Historia

Za pomoc Żydom zapłacili życiem. Rocznica zamordowania rodziny Baranków

Ostatnia aktualizacja: 15.03.2024 05:55
81 lat temu, 15 marca 1943 roku, w Siedliskach w Małopolsce Niemcy wymordowali rodzinę Baranków i czterech ukrywanych przez nich Żydów. Ofiarami zbrodni byli mężczyźni z rodziny Godfridów z Miechowa - ojciec i synowie oraz rodzina polskich rolników: Łucja i Wincenty Barankowie, ich synowie Henryk i Tadeusz, a także teściowa Katarzyna Baranek.
Jedna z ulic Miechowa, lata 30. XX wieku
Jedna z ulic Miechowa, lata 30. XX wiekuFoto: NAC/nac.gov.pl

Barankowie mieszkali pośrodku wsi Siedliska w powiecie miechowskim. W ich gospodarstwie znalazła schronienie pięcioosobowa rodzina krawców, mimo że za pomoc Żydom groziła kara śmierci, a w okolicy odbywały się liczne egzekucje za ich ukrywanie.

Ostatni sprawiedliwi 1200.jpg
Ostatni sprawiedliwi. Opowieści tych, którzy ratowali Żydów

Rano 15 marca przed dom Baranków zajechała furmanka z uzbrojonymi funkcjonariuszami Sonderdienstu - policji pomocniczej, składającej się głównie z volksdeutchów. Sąsiadom Baranków kazano wynieść wszystko z zabudowań gospodarczych, jednak po opróżnieniu stodół nie znaleziono ukrywających się osób. Wówczas Niemcy sami przeszukali zabudowania i wywlekli czterech mężczyzn. Po zamordowaniu Żydów, zastrzelili ukrywającą ich rodzinę.

Wspomnienia świadków wydarzeń

Wydarzenia z 15 marca 1943 roku wspominali w rozmowie z Polskim Radiem uczestnicy reportażu Marty Rebzdy "Za cenę życia". Jeden z mieszkańców wsi Siedliska był wówczas na podwórku Baranków. Wspomina, że zamordowanych pochowano 100 metrów od stodoły.


Posłuchaj
00:22 barankowie 1 - wspomnienia swiadka.mp3 Ofiary mordu pochowano w dole 100 metrów od stodoły - fragment reportażu Marty Rebzdy "Za cenę życia" (IAR)

 


Posłuchaj
00:29 barankowie 2 - wspomnienia krewnej.mp3 Krewna rodziny Baranków Emilia Śliwoń: Wincenty Baranek, mój chrzestny ojciec, zdawał sobie sprawę z zagrożenia (fragment reportażu "Za cenę życia"/ IAR)

 


Posłuchaj
00:30 barankowie 3 - baranek byl zorientowany.mp3 Mieszkaniec gospodarstwa Baranków w Siedliskach Zbigniew Żak: Wincenty Baranek ukrywał Żydów, wiedząc o możliwych konsekwencjach (fragment reportażu "Za cenę życia"/ IAR)

 

Mieszkaniec gospodarstwa Baranków w Siedliskach Zbigniew Żak, w reportażu Polskiego Radia mówił, że Wincenty Baranek ukrywał Żydów, wiedząc o możliwych konsekwencjach. - Pamiętam, że przed tą egzekucją była odprawa sołtysów w Charsznicy (wsi w pobliżu Miechowa - przyp. red.). Szef Gestapo, starosta, zwracali się do sołtysów, że jeżeli ktoś ma Żydów, to żeby zgłosił, bo będzie kara śmierci - opowiadał.

Czytaj także: 

Krewna rodziny Baranków, Emilia Śliwoń, w reportażu z 2017 roku podkreślała, że Łucja i Wincenty byli bardzo dobrymi ludźmi, lubianymi we wsi.

Kara śmierci za pomoc

W 2012 roku 5-osobowa rodzina Baranków została pośmiertnie wyróżniona medalami "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata". Podczas ceremonii w Muzeum Żydów Polskich wręczył je ówczesny ambasador Izraela w Polsce Cewi Rawner. Podkreślał, że ludzie, którzy ryzykowali życiem, aby pomóc Żydom, zasługują na najwyższe uznanie.

Pamięci Polaków Ratujących Żydów - zobacz serwis historyczny

- Czujemy nie tylko, że potrzebujemy być wdzięczni, ale myślimy, że to jest najważniejsze przesłanie: że trzeba wierzyć w człowieka, że w najgorszych czasach jednak będą ludzie, i to może nam dać jakąś nadzieję - mówił wówczas Cewi Rawner.

Historyk Jan Żaryn podkreślał w 2008 roku jako szef Biura Edukacji Publicznej IPN, że w Polsce za pomoc Żydom groziły wyjątkowe restrykcje włącznie z karą śmierci - niespotykaną jako sankcja za ratowanie Żydów w innych krajach okupowanych przez Niemców. - Była to kara egzekwowana w sposób bezwzględny. Rodziny Ulmów, rodziny Kowalskich, wiele innych rodzin, które znamy z imienia i nazwiska, to jednak wierzchołek góry lodowej. Tych Polaków, których jeszcze nie znamy, było dużo więcej. Oni wpisują się w kanon bohatera II wojny światowej - oceniał wówczas Jan Żaryn.


