Historia

Andrzej Gwiazda. Bezkompromisowy opozycjonista kończy 88 lat

Ostatnia aktualizacja: 14.04.2023 05:45
Legenda opozycji demokratycznej oraz współzałożyciel Wolnych Związków Zawodowych na Wybrzeżu i "Solidarności" kończy dzisiaj 88 lat.
Andrzej Gwiazda w swoim mieszkaniu w Gdańsku. Kwiecień 2015
Andrzej Gwiazda w swoim mieszkaniu w Gdańsku. Kwiecień 2015Foto: PAP/Adam Warżawa

Posłuchaj
20:09 GWIAZDA [PR24]PR24 (mp3) 3 czerwiec 2019 10_34_22.mp3 - "Solidarność" nie miała siły fizycznej, ale miała niesłychaną siłę moralną - mówił Andrzej Gwiazda w audycji Magdaleny Złotnickiej z cyklu "Gość PR24". (PR, 3.06.2019)
23:05 00e469e8.mp3 – Stwierdziliśmy, że faktyczna obrona interesów robotniczych i pracowniczych może się odbyć tylko wówczas, gdy podejmą się jej sami robotnicy. Powołaliśmy więc Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych – wspominał Andrzej Gwiazda w audycji Leszka Rysaka z cyklu "Pamiętaj - to Solidarność". (PR, 4.08.2017)

 

14 kwietnia 1935 roku w Pińczowie urodził się Andrzej Gwiazda, działacz związkowy, jeden z założycieli Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; w sierpniu 1980 r. członek Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, współautor 21 Postulatów Sierpniowych; współzałożyciel NSZZ "Solidarność".

src="http://static.prsa.pl/3ab8a157-2f35-48fb-bac0-16cf62734030.file"

Młodość opozycjonisty

W 1940 roku został wraz z rodziną wywieziony do Kazachstanu, skąd wrócił w 1946 roku. Najpierw mieszkał na Górnym Śląsku, a od 1948 roku w Gdańsku. W 1966 roku skończył studia – kierunek elektroniki na Politechnice Gdańskiej.

W latach 1966-1973 pracował jako asystent w Instytucie Cybernetyki Politechniki Gdańskiej, a od 1973 do 1981 roku zatrudniony był jako inżynier w Zakładach Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki Elmor.

W marcu 1968 roku brał udział w wiecach protestacyjnych na Politechnice, a w 1970 roku uczestniczył w protestach robotniczych w Gdańsku. 2 listopada 1976 roku, wraz z żoną Joanną Dudą-Gwiazdą, wysłał list do Sejmu PRL z wyrazami poparcia dla działań Komitetu Obrony Robotników, za co oboje otrzymali zakaz wyjazdu za granicę. Od 1977 roku współpracował z Biurem Interwencyjnym KOR oraz z redakcją niezależnego pisma "Robotnik".

Założyciel Wolnych Związków Zawodowych

29 kwietnia 1978 roku razem z Antonim Sokołowskim i Krzysztofem Wyszkowskim ogłosił deklarację Komitetu Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Został liderem WZZ, do których wkrótce dołączyli m.in. Bogdan Lis, Anna Walentynowicz, Alina Pieńkowska.

- Dla nas konieczność powołania masowej organizacji i w konsekwencji związków zawodowych była oczywista już jesienią 1977 roku - wspominał Andrzej Gwiazda o okolicznościach założenia WZZ Wybrzeża w rozmowie z portalem PolskieRadio24.pl w 2018 roku. Zobacz i posłuchaj.

Współredagował, wydawane od sierpnia 1978 roku, drugoobiegowe pismo "Robotnik Wybrzeża". Prowadził spotkania dyskusyjne dla zwolenników WZZ, drukował oraz kolportował niezależne wydawnictwa i ulotki.

Był wielokrotnie zatrzymywany w areszcie na 48 godzin, przesłuchiwany, poddawany rewizjom. Służba Bezpieczeństwa rozpracowywała i inwigilowała go od 1978 do 1990 roku. Jego sprawa miała kryptonimy – "Brodacz", "Saturn" i "Krokus".

