5 maja 1939 roku polski minister spraw zagranicznych wygłosił w Sejmie przemówienie, które przeszło do historii. Jego fragmenty zachowały się w archiwum Polskiego Radia.

- Pokój jest rzeczą cenną i pożądaną. Nasza generacja, wprawiona w wojnach na pewno na okres pokoju zasługuje, ale pokój, jak prawie wszystkie sprawy tego świata  ma swoją cenę, wysoką, ale wymierną. My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę!

Józef Beck był ministrem spraw zagranicznych od 2 listopada 1932. Pozostał na tym stanowisku aż do wybuchu II wojny światowej. Był zwolennikiem polityki równowagi w stosunkach Polski z dwoma sąsiadami: ZSRS i Niemcami. To dzięki jego zabiegom doszło w Moskwie do zawarcia układu o nieagresji ze Związkiem Radzieckim 25 lipca 1932. Niecałe dwa lata później, 26 stycznia 1934 w Berlinie oba kraje podpisały deklarację o niestosowaniu przemocy z Niemcami. W obliczu narastającej groźby wojny, Beck w kwietniu 1939 roku doprowadził do zawarcia sojuszu z Wielką Brytanią.

Dla Niemców był to pretekst, by wypowiedzieć deklarację, podpisaną w 1934 roku. 28 kwietnia 1939 roku Hitler wygłosił agresywne przemówienie, w którym powiadomił cały świat o uznaniu dokumentu sprzed 5 lat za nieobowiązujący.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

Hitler podtrzymywał żądania Niemiec włączenia Gdańska do III Rzeszy i zbudowania eksterytorialnej autostrady przez polskie Pomorze do Prus Wschodnich. Odpowiedzią było wystapienie polskiego ministra spraw zagranicznych.

bm

4 maja w przeddzień wystąpienia min. Becka w paryskim dzienniku "L’Oeuvre" ukazał się artykuł "Czy musimy umierać za Gdańsk?
Zanim doszło do podpisania niemieckiego rozkazu zawierającego termin zakończenia przygotowań do wojny na 1 września 1939 roku i zapis o tzw. Fall Weiss (kryptonim agresji na Polskę) nasz Sztab Główny pracował nad planem "Zachód" - wojny obronnej z Niemcami. Ukończono plan "Wschód" - wojny obronnej z ZSRR. 

Polskę odwiedził także włoski minister spraw zagranicznych Galeazzo Ciano badający możliwość złagodzenia napięcia w naszych relacjach z Niemcami. Za naszą południową granicą powstała niepodległa Słowacja, w której Niemcy rozlokowały wojsko wzdłuż granicy z Polską. Wcześniej doszło do nieuznanej przez Polskę aneksji Czech przez Niemcy. Na terenie Czech, Moraw i zachodniej Słowacji powstał protektorat Wodza Rzeszy. Ale kiedy Niemcy wkroczyli do Kłajpedy Polska ogłosiła w marcu tajną mobilizację.  

Zacieśniała się niemiecka pętla wokół Polski. To, że nie pozostaniemy samotni w razie konfliktu z Niemcami miały potwierdzić gwarancje  wsparcia ze strony Wielkiej Brytanii i Francji. Choć stolica apostolska nalegała na ustępliwość wobec roszczeń niemieckich. Tymczasem Hitler wypowiedział polsko-niemiecką deklarację o niestosowaniu przemocy. W jego publicznych wystąpieniach nie było jednocześnie ataków na ZSSR jak to miało miejsce w nieodległej przeszłości. Zbliżenie niemiecko-sowieckie zmaterializuje się w antypolskim pakcie Ribbentrop-Mołotow o nieagresji pomiędzy ZSRR i III Rzeszą podpisanym w Moskwie 23 sierpnia, a  nazywanym IV rozbiorem Polski. Hitler wyznaczył termin gotowości do akcji zbrojnej przeciwko Polsce  na 26- sty sierpnia.

W ciągu miesięcy poprzedzających wybuch wojny Polacy żywo reagowali na wezwania władz o wsparcie finansowe na rzecz uzbrojenia. Przedstawiciele opozycji spotkali się z prezydentem Mościckim postulowali utworzenie wspólnego rządu wobec zagrożenia zewnętrznego.

O wydarzeniach od 1 stycznia do 31 sierpnia 1939 roku mówi prof. Andrzej Nowak.

Zobacz serwis specjalny >>> Wrzesień 1939

***

Tytuł audycji: "Historia żywa"

Prowadzi: Dorota Truszczak

Gość: prof. Andrzej Nowak (historyk)

Data emisji: 18.05.2019

Godzina emisji: 14.10

ag

Mowa była odpowiedzią na niemieckiego żądania włączenia Gdańska do III Rzeszy i zbudowania eksterytorialnej autostrady przez polskie Pomorze do Prus Wschodnich. Beck odrzucił niemiecki szantaż i wypowiedział słynne słowa:

– Pokój jest rzeczą cenną i pożądaną. Nasza generacja, wprawiona w wojnach na pewno na okres pokoju zasługuje, ale pokój, jak prawie wszystkie sprawy tego świata  ma swoją cenę, wysoką, ale wymierną. Jest jedna tylko rzecz, która jest bezcenna. Tą rzeczą jest honor – powiedział w Sejmie.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

Józef Beck był ministrem spraw zagranicznych RP od 1932 roku. Prowadził politykę równowagi pomiędzy Niemcami a Związkiem Sowieckim i doprowadził do zawarcia paktów o nieagresji - z ZSRR w 1932 oraz z III Rzeszą w 1934 roku.

Kiedy sytuacja międzynarodowa robiła się coraz bardziej napięta, Józef Beck doprowadził do zbliżenia stosunków z Brytyjczykami, ktorzy 31 marca 1939 roku zagwarantowali niepodległość II Rzeczpospolitej. 25 sierpnia Polska zawarła sojusz z Wielką Brytanią.

Posłuchaj fragmentu przemówienia Józefa Becka.