Historia

"Casablanca". 81 lat wyciskania łez

Ostatnia aktualizacja: 26.11.2023 05:45
Kultowy amerykański melodramat w reżyserii Michaela Curtiza wszedł na ekrany kin 26 listopada 1942 roku. Mimo upływu lat, film wciąż zachwyca widzów i krytyków na całym świecie.
Humphrey Bogart oraz Ingrid Bergman w scenie z filmu Casablanca
Humphrey Bogart oraz Ingrid Bergman w scenie z filmu "Casablanca"Foto: Capital Pictures/EAST NEWS
Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

Wojskowy triumf "Casablanki"

Nikt nie spodziewał się takiego sukcesu. Wprawdzie studio Warner Bros. zatrudniło uznanych scenarzystów i zgromadziło na planie gwiazdy filmowe - z Humphreyem Bogartem oraz Ingrid Bergman na czele - lecz wytwórnia zakładała, że będzie to jeden z wielu filmów, jakie co roku produkował amerykański przemysł filmowy w okresie tzw. złotej ery Hollywood.

W pewnym sensie "Casablance" dopomógł... desant wojsk amerykańsko-brytyjskich w Maroku i Algierii. Rozpoczęta nocą z 7 na 8 listopada 1942 roku operacja "Torch", która doprowadziła do odbicia Afryki Północnej z rąk Niemców i Włochów, przyczyniła się także do przyśpieszenia prac nad filmem. Amerykański filmoznawca Frank Miller mówił: "Była planowana scena, po zakończeniu, która pokazuje Ricka i Renault na alianckim statku, ale plany, by ją nakręcić, zostały odrzucone, kiedy wydział marketingu zdał sobie sprawę, że muszą wydać film szybko, aby zarobić na wyzwoleniu Afryki Północnej".


Posłuchaj
14:40 Wywiad z Ingrid Bergman RWE.mp3 Wywiad z Ingrid Bergman przeprowadzony w paryskim studio Głosu Wolnej Polski RWE - na temat jej kariery scenicznej i filmowej oraz stosunku do Polski wraz ze specjalnymi życzeniami świątecznymi dla słuchaczy w Polsce (RWE, 22.04.1957)

 

Tu serce, tam powinność...

Podobieństwa między rzeczywistymi tłem historycznym a fabułą dzieła Michaela Curtiza są aż nadto widoczne. Akcja filmu dzieje się podczas II wojny światowej w Casablance w Maroku, na terenach kontrolowanych przez Francję Vichy. Rick Blaine (Humphrey Bogart), właściciel klubu Rick’s Café Americain, stara się zachować neutralność, przyjmując w swoim lokalu zarówno przedstawicieli rządu Vichy i nazistowskich Niemiec, jak i alianckich agentów, a także rozmaitych uciekinierów i złodziei.

Pewnego dnia Rick spotyka swoją dawną kochankę Ilsę Lund (Ingrid Bergman), która zjawia się w klubie ze swoim mężem Victorem Laszlo. Osią "Casablanki" staje się konflikt wewnętrzny Ricka, który musi wybierać między uczuciem do Ilsy a oddaniem przysługi Victorovi, któremu może pomóc wydostać się z Casablanki, by ten mógł dalej walczyć z nazistami. 

Major_Mieczysław_Rygor_Słowikowski.jpg
"Powrót do Casablanki". Mieczysław Słowikowski jak bohater filmowy

Victor, filmowy przywódca czechosłowackiego ruchu oporu, ma swojego odpowiednika w Wojsku Polskim - to Mieczysław Słowikowski (pseud. "Rygor"), który w tamtym czasie zorganizował 70-osobową siatkę szpiegowską w Afryce Północnej, co w istotny sposób wpłynęło na powodzenie inwazji aliantów.

Jak płakać na "Casablance"?

"Casablanca" jest bez wątpienia jednym z najbardziej znanych wyciskaczy łez. Płaczą kobiety i mężczyźni.

– Ciekawym zagadnieniem dotyczącym filmu jest to, kiedy kto się wzrusza – mówił w 2010 roku krytyk filmowy Jacek Szczerba. – Kto się wzrusza wtedy, kiedy Ingrid Bergman i Humphrey Bogart żegnają się i ona płacze, a kto wtedy, gdy muzyk gra "As Time Goes By"? – powiedział.

Kiedy Bergman mierzy z pistoletu do Bogarta, po chusteczki sięga męska część widowni. – Może mężczyźni mają większą skłonność do patosu niż do sentymentu – zastanawiał się Jacek Szczerba.


Posłuchaj
03:23 Casablanca znów wzruszy Nie tylko "Casablanca". O tym, jak filmy wzruszają widzów, mówią krytycy Konrad Zarębski i Jacek Szczerba (PR, 26.11.2010)

 

piano1.jpg
Pianino z filmu "Casablanca" sprzedane za 3 miliony dolarów

Wspomniana piosenka "As Time Goes By" ("Jak mija czas") z pewnością wzrusza zarówno męską, jak i kobiecą część widzów. Wyśpiewana i zagrana na pianinie przez Arthura "Dooleya" Wilsona uznawana jest za jedną z najpiękniejszych melodii w historii kina. Tymczasem, jak w 2012 roku przypomniał dziennikarz Paweł Sztompke, "As Time Goes By" trafiło do "Casablanki" przez przypadek.

