Historia

Filmy i seriale historyczne. Podsumowanie roku 2019

Ostatnia aktualizacja: 21.12.2019 08:00
Ponad sto dwadzieścia odcinków, dziewięć filmów, pięć królowych, trzech Piłsudskich, dwa gangi, jedna caryca, do tego garść rycerzy i żołnierzy obu wojen światowych... A to nie wszystko. Przedstawiamy subiektywny wybór najciekawszych produkcji filmowych opartych na wydarzeniach historycznych.
Tematy historyczne wciąż zajmują wielu filmowców i cieszą się dużym powodzeniem u publiczności
Tematy historyczne wciąż zajmują wielu filmowców i cieszą się dużym powodzeniem u publicznościFoto: materiały prasowe
Czarnobyl 1200 PAP.jpg
Czarnobyl. Serial a rzeczywistość. Czy tak przebiegała katastrofa? Pytamy fizyka jądrowego

Jednym z największych wydarzeń telewizyjnych 2019 roku był niewątpliwie serial "Czarnobyl", stworzona na podstawie wspomnień świadków opowieść o tragicznym wybuchu w radzieckiej elektrowni atomowej. Produkcja HBO zmroziła krew w żyłach widzom na całym świecie. Przy okazji rozgorzały dyskusje o tym, ile prawdy historycznej znaleźć można w dziele opartym na faktach, ale niekoniecznie faktów się trzymającym. Takie rozważania pojawiają się zresztą przy każdym inspirowanym historią filmie czy serialu. A tych w minionym roku nie brakowało, także w polskiej telewizji i kinematografii.

Piłsudski w trzech odsłonach

piłsudski baner.jpg
Józef Piłsudski. Zobacz serwis specjalny

Rodzimi twórcy filmowi i telewizyjni nadal świętują stulecie odzyskania niepodległości przez Polskę. W 2019 roku pojawiły się aż trzy produkcje, w których pojawia się postać Józefa Piłsudskiego. W biograficznym "Piłsudskim" (reż. Michał Rosa) gra go Borys Szyc. W filmie śledzimy życie bohatera od ucieczki ze szpitala psychiatrycznego w 1901 roku do początku Wielkiej Wojny, obserwujemy nie tylko jego żołnierskie i polityczne dokonania, lecz także prywatne zmagania z rozdarciem między miłością do żony a miłością do kochanki.

niepodległa.jpg
Polska Niepodległa. Serwis specjalny

Telewizja Polska zaprasza na serial "Ziuk. Młody Piłsudski" z Grzegorzem Otrębskim w tytułowej roli. Akcja prowadzi widza od zamachu na cara Aleksandra II w roku 1881 do napadu na pociąg w Bezdanach w 1908 roku. 13-odcinkowa produkcja miała premierę 11 listopada 2019 roku, a jej emisja zakończy się już w 2020 roku.

Kolejny Józef Piłsudski, tym razem z twarzą Jana Frycza, pojawia się w filmie Dariusza Gajewskiego "Legiony". Tym razem to nie on jest głównym bohaterem. Obraz skupia się na losach dwóch legionistów (Sebastian Fabijański i Bartosz Gelner), którzy nie tylko walczą o wolną Polskę, lecz także o miłość tej samej dziewczyny (Wiktoria Wolańska).

Jan Nowak-Jeziorański - zobacz serwis historyczny

Druga wojna z dwóch perspektyw

Władysław Pasikowski stawia z kolei filmowy pomnik Janowi Nowakowi-Jeziorańskiemu. W tę rolę w "Kurierze" wciela się Philippe Tłokiński. Film opowiada o słynnej misji, którą powierzono głównemu bohaterowi tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Emisariusz miał przedostać się z okupowanej Polski do Londynu, by odbyć rozmowy z Brytyjczykami o ewentualnym wsparciu dla Armii Krajowej. Była to jedna z wypraw, przez które nadano mu przydomek "Kurier z Warszawy".

wrzesień w pr.jpg
Wrzesień 1939 roku w Polskim Radiu. Posłuchaj!