Posłuchaj
00:27 barankowie 4 - jan żaryn - wpisuja sięw kanon bohatera ii wojny swiatowej.mp3 Jan Żaryn: kara śmierci, jaka groziła Polakom za ratowanie Żydów, była niespotykana w innych krajach okupowanych przez Niemców (IAR)

 

Polacy najliczniejsi wśród "Sprawiedliwych..."

Polacy są najliczniejszą grupą uhonorowanych medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata", nadawanym przez izraelski instytut Yad Vashem. Wyróżniono nim około 7 tysięcy obywateli Polski, co stanowi niemal jedna czwartą wszystkich odznaczonych.

Wyróżnienie to otrzymało wiele polskich rodzin, których członkowie narażali lub poświęcili życie pomagając żydowskim sąsiadom, jak: Ulmowie, Kowalscy, Maciejewscy, Brogowscy, czy Czarni.

Według opracowania IPN - udało się ustalić z nazwiska 10-11 tysięcy Polaków ratujących Żydów, a faktyczna liczba pomagających może sięgać od kilkudziesięciu tysięcy nawet do miliona. Około tysiąca osób pomagających Żydom poniosło śmierć w egzekucjach. Dokładne dane są bardzo trudne do ustalenia, ponieważ niejednokrotnie w uratowanie jednej osoby było zaangażowanych kilkudziesięciu Polaków, a czasem jedna osoba ratowała kilkudziesięciu Żydów.

mbl/IAR/im

Czytaj także

Kolejni Polacy uhonorowani medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Ostatnia aktualizacja: 26.02.2020 15:19
10 medali Sprawiedliwy wśród Narodów Świata oraz trzy honorowe obywatelstwa Izraela przyznano podczas uroczystości w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych - bohaterowie nie tylko doby Holokaustu

Ostatnia aktualizacja: 06.03.2024 06:00
Sprawiedliwi upamiętnieni podczas Europejskiego Dnia Pamięci to nie tylko osoby ratujące Żydów w latach Holokaustu, ale również ludzie, którzy sprzeciwiali się zbrodniom przeciwko ludzkości w XX i XXI wieku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zamordowany przez Niemców za to, że pomagał Żydom w czasie okupacji. Upamiętniono Józefa Pruchniewicza

Ostatnia aktualizacja: 23.03.2021 23:35
Wiceminister kultury i sportu Magdalena Gawin wzięła we wtorek w Bieczu (woj. małopolskie) udział w uroczystości upamiętnienia Józefa Pruchniewicza – Polaka zamordowanego za pomoc okazaną Żydom podczas okupacji niemieckiej - poinformowało MKDNiS.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Dr Gontarek: polska dyplomacja udzielała pomocy Żydom niemal wszędzie

Ostatnia aktualizacja: 24.03.2021 07:07
 - Choć brakuje naukowych analiz i prac na temat działań polskiej dyplomacji w poszczególnych państwach, ze wstępnych badań wynika, że szeroko rozumiana pomoc była Żydom udzielana niemal wszędzie, nawet w bardzo trudnych politycznych warunkach, jak np. w Grecji – mówi historyk dr Alicja Gontarek z Biura Badań Historycznych IPN.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Maria Kotarba. "Mateczka", która ryzykowała własnym życiem, aby pomóc innym

Ostatnia aktualizacja: 30.12.2023 05:40
30 grudnia 1956 roku zmarła Maria Kotarba. W czasie pobytu w niemieckim nazistowskim obozie śmierci Auschwitz ta odważna kobieta pomagała Żydówkom Lenie Mańkowskiej i Gucie Bankier. Za swoje poświęcenie w 2005 roku została uhonorowana tytułem "Sprawiedliwej wśród Narodów Świata". 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Kolejni Polacy odznaczeni za swój heroizm

Ostatnia aktualizacja: 27.10.2022 19:18
Michał i Aleksandra Benedykowie, Michał Cegielski, Maria i Stanisław Jabłońscy, Antoni i Weronika Stangretowie oraz Kazimiera i Feliks Wiśniewscy zostali uhonorowani medalami Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Ceremonia odbyła się w Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. Nagrodzeni podczas drugiej wojny światowej bezinteresownie - narażając życie, wolność lub stanowisko - udzielali pomocy Żydom prześladowanym przez nazistowskie Niemcy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Beatyfikacja rodziny Ulmów. Papież Franciszek wybrał datę

Ostatnia aktualizacja: 14.02.2023 15:46
Beatyfikacja Józefa i Wiktorii Ulmów i ich siedmiorga dzieci odbędzie się 10 września w Markowej na Podkarpaciu. Informację o decyzji papieża Franciszka przekazała archidiecezja przemyska. Przedstawicielem papieża i głównym celebransem mszy beatyfikacyjnej będzie kardynał Marcello Semeraro, prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych
rozwiń zwiń