Działacz "Solidarności"

16 sierpnia 1980 roku był inicjatorem strajku w Elmorze, a także członkiem Prezydium Międzyzakładowej Komisji Strajkowej w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Współtworzył listę 21 postulatów oraz negocjował porozumienia sierpniowe, których jednak nie podpisał, uznawszy, że MKS poszedł na zbyt duże ustępstwa.

- Nie było potrzeby agitowania załóg. Wszyscy wiedzieli o co chodzi. W Gdańsku wyrażono oczekiwania większości Polaków - tak Andrzej Gwiazda wspominał strajki w sierpniu 1980 roku w rozmowie z portalem PolskieRadio24.pl w 2016 roku. Zobacz i posłuchaj.

Od września 1980 roku działał w Solidarności, m.in. jako wiceprzewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Gdańsk, wiceprzewodniczący Krajowej Komisji Porozumiewawczej, a w lipcu 1981 roku delegat na I Walnym Zgromadzeniu Delegatów Regionu Gdańskiego, członek Zarządu Regionu, członek Komisji Krajowej. W wyborach na przewodniczącego Solidarności przegrał z Lechem Wałęsą. 29 listopada 1981 roku w proteście przeciw metodom kierowania związkiem przez Lecha Wałęsę odszedł z Zarządu Regionu.

Internowany 13 grudnia 1981 roku. Był przetrzymywany do sierpnia 1984 roku. 16 grudnia 1984 roku został ponownie aresztowany w czasie uroczystości rocznicowych pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców w 1970 w Gdańsku i skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdańsku na 3 miesiące więzienia. Zwolniono go w maju 1985 roku.

Po upadku komunizmu

W latach 1986-1991 pracował dorywczo jako malarz. W 1988 roku wyjechał z żoną w kilkumiesięczną podróż do Francji, Wielkiej Brytanii, USA i Kanady, gdzie oboje informowali międzynarodową opinię publiczną o sytuacji w Polsce, zbierali pieniądze na działalność podziemia.

niepodległa.jpg
Anna Walentynowicz. Serwis specjalny

Protestował przeciwko obradom Okrągłego Stołu. W latach 1989-1997 wraz z żoną pracował w piśmie "Poza Układem". W czerwcu 1989 roku razem z Andrzejem Kujawą, Joanną Radecką, Anną Walentynowicz i żoną, założył Wolne Związki Zawodowe, które istniały do 1993 roku.

W 2000 roku Andrzej Gwiazda otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gdańska, a w 2006 roku prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Orderem Orła Białego.

Czytaj także

21 postulatów. Jeden z najważniejszych tekstów ludzkości

Ostatnia aktualizacja: 16.10.2023 05:43
Drewniane tablice z 21 postulatami Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, który przekształcił się w NSZZ "Solidarność", zostały wpisane na światową listę dziedzictwa kulturowego UNESCO "Pamięć Świata".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zbigniew Romaszewski - legenda opozycji

Ostatnia aktualizacja: 13.02.2023 05:49
9 lat temu, 13 lutego 2014 roku, zmarł Zbigniew Romaszewski, działacz opozycji w PRL, obrońca praw człowieka, polityk, kawaler Orderu Orła Białego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Anna Walentynowicz jedną ze 100 kobiet tygodnika "Time", które zdefiniowały ostatnie stulecie

Ostatnia aktualizacja: 06.03.2020 01:20
Działaczka wolnych związków zawodowych i legenda "Solidarności" Anna Walentynowicz została uznana przez amerykański tygodnik "Time" za jedną ze 100 kobiet, które zdefiniowały ostatnie stulecie. Walentynowicz, która zginęła w katastrofie smoleńskiej, wskazano jako najważniejszą kobietę 1980 roku. Zobacz serwis specjalny.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Anna Walentynowicz. Aresztowanie za "działalność związkową"

Ostatnia aktualizacja: 09.03.2023 06:00
9 marca 1983 roku podczas procesu w Grudziądzu sąd skazał Annę Walentynowicz na rok i trzy miesiące więzienia w zawieszeniu na 3 lata za m.in. "kontynuowanie działalności związkowej i organizowanie akcji protestacyjnej" w grudniu 1981 roku.
rozwiń zwiń