Historia

Henryk Opieński - zapomniany kompozytor i muzykolog

Ostatnia aktualizacja: 21.01.2020 05:30
Położył podwaliny polskiej muzykologii. Był rozchwytywanym kompozytorem i dyrygentem. Kierowany przez niego zespół wokalny "Motet et madrigal" osiągnął międzynarodowy sukces. 21 stycznia mija 60. rocznica jego śmierci.
Kompozytor i muzykolog Henryk Opieński w 1915 roku
Kompozytor i muzykolog Henryk Opieński w 1915 rokuFoto: Biblioteka Cyfrowa Polona

Urodził się 13 stycznia 1870 roku. Dzieciństwo spędził w Krakowie. Jako dziecko rozpoczął naukę gry na skrzypcach. Do gimnazjum chodził wraz z Lucjanem Rydlem, Stanisławem Estreicherem, Józefem Mehofferem i Stanisławem Wyspiańskim. Po zdaniu matury planował dalsze kształcenie w kierunku muzycznym, ale spotkało się to ze sprzeciwem ojca, dla którego kariera muzyka wiązała się z niepewną sytuacją finansową. W związku z tym podjął studia na wydziale chemii w Pradze.

Powrót do muzyki

Po skończeniu studiów zaczął pracować jako inspektor zakładów destylacyjnych w Rzeszowie. W chwilach wolnych grał na skrzypcach. Pewnego dnia podjął się radykalnego kroku: porzucił dotychczasowe zajęcie i zapisał się do krakowskiego konserwatorium do klasy skrzypiec. W 1894 roku zaręczył się z Anną Krzywuską. Tuż po tym wydarzeniu wyjechał na studia do Paryża. Przez sześć lat co tydzień wysyłał swojej narzeczonej kilkunastostronicowe listy.

W okresie paryskim przeżył fascynację Wagnerem. Co sądził o jego sztandarowym dziele – "Walkirii"? Dowiedz się tego z audycji "Henryk Opieński - artysta i człowiek".

Przyjaźń z Paderewskim

Do Polski wrócił w 1900 roku. Wziął długo oczekiwany ślub, po czym... zapisał się na kurs kompozycji muzyki w Berlinie. Pilnie ćwiczył również grę na skrzypcach, jednak nie zdał egzaminu do klasy tego instrumentu i dyrygentury. Po oblanych egzaminach pogrążył się w głębokiej rozpaczy. Właśnie wtedy poznał Ignacego Paderewskiego, który dostrzegł potencjał w młodym muzyku. Zaprosił go do swojej posiadłości w Morges w Szwajcarii, gdzie roztoczył nad nim artystyczną opiekę. Dzięki serii ćwiczeń pod okiem mistrza, Opieński dostał się do Akademii Muzycznej w Lipsku do klasy dyrygentury. Jednocześnie zapisał się na studia muzykologiczne i podjął pierwsze próby kompozytorskie.

Jakie utwory tworzył Opieński? Dowiedz się tego z audycji "Henryk Opieński - artysta i człowiek".

Posłuchaj
57:31 Wojciech Jędrzejczak przybliżył postać kompozytora i muzykologa w audycji"Henryk Opieński - artysta i człowiek". (PR, 28.03.1980) Wojciech Jędrzejczak przybliżył postać kompozytora i muzykologa w audycji"Henryk Opieński - artysta i człowiek". (PR, 28.03.1980)

 

Powrót do Polski

W 1901 roku Opieński został zatrudniony jako dyrygent do niedawno powstałej Filharmonii Warszawskiej, gdzie stworzył chór filharmoniczny. Rozpoczął także działalność jako krytyk i autor artykułów poświęconych muzyce. W należącym do filharmonii konserwatorium prowadził wykłady z zakresu historii muzyki. W 1909 roku został dyrygentem baletu Opery Warszawskiej. W 1912 roku objął stanowisko dyrektora muzycznego Teatru Polskiego, pisząc samemu muzykę do wielu sztuk wystawianych na jego deskach.

Naukowiec

W 1912 roku wydał "Dzieje muzyki powszechnej w zarysie". Założył również i prowadził w latach 1911-1914 pierwsze w Polsce pismo muzykologiczne – "Kwartalnik muzyczny", dla którego sam napisał wiele cennych rozpraw naukowych. W 1914 roku obronił na Uniwersytecie Lipskim cenną pod względem naukowym rozprawę doktorską poświęconą życiu i twórczości Walentego Bekwarka – legendarnego lutnisty na dworze króla Zygmunta Augusta.

Znany kompozytor

Równolegle do prac naukowych zajmował się komponowaniem. Jego opera pt. "Maria" według poematu Antoniego Malczewskiego uzyskała nagrodę na konkursie kompozytorskim. Utwór został doceniony nie tylko przez krytykę, ale i widzów. Dzieło było jeszcze przez długi czas wystawiane na afiszu. Sławę przyniosły mu także poematy symfoniczne "Lila Weneda" oraz "Zygmunt August i Barbara".

