Historia

W Polsce Garbus, na świecie Chrząszcz

Ostatnia aktualizacja: 05.08.2019 06:00
5 sierpnia 1955 roku, czyli 64 lata temu, z taśmy fabryki w Wolfsburgu zjechał milionowy egzemplarz Volkswagena Garbusa. "Garbus" tak nazywany jest tylko w Polsce. Na świecie znany jest jako "Chrząszcz". Tak czy inaczej jest to najpopularniejszy samochód marki Volkswagen.
Audio
  • Program "Czego to ludzie nie wymyślą" - wywiad o Garbusie z Andrzejem Budnikiem, miłośnikiem Volkswagena. (PR, 28.06.2004)
Samochód Volkswagen Garbus, 1968 (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Samochód Volkswagen Garbus, 1968 (Narodowe Archiwum Cyfrowe)Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Nie jest to oryginalny niemiecki projekt. "Garbus" czy "Chrząszcz", jak się komu bardziej podoba, jest plagiatem. W roku 1931 czechosłowacka firma Tatra skonstruowała prototyp samochodu o nazwie V570. Był to pojazd napędzany przez chłodzony powietrzem dwucylindrowy silnik w układzie bokser montowany z tyłu pojazdu oraz nadwoziem garbatym. Samochód miał być wygodny i tani. Opływowe 4-drzwiowe nadwozie zapewniało wewnątrz miejsce dla pięciu pasażerów, bagażnik mieścił się pod maską z przodu.

Konstrukcja wywarła duże wrażenie na Ferdynandzie Porshe, ówczesnym niemieckim potentacie samochodowym i na Adolfie Hitlerze. Ponoć Hitler miał powiedzieć że "to samochód w sam raz na niemieckie drogi". Porsche podejmuje współpracę z Hansem Ledwinką, projektantem Tatry i wkrótce przedstawia swój projekt, ale jest on łudząco podobny tak w rozwiązaniach napędu, jak i wyglądzie nadwozia do samochodu Tatry.

Czeska firma wystąpiła o odszkodowanie, ale w 1938 roku doszło do niemieckiej inwazji na Czechosłowację. W rezultacie w październiku 1938 roku fabryka Tatry przeszła pod kontrolę Niemców i miała skupić się na rozwoju samochodów ciężarowych i silników wysokoprężnych. Od wszelkich roszczeń odstąpiono. Dopiero w 1961 roku po ponownym procesie sądowym Volkswagen zapłacił Ringhoffer-Tatra 3 miliony marek niemieckich odszkodowania. 

Tak czy inaczej "Garbus", czy jak kto woli "Chrząszcz", stał się samochodem niemieckim pod marką Volkswagena. Pierwsze 44 egzemplarze zjechały z taśmy w 1938 roku. W następnym roku wyprodukowano 50 sztuk. Volkswagen miał być dostępny dla mieszkańców Trzeciej Rzeszy poprzez program oszczędnościowy lub Sparkarte (książeczkę oszczędnościową). Wojna przerwała rozwój i produkcję samochodu.

W 1945 roku po kapitulacji III rzeszy zamierzano fabrykę Volkswagena rozmontować i przewieźć do Wielkiej Brytanii. Ale żaden z brytyjskich producentów nie był jednak zainteresowany jej przejęciem.

"Pojazd nie spełnia podstawowych wymogów technicznych stawianych nowym samochodom, jest niezbyt interesujący dla przeciętnego nabywcy, jego montaż byłby zupełnie nieopłacalnym przedsięwzięciem" - pisali w swoich opiniach brytyjscy fabrykanci.

Fabryka została na miejscu i udało się uruchomić w niej produkcję. Do 1946 roku z jej taśmy zjeżdżało nawet 1000 samochodów miesięcznie. W roku 1949, w Osnabrücku, za sprawą firmy Karmann ruszyła produkcja "Garbusów", czy jak kto woli "Chrząszczy", w wersji kabriolet.

W latach 50. samochód poddawany był kolejnym modernizacjom, najbardziej widoczna była zmiana w wyglądzie tylnych okien. Dostępne były wersje Standard, z trójramienną kierownicą, nadwoziem pozbawionym elementów chromowanych oraz DeLuxe z chromowanymi akcentami.

W 1950 wariant DeLuxe otrzymał hydrauliczny układ hamulcowy. Rok później między słupkami nadwozia a przednimi błotnikami zaczęto montować klapki wentylacyjne. Pod koniec 1952 roku nieznacznie zmodyfikowano wygląd nadwozia, wprowadzono nową deskę rozdzielczą, zastosowano także koła 4x15 w miejscu 3x16. Zsynchronizowano także przełożenia.

W marcu 1953 roku dwa owalne okienka nad klapą silnika zastąpiono nieco większym jednoczęściowym co wpłynęło pozytywnie na widoczność wewnątrz kabiny pasażerskiej. Samochód stawał się coraz bardziej popularny.

5 sierpnia 1955 roku z taśmy zjeżdża milionowy egzemplarz modelu, który pędzi na swoich kółkach po światowych drogach jeszcze przez kilka dziesięcioleci. W 2003 roku poziom produkcji wynosił jednak już tylko 30 tysięcy egzemplarzy, w porównaniu ze szczytowym rokiem 1971, kiedy osiągnięto poziom 1 300 000.

Volkswagen ogłosił zatem, że kończy produkcję. Ostatni egzemplarz z numerem 21 529 464 opuścił linię produkcyjną w Puebla 30 lipca 2003 roku, 65 lat od uruchomienia produkcji. Ostatni Garbus otrzymał przydomek El Rey i trafił do muzeum Volkswagena w Wolfsburgu. Łącznie w latach 1938 – 2003 wyprodukowano 21 milionów 529 tysięcy 464 egzemplarze, z czego 15 milionów 444 tysięcy 858 sztuk w Niemczech (w tym 330 tysięcy 251 kabrioletów) i około 3 milionów 350 tysięcy egzemplarzy w Brazylii.

ez

Źródła: Jakub Niemcewicz. VW 1200 i 1303. "Classicauto", The Background story: Part one: The Volkswagen cometh. "Small Car", styczeń 1965 (ang.). Nagrania własne – muzeum Volkswagen w w Wlfsburgu

Czytaj także

Przedwojenne Ursusy – samochody niezwykle wytrzymałe

Ostatnia aktualizacja: 11.07.2020 05:38
- Zakłady mechaniczne Ursus kojarzą się nieodparcie z produkcją ciągników, a słysząc o pojeździe marki Ursus, myślimy w istocie o rolniczym ciągniku – mówił inż. Jerzy Jasiuk, dyrektor Muzeum Techniki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Syrena 105 - królowa polskich szos

Ostatnia aktualizacja: 30.06.2023 05:30
30 czerwca 1983 roku w bielskiej Fabryce Samochodów Małolitrażowych zakończono produkcję samochodu Syrena 105.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Koniec długiej historii. Garbusy już nie będą produkowane

Ostatnia aktualizacja: 14.09.2018 09:36
Niemiecki koncern motoryzacyjny poinformował, że zakończy produkcję modelu Beetle, czyli popularnego garbusa. Ostatni samochód tego typu ma zjechać z taśmy produkcyjnej w lipcu przyszłego roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Fiat 125p - kultowy samochód PRL

Ostatnia aktualizacja: 29.06.2023 05:40
32 lata temu w Fabryce Samochodów na Żeraniu zakończono produkcję Fiata 125p. Od 28 listopada 1967 roku do 29 czerwca 1991 roku wyprodukowano w sumie 1 445 699 egzemplarzy w wersji sedan, kombi i pick-up.
rozwiń zwiń