Z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej BBC przypomina, gdzie i kiedy się ona zaczęła. W serialu "Świat w ogniu: Początki" obok gwiazd kina - m.in. Helen Hunt i Seana Beana - występują polscy aktorzy, z Zofią Wichłacz na czele. Gra ona polską kelnerkę Kasię, w której zakochuje się Harry, pracownik Ambasady Wielkiej Brytanii w Warszawie (Jonah Hauer-King). Gdy nadchodzi wrzesień 1939 roku, Harry chce wywieźć swoją wybrankę do Wielkiej Brytanii. Zastanawia się tylko, jak powiedzieć o tym swojej dziewczynie, która czeka na niego w Manchesterze.

elżbieta anthony blunt eastnews 1200.jpg
Romans w rządzie, szpieg w pałacu. Historia w trzecim sezonie "The Crown"

Królowanie na ekranie

Skoro mowa o Brytyjczykach - ostatni rok obfitował w historie koronowanych głów z różnych stron świata, ze znaczną przewagą władczyń Wielkiej Brytanii. W listopadzie widzowie doczekali się m.in. trzeciego sezonu "The Crown" (Netflix), czyli dalszego ciągu opowieści o życiu brytyjskiej rodziny królewskiej, z zupełnie nową obsadą. Grającą postać Elżbiety II Claire Foy zastąpiła Olivia Colman, która w lutym 2019 roku otrzymała Oscara za rolę innej brytyjskiej monarchini - panującej w XVIII wieku królowej Anny. Aktorka wcieliła się w nią w znakomitej "Faworycie" (reż. Yorgos Lanthimos).

margaret johnson waszyngton 1965 eastnews 1200.jpg
Ameryko, ratuj królową! Ile prawdy w "The Crown"?

Tym, którzy odczuwają niedosyt, wyspiarze podsuwają kolejne królewskie historie. Wraz z trzecim sezonem "Wiktorii" (w Polsce dostępny w HBO) można cofnąć się do XIX wieku i poznać dzieje praprababki Elżbiety II. Wiktoria, słynna władczyni Zjednoczonego Królestwa, panowała przez ponad 63 lata (jej rekord pobity został właśnie przez Elżbietę II), więc materiału historycznego na kolejne sezony nie brakuje.

Twórcy filmu "Król" (reż. David Michôd, dostępny w serwisie Netflix) sięgają jeszcze dalej w przeszłość i opowiadają o Henryku V, rządzącym średniowieczną Anglią w latach 1413-1422. Nieco później ma miejsce akcja serialu "Hiszpańska księżniczka" (premiera w HBO), który przypomina losy Katarzyny Aragońskiej, pierwszej żony Henryka VIII (w latach 1509-1533).

aberfan elzbieta pap 1200.jpg
"The Crown" i tragedia w Aberfan. Gdzie jest królowa?

Wątków monarszych nie brak także w filmie "Downton Abbey" (reż. Michael Engler), pełnometrażowej kontynuacji niezwykle popularnego serialu pod tym samym tytułem. Pojawia się tam Maria Teck, żona króla Jerzego V, babcia Elżbiety II.

Wspólnie z Amerykanami brytyjscy filmowcy wybrali się na wycieczkę do XVIII-wiecznego Petersburga i tam także znaleźli kobietę u władzy. W miniserialu "Katarzyna Wielka" (HBO) poznajemy historię obsesyjnej miłości między rosyjską carycą i generałem Potiomkinem. Katarzynę II gra Helen Mirren, którą widzowie pamiętają m.in. z roli Elżbiety II w filmie "Królowa" w reżyserii Stephena Frearsa. Jak widać, filmowy duch obecnej władczyni brytyjskiej unosi się nad prawie każdą propozycją z powyższej listy.