– Piosenkę skomponowano około 15 lat przed powstaniem filmu – opowiadał Paweł Sztompke. – Została wykorzystana w ostatniej chwili. Okazywało się bowiem, że utwory, które zostały napisane specjalnie na potrzeby tego filmu, nie pasowały, więc je zmieniano albo wyrzucano. Twórcy "Casablanki" wcale nie byli przekonani, że będzie to przebój, wręcz przeciwnie, chcieli się ratować czymkolwiek – dodał.


Posłuchaj
07:06 sztompkex.mp3 Paweł Sztompke o muzyce, która zmieniła światowe kino (PR, 10.08.2012)

 

"Początek pięknej przyjaźni"

W 1944 roku "Casablanca" zdobyła trzy Oscary - za najlepszy scenariusz adaptowany, najlepszą reżyserię i najlepszy film. Przez 77 lat od premiery doczekała się statusu filmu kultowego. Nikt nie wyobraża sobie dziś historii kina bez dzieła Michaela Curtiza. Amerykański Instytut Filmowy umieścił je na drugim miejscu (po "Obywatelu Kanie") listy 100 najlepszych amerykańskich filmów, a w 2006 roku Amerykańska Gildia Reżyserów Filmowych uznała scenariusz "Casablanki" za najlepszy w historii.


Posłuchaj
28:40 Dwójka Akademia kina 13.01.2017.mp3 Prof. Marek Hendrykowski o fenomenie Humphreya Bogarta (PR, 13.01.2017)

 


Posłuchaj
08:24 Jedynka Raczek.mp3 Tomasz Raczek o książce "Humphrey Bogart. Twardziel bez broni" (PR, 31.10.2012)

 

Słowa bohaterów dzieła weszły do obiegu kultury popularnej i języka potocznego. Na ogłoszonej przez Amerykański Instytut Filmowy liście 100 pamiętnych cytatów w historii kina najwięcej zdań - aż sześć - pochodzi właśnie z "Casablanki". To m.in. pamiętne "Twoje zdrówko, mała", "Zagraj to, Sam. Zagraj »Jak mija czas«", "Zawsze będziemy mieli Paryż" czy wreszcie "Louis, myślę, że to jest początek pięknej przyjaźni".

mc

Czytaj także

81 lat telewizji w Polsce. Zrodziła się dzięki radiowcom

Ostatnia aktualizacja: 05.10.2019 05:00
81 lat temu, 5 października 1938 roku, nadano eksperymentalny sygnał telewizyjny z wieżowca Prudential w Warszawie. Polska znalazła się w światowej czołówce pionierów telewizji.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wojciech Pokora nienawidził Marysi z filmu "Poszukiwany, poszukiwana"

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2023 05:40
Choć planował zostać inżynierem, zrządzeniem losu zajął się aktorstwem. W pamięci wielu zapisał się jako niezrównany aktor komediowy m.in. w "Poszukiwanym, poszukiwanej", "Karierze Nikodema Dyzmy", "Alternatywach 4" czy w "C.K. Dezerterach". 2 października wspominamy 89. rocznicę urodzin artysty.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jadwiga Barańska – słynna Barbara z "Nocy i dni"

Ostatnia aktualizacja: 21.10.2023 05:40
– Mnie mój mąż nie chciał przyjąć do szkoły. Był asystentem, a ja byłam strasznie chuda i drobniutka. Powiedział, że ktoś taki w żadnym wypadku nie może być aktorką – wspominała Jadwiga Barańska początki kariery w audycji Polskiego Radia z 1999 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Sztandar wolności". Repremiera przedwojennego hitu z Piłsudskim w roli głównej

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2019 08:04
Fabularyzowany dokument z 1935 roku był najszerzej dystrybuowanym za granicą polskim filmem. Kinowy pomnik dla Józefa Piłsudskiego wyświetlano w Europie, Ameryce Południowej i Stanach Zjednoczonych. Teraz, dzięki wysiłkom Filmoteki Narodowej Instytutu Audiowizualnego, można go będzie zobaczyć ponownie. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ponad pół wieku pieśni o Małym Rycerzu. "Przygody Pana Michała" mają 54 lata

Ostatnia aktualizacja: 14.11.2023 05:50
- Koń przed rozpoczęciem zdjęć był dla mnie wyrośniętym psem - śmiał się Tadeusz Łomnicki, wspominając pracę nad rolą Michała Wołodyjowskiego. Już od ponad pół wieku - to przez pryzmat jego kreacji - spoglądamy na Sienkiewiczowskiego bohatera. Nie tylko dzięki filmowi, ale także serialowi, który na ekranach telewizorów zagościł po raz pierwszy 14 listopada 1969 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Netflix i jego mapy. Historia błędów i kłamstw

Ostatnia aktualizacja: 13.11.2019 13:00
Nie milkną kontrowersje wokół mapy w serialu na platformie Netflix przedstawiającej niemieckie nazistowskie obozy śmierci nałożone na obszar współczesnej Polski. Tymczasem okazuje się, że błędy i przekłamania znajdują się nie tylko w tym odcinku i nie tylko w tej produkcji dostępnej na platformie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Efekt "Polewacza". Polacy oglądają filmy od 127 lat

Ostatnia aktualizacja: 14.11.2023 05:56
14 listopada 1896 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie miał miejsce pierwszy na ziemiach polskich pokaz filmowy z wykorzystaniem aparatury braci Lumière. To oficjalny początek kina na ziemiach polskich, choć wszystko mogło potoczyć się inaczej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Myszka Miki - ikona filmu animowanego

Ostatnia aktualizacja: 15.05.2023 05:38
15 maja 1928 roku w USA odbyła się premiera filmu rysunkowego "Plane Crazy", pierwszego, w którym wystąpiła postać Myszki Miki.
rozwiń zwiń