Wybuch I wojny światowej zastał Opieńskiego w posiadłości Paderewskiego w Szwajcarii. Jak początek konfliktu wspominał kompozytor? Posłuchaj audycji "Henryk Opieński - artysta i człowiek".

"Motet et madrigal"

W czasie wojny Opieński pracował nad operą do własnego tekstu pt. "Jakub lutnista". Dla jednego z paryskich wydawnictw napisał "Historię muzyki polskiej". W branżowych pismach francuskich zamieszczał artykuły o muzyce. Pod koniec 1916 roku założył zespół wokalny "Motet et madrigal", który wykonywał tzw. muzykę dawną pochodzącą z XVI i XVII wieku.

Dlaczego Opieński zajął się muzyką dawną? Dowiedz się tego z audycji "Henryk Opieński - artysta i człowiek".

W niepodległej Polsce

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Opieński wrócił do kraju. Objął stanowisko wykładowcy muzykologii na Uniwersytecie Warszawskim. Szerokim echem w arystycznym świecie odbiła się wieść o tym, że w ciągu zaledwie trzech tygodni napisał muzykę do przedstawienia "Lizystraty" Arystofanesa.

Okres poznański

W 1920 roku opuścił Warszawę, by objąć kierownictwo nowopowstałej Akademii Muzycznej w Poznaniu. Po przybyciu do stolicy Wielkopolski rzucił się w wir pracy organizacyjnej. By zapewnić wysoki poziom nauczania, sprowadził ze Szwajcarii wykwalifikowanych nauczycieli. W ramach zajęć w Akademii prowadził wykłady z kompozycji oraz instrumentacji. Szczególną opieką otaczał liczne w Poznaniu zespoły wokalne.

Opublikował wiele prac poświęconych muzyce polskiej i francuskiej. Chcąc przybliżyć muzykę tych dwóch narodów, objechał wiele miast. W uznaniu za dokonania na rzecz popularyzacji muzyki francuskiej Opieński otrzymał z rąk marszałka Focha odznaczenie - Legię Honorową.

Opieński przez pewien czas był również dyrektorem Opery Poznańskiej. Gdy w 1923 roku zmarła jego żona, zapadł na obustronne zapalenie płuc, które nieomal przypłacił życiem.

Na emigracji

W 1926 roku zrezygnował z zajmowanych do tej pory stanowisk i wyjechał do Szwajcarii. Osiadł w Morges, niedaleko posiadłości Paderewskiego. Od tej pory zajmował się głównie prowadzeniem zespołu "Motet et madrigal". Ożenił się powtórnie ze śpiewaczką zespołu Lidią Barblanc.

Prowadzony przez niego zespół odniósł międzynarodowy sukces. Jego sława wyszła daleko poza granice Szwajcarii. Zespół w ciągu 25 lat istnienia dał ponad 200 koncertów na najbardziej prestiżowych scenach Europy, występował w radiu, rejestrował muzykę na taśmach. 

Opieński w 1928 roku wydał w Warszawie biografię poświęconą życiu i twórczości Ignacego Jana Paderewskiego, która do wybuchu II wojny światowej doczekała się kilku wznowień.

Opieński niestrudzenie szlifował swój talent. Przez środowisko był doceniany jako dyrygent orkiestr symfonicznych i chórów. Zjednał sobie powszechny szacunek jako oddany swej pracy muzykolog. Stworzył najlepsze prace muzykologiczne w polskiej historii. Jak wyglądał dzień pracy Opieńskiego? Posłuchaj audycji "Henryk Opieński - artysta i człowiek".

Ostatnie lata

Wybuch II wojny światowej zastała go w Szwajcarii. Opieńskim wstrząsnęła wieść o przegranej kampanii wrześniowej. Równie mocno przeżył wiadomość o śmierci Paderewskiego w 1941 roku. Ciężko przeżył wieść o klęsce wrześniowej. Równie mocno przeżył wiadomość o śmierci Paderewskiego w 1941 roku. Na przełomie roku 1941/1942 Opieński zorganizował serię koncertów "Motet et madrigal" dla polskich żołnierzy internowanych w Szwajcarii. Występy wywołały wśród żołnierzy wiele głębokich wzruszeń. 

Henryk Opieński zmarł 21 stycznia 1941 roku. Został pochowany na niewielkim cmentarzu w Tolochenaz w Szwajcarii. Jedna z ulic w Morges, gdzie mieszkał, otrzymała po II wojnie światowej jego imię.

seb

Czytaj także

Roman Baraniecki - z dalekiej ziemi do kraju

Ostatnia aktualizacja: 12.10.2017 23:10
Warszawiak, historyk, działacz polonijny, opozycjonista, obecnie mieszkajacy w kanadyjskim Toronto.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Leszek Czajkowski - duchowy syn Jacka Kaczmarskiego

Ostatnia aktualizacja: 10.02.2018 17:14
Leszek Czajkowski pieśniarz nazywany "bardem prawicy", poeta, kompozytor, absolwent prawa, nauk politycznych, pracujący jako historyk. W swojej twórczości nawiązuje do Jacka Kaczmarskiego.
rozwiń zwiń