flety średniowiecze 1200.jpg
"Kryzys wieku średniego". Cykl audycji o średniowieczu

Koniec z Wikingami, powrót Templariuszy

Zajrzyjmy jeszcze na chwilę do średniowiecza. Czas pożegnać świat skandynawskich rycerzy i północnych legend wykreowany przez kanał History. Po trzech grudniowych odcinkach większość finałowego sezonu "Wikingów" emitowana będzie w 2020 roku, ale na tym opowieść się zakończy. Poprzednie pięć sezonów zapewniło serialowi rzeszę fanów, którym zapewne przykro będzie rozstawać się ze światem sprzed tysiąca lat. Mogą oni jednak przenieść się do epoki templariuszy i wziąć udział w poszukiwaniu świętego Graala.

Opowiadający o Zakonie Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona "Templariusze" to także produkcja kanału History, w Polsce dostępna w HBO. W drugim sezonie do obsady serialu dołączył Mark Hamill, czyli słynny Luke Skywalker, rycerz zakonu Jedi z filmowej sagi "Gwiezdne wojny". Po powrocie z kosmosu na ziemię i zmianie barw zakonnych popularny aktor ma szansę sprawić, by "Templariuszom" przybyło publiczności.

gangster peaky blinders 1200.jpg
Oficjalny festiwal muzyczny "Peaky Blinders"

Gangsterzy i mordercy

Jeśli ktoś ma dość wyższych sfer oraz dawnych mistrzów miecza, może wraz z bohaterami serialu "Peaky Blinders" zajrzeć za kulisy przestępczego półświatka Birmigham. Emitowana od 2013 roku produkcja BBC Two, oparta na prawdziwej historii tytułowego gangu ulicznego, stała się dziełem kultowym nie tylko w swojej ojczyźnie. Fabuła piątego sezonu serialu zaczyna się w 1929 roku od pierwszego aktu wielkiego kryzysu gospodarczego. W głównej roli występuje Cillian Murphy.

Irlandczyk 1200.jpg
Czy "Irlandczyk" Scorsesego jest filmem historycznym?

Ponad dwadzieścia lat później po drugiej stronie oceanu królują inni gangsterzy. Osadzona w Filadelfii akcja "Irlandczyka" w reżyserii Martina Scorsesego (Netflix) prowadzi nas od lat powojennych przez kolejne dekady. Inspirowana prawdziwymi wydarzeniami historia stała się dla reżysera okazją do ponownego spotkania ze "starą ekipą". Tytułową postać - płatnego zabójcy Franka Sheerana - gra Robert de Niro, jeden z ulubionych aktorów Scorsesego. Obok niego pojawiają się Joe Pesci, Al Pacino i Harvey Keitel. Dla widzów wychowanych na klasycznych dziełach amerykańskiego reżysera to prawdziwe wydarzenie.

Jestem morderca 663.jpg
Zło na ekranie. Skąd biorą się seryjni mordercy?

Zabijanie to temat przewodni serialu "Mindhunter", którego drugi sezon ukazał się także na platformie Netflix. Tym razem chodzi o seryjnych morderców zamkniętych w więzieniach Stanów Zjednoczonych. Produkcja inspirowana jest wspomnieniami agentów FBI, którzy pod koniec lat 70. stworzyli tzw. sekcję behawioralną, jednostkę naukową badającą psychologię psychopatycznych zabójców. "Mindhunter" wiernie odtwarza świat sprzed 40 lat, a aktorzy są bardzo podobni do swych pierwowzorów, co w przypadku postaci morderców daje niekiedy niepokojący efekt.

Wybory 4 czerwca 1989 - zobacz serwis specjalny

Szpiedzy bliżsi i dalsi

Wielbiciele historii szpiegowskich powinni zwrócić uwagę na czeski serial "Nieświadomi" (premiera w HBO). Fabuła przenosi nas do 1989 roku, okresu tuż przed aksamitną rewolucją. Rozpad komunistycznego świata był już wtedy oczywistością, więc dwoje czechosłowackich dysydentów, którzy uciekli przed komunistami na Zachód, wraca z Londynu do Pragi. Przyjazd do ojczyzny nie kończy jednak ich zmagań z upadającym reżimem. Wręcz przeciwnie - prawdziwe problemy dopiero przed nimi.

Alfred_Dreyfus_(1859-1935).jpg
Alfred Dreyfus. Ofiara antysemickiej nagonki

Netflix zaprasza na inną premierę. Serial "The Spy" to oparta na faktach opowieść o jednym z najlepszych izraelskich szpiegów Elim Cohenie, który w latach 60. XX wieku infiltrował rząd Syrii. W postać agenta wciela się Sacha Baron Cohen, aktor, którego kojarzymy raczej z filmowych i telewizyjnych wygłupów, niż z ról dramatycznych.

27 grudnia na ekrany kin wejdzie jeszcze jedno dzieło o grze wywiadowczej. Tym razem przeniesiemy się do Paryża z końca XIX wieku. Inspirowany głośną aferą Dreyfusa film "Oficer i szpieg" w reżyserii Romana Polańskiego przedstawia los żydowskiego oficera francuskiej armii, którego próbowała zmiażdżyć napędzana antysemityzmem machina państwowa. Sprawa Alberta Dreyfusa interesowała filmowca od dawna. Polański najpierw namówił Roberta Harrisa do napisania książki na ten temat, a następnie ją zekranizował.

mapa krąg zła hitlera 1200.jpg
Netflix i jego mapy. Historia błędów i kłamstw

Ekranizacje: przeżyjmy to jeszcze raz

Dwie kultowe książki, które adaptowano przed laty na potrzeby kina, powróciły w 2019 roku za sprawą dwóch telewizji. HBO do spółki z platformą Hulu zaproponowało serialową wersję "Paragrafu 22" Josepha Hellera. W rolę głównego bohatera wcielił się młody aktor Christopher Abbott, a partnerują mu m.in. George Clooney, Hugh Laurie i Kyle Chandler.

Włoska telewizja RAI 1 zaprasza z kolei do świata opisanego przez Umberto Eco w "Imieniu róży". Serial (w Polsce dostępny na Canal+) opowiada dobrze znaną historię śledztwa w sprawie tajemniczych śmierci w klasztorze benedyktynów. Po ekranizacji z 1986 roku z sugestywną rolą Seana Connery'ego tym razem w postać franciszkanina Williama z Baskerville wcielił się John Turturro.

Umberto Eco w domu 1200.jpg
Umberto Eco. Wspomnienie o spełnionym humaniście

Jak kręcić historię?

Fabuły wielu filmów i seriali dowodzą, że nie sposób opowiedzieć o prawdziwych wydarzeniach bez większej lub mniejszej dawki melodramatu, bez przesunięć akcentów, a nawet jawnych manipulacji faktami. Historia polityczna nie może obejść się bez historii miłosnej, a wydarzenia w wielkiej skali muszą czasami zejść na dalszy plan, by zrobić miejsce prywatnym przeżyciom. I to niezależnie od tego, czy jest się królową brytyjską, czy polską kelnerką.

mc

Czytaj także

Alternatywy 4. Polska zamknięta w jednym bloku

Ostatnia aktualizacja: 30.11.2023 05:50
Obecnie na warszawskim Ursynowie znajduje się ulica Alternatywy. – Z punktu widzenia autorów to już nie jest sukces, tylko coś większego, bo mieć ulicę swojego dzieła, to duża sprawa – mówił Maciej Rybiński, scenarzysta serialu, w reportażu Polskiego Radia. – Chociaż wolałbym, żeby to była ulica Barei. Myślę, że Staszkowi to się należy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ponad pół wieku pieśni o Małym Rycerzu. "Przygody Pana Michała" mają 54 lata

Ostatnia aktualizacja: 14.11.2023 05:50
- Koń przed rozpoczęciem zdjęć był dla mnie wyrośniętym psem - śmiał się Tadeusz Łomnicki, wspominając pracę nad rolą Michała Wołodyjowskiego. Już od ponad pół wieku - to przez pryzmat jego kreacji - spoglądamy na Sienkiewiczowskiego bohatera. Nie tylko dzięki filmowi, ale także serialowi, który na ekranach telewizorów zagościł po raz pierwszy 14 listopada 1969 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Hańcza. Raz Radziwiłł, trzy razy Kargul

Ostatnia aktualizacja: 19.11.2023 05:40
46 lat temu zmarł Władysław Hańcza, aktor, reżyser teatralny i pedagog, odtwórca m.in. kultowej postaci Kargula w trylogii Sylwestra Chęcińskiego "Sami swoi", "Nie ma mocnych" oraz "Kochaj, albo rzuć".
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Casablanca". 81 lat wyciskania łez

Ostatnia aktualizacja: 26.11.2023 05:45
Kultowy amerykański melodramat w reżyserii Michaela Curtiza wszedł na ekrany kin 26 listopada 1942 roku. Mimo upływu lat, film wciąż zachwyca widzów i krytyków na całym świecie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Chłopi". Jagna z Boryną wchodzą do telewizji

Ostatnia aktualizacja: 26.11.2023 05:40
51 lat temu miała miejsce premiera serialu telewizyjnego według słynnej powieści Władysława Reymonta. "Chłopi" w reżyserii Jana Rybkowskiego to jedna z najpopularniejszych produkcji w historii Telewizji Polskiej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Rozmowy kontrolowane" - satyra na stan wojenny

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2023 05:43
Film Sylwestra Chęcińskiego był próbą poradzenia sobie z traumatycznym doświadczeniem stanu wojennego przez wykpienie. Pomimo obaw reżysera o reakcję publiczności na przedstawienie grudnia 1981 roku w komediowej otoczce odbiór widzów był przychylny.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Przesłuchanie" Ryszarda Bugajskiego. Przerażające czasy stalinowskie na ekranie

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2019 05:35
13 grudnia 1989 roku po raz pierwszy oficjalnie pokazano widzom film "Przesłuchanie". Krytycy uznali ten film za "jedną z najbardziej przerażających, kiedykolwiek przełożonych na film wizję ery stalinowskiej".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Gigantyczne ryzyko i kasowy hit wszech czasów. 82 lata od premiery "Przeminęło z wiatrem"

Ostatnia aktualizacja: 15.12.2023 05:45
15 grudnia 1939 roku miała miejsce premiera filmu "Przeminęło z wiatrem" w reżyserii Victora Fleminga. Obraz nagrodzono dziesięcioma Oscarami. Film zarobił na świecie ponad 400 mln dolarów, co – po uwzględnieniu inflacji – nadal pozostaje największym sukcesem finansowym w dziejach.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Love story", czyli Romeo i Julia XX wieku

Ostatnia aktualizacja: 16.12.2021 05:30
Jedną z najważniejszych dat w świecie filmowych melodramatów jest 16 grudnia 1970 roku – tego dnia miała miejsce premiera głośnego filmu, ikony tego gatunku – "Love Story".
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Grek Zorba" - filozofia na życie

Ostatnia aktualizacja: 17.12.2020 05:30
17 grudnia 1964 roku miała miejsce premiera filmu "Grek Zorba"w reżyserii Michalisa Kakojanisa, nagrodzonego trzema Oscarami. Wystarczą pierwsze takty utworu, byśmy rozpoznali w nich muzykę z tego filmu. Finałowa scena tańca na plaży i muzyka Mikisa Theodorakisa zapisała się na stałe w historię kina.
rozwiń zwiń