Historia

Wyprawa kijowska - zamiary niewymierzone na siły?

Ostatnia aktualizacja: 25.04.2024 06:00
Podjęta wiosną 1920 roku ofensywa na Kijów była ambitną próbą wyprzedzenia bolszewickiego natarcia i zniszczenia sił wroga. Wojsko Polskie było wspierane przez ukraińskich żołnierzy, którzy walczyli o własne niepodległe państwo. Niestety, nie udało się zrealizować żadnego z tych celów.
Polscy i ukraińscy oficerowie w Berdyczowie przed rozpoczęciem wyprawy kijowskiej. Od lewej stoją gen. Antoni Listowski, Symon Petlura, płk Wołodymyr Salśkyj, płk Marko Bezruczko. Kwiecień 1920
Polscy i ukraińscy oficerowie w Berdyczowie przed rozpoczęciem wyprawy kijowskiej. Od lewej stoją gen. Antoni Listowski, Symon Petlura, płk Wołodymyr Salśkyj, płk Marko Bezruczko. Kwiecień 1920Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

104 lata temu rozpoczęła się wspólna polsko-ukraińska ofensywa antybolszewicka. 25 kwietnia 1920 roku polscy i ukraińscy żołnierze ramię w ramię ruszyli w stronę Kijowa.

Posłuchaj
08:21 3751_3752_0.mp3 Wspomnienia pułkownika Jerzego Suzina z okresu wyprawy kijowskiej 1920 roku. (RWE, 7.05.1970)

Plan Piłsudskiego

Walki pomiędzy Polską a bolszewikami toczyły się od początku 1919 roku. Piłsudski dobrze zdawał sobie sprawę, że, niepodległa Polska stanie się pierwszą ofiarą eksportu rewolucji po zwycięstwie bolszewików w rosyjskiej wojnie domowej.

Armia Czerwona od początku 1920 roku przygotowywała plany ataku na Polskę, którego główne natarcie miało wyjść z Białorusi. Józef Piłsudski postanowił uprzedzić uderzenie bolszewików.

– Piłsudski wiedział o tym w kwietniu 1920 roku z nasłuchu radiowego. Wiedział o mobilizacji Armii Czerwonej, a komunikaty wysyłane przez dowódców wskazywały na uderzenie na froncie białoruskim – mówił prof. Andrzej Nowak w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Historia żywa". – To właśnie chciał wykorzystać, by samemu uderzyć nieco wcześniej, ale na innym odcinku, na południu na Ukrainie.

Posłuchaj
40:57 2018_11_24 14_09_19_PR1_Historia_Zywa.mp3 – Główne siły sowieckie pozostały nietknięte. Cel wojskowy nie został zrealizowany, mimo zdobycia Kijowa – mówił prof. Andrzej Nowak w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Historia żywa". (PR, 24.11.2018)

Głównodowodzącym sił polskich był generał Antoni Listowski. Wspomagały go wojska Ukraińskiej Republiki Ludowej pod dowództwem Symona Petlury, w myśl podpisanej 24 kwietnia 1920 roku konwencji wojskowej zakładającej wspólną walkę przeciwko bolszewikom.

Petlura-Piłsudski_Winnica_1920 1200.jpg
Układ Piłsudski-Petlura. Razem przeciwko bolszewikom

Szybkie zwycięstwo

– Cel wojskowy był prosty. Piłsudski chciał zaskoczyć przeciwnika i odebrać mu inicjatywę strategiczną, zanim bolszewicy uderzą na Białoruś. Celem Piłsudskiego było zniszczenie wojsk sowieckich – mówił profesor Andrzej Nowak w audycji Polskiego Radia z 2018 roku.

Kampania na Ukrainie była prowadzona w niezwykle szybkim tempie. Już 26 kwietnia 3. Armia Wojska Polskiego pod dowództwem generała Edwarda Rydza Śmigłego zajęła Żytomierz, po przebyciu 90 kilometrów w ciągu zaledwie jednego dnia.

Bolszewicy wpadli w popłoch. Zorientowali się, że ich siły na Ukrainie są niewystarczające na podjęcie zdecydowanego starcia i w obawie przed rozgromieniem zdecydowali się na odwrót. Wojsko Polskie wstrzymało natarcie w celu przegrupowania sił, a po wznowieniu marszu w stronę Kijowa napotkało jedynie dość słaby opór Sowietów.

– Nieprzyjaciela już nie dopadliśmy, zbyt szybko się wycofał. Toteż bez większych starć o świcie dnia