falski najpierw był kierownikiem, a potem dyrektorem referatu Biura Statystyki Szkolnej w Ministerstwie Oświaty. To właśnie tam zorganizował swój warsztat badawczy. Na podstawie bieżącej analizy funkcjonowania systemu oświaty, tworzył kierunki jego rozwoju. Swoimi pracami zyskał sobie powszechne uznanie wśród pedagogów.

W 1931 roku spotkał go zaszczyt ze strony Ligi Narodów. Co spotkało Falskiego ze strony tej organizacji? Posłuchaj w audycji "O Marianie Falskim".

Podczas II wojny światowej Marian Falski kontynuował swoją pracę. W warunkach okupacyjnych przygotowywał materiały dla odbudowy szkolnictwa.

- Trzeba zwrócić uwagę na to, że był on jednocześnie jednym z najznakomitszych publicystów oświatowych – dodał prof. Ryszard Wroczyński.

"Elementarz" Falskiego

Falski pozostawił po sobie bogatą spuściznę, na którą składają się liczne pracy dotyczące pedagogiki i organizacji systemu edukacji. W 1974 roku nakładem Ossolineum ukazał się zbiór jego prac. Jednak przez rzesze został zapamiętany jako autor "Elementarza" przeznaczonego do nauki pisania i czytania. Pierwsze wydanie ukazało się w Krakowie w 1910 roku. Podręcznik od razu zyskał uznanie nauczycieli i rodziców. Falski doskonalił książkę przez całe życie.

W pierwszym wydaniu "Elementarza" Falski zastosował metodę całościowego rozpoznawania wyrazów. Jednak w wyniku przeprowadzonych przez siebie badań stwierdził, że ta metoda nie jest do końca skuteczna. W kolejnej wersji zastosował metodę polegającą na stopniowej analizie wyrazów. Postanowił również ułożyć krótkie teksty z łatwych do przeczytania wyrazów, które często powtarzały się w jednym tekście.

W 1920 roku opracował "Elementarz powiastkowy dla żołnierzy", który został zilustrowany licznymi obrazkami. Ponadto wprowadził tam słownictwo wojskowe takie jak np. kapral, saper, rekrut. W okresie międzywojennym pojawiły się różne wersje elementarza przeznaczone dla dzieci wiejskich i miejskich oraz cywilnych analfabetów.

"Elementarz" doczekał się kilkunastu wznowień zdobionych pięknymi ilustracjami. Kolejne wersje "Elementarza" były wydawane w Polsce jeszcze w latach 70.

- Jest to dość wyjątkowe zjawisko w karierze podręczników szkolnych. Na świecie żaden inny podręcznik szkolny nie doczekał się tylu wydań – powiedział prof. Ryszard Wroczyński.

seb/im

Czytaj także

Stefania Sempołowska – niosła kaganek oświaty

Ostatnia aktualizacja: 01.10.2021 05:40
1 października 1869 roku w wielkopolskiej wsi Polonisz urodziła się Stefania Sempołowska, działaczka społeczna i oświatowa, pedagog, publicystka, pisarka. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Od Szkoły Rycerskiej i Komisji Edukacji Narodowej do Konstytucji 3 Maja

Ostatnia aktualizacja: 27.01.2018 14:30
"Uważam korpus kadecki za oręż przydatny jedynie interesom Imperatorowej" - tak po latach król Stanisław August Poniatowski miał ocenić krytycznie swoje dzieło - Szkołę Rycerską - w rozmowie z brytyjskim dyplomatą, hrabią Jamesem Harrisem. Dlaczego?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ksiądz Jakub Falkowski, pierwszy nauczyciel dzieci niesłyszących na ziemiach polskich

Ostatnia aktualizacja: 02.09.2023 05:44
W 1817 roku powstał Instytut Głuchoniemych w Warszawie. Jego założycielem był ksiądz Jakub Falkowski, pierwszy nauczyciel dzieci niesłyszących na ziemiach polskich. Siedzibą instytutu był Pałac Kazimierzowski w Warszawie, kiedyś gmach Szkoły Rycerskiej, a obecnie siedziba rektoratu na terenie kampusu centralnego Uniwersytetu Warszawskiego. Ksiądz Falkowski zmarł dokładnie 175 lat temu, 2 września 1848 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Czacki. Twórca Liceum Krzemienieckiego

Ostatnia aktualizacja: 08.02.2024 05:30
- Z małego miasteczka na Kresach Wschodnich uczynił miasto-szkołę, skupiając w "Wołyńskich Atenach" całe polskie życie umysłowe i kulturalne Podola, Wołynia i Ukrainy – mówił na antenie Polskiego Radia prof. Andrzej Notkowski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Maria Montessori. Wybitna twórczyni metody wychowania i edukacji dzieci

Ostatnia aktualizacja: 06.05.2023 05:30
71 lat temu, 6 maja 1952 roku, w holenderskim Noordwijk aan Zee zmarła wybitna lekarz i pedagog Maria Montessori, stojąca za własną ideą wychowania i kształcenia dzieci od jej nazwiska zwaną metodą Montessori.
rozwiń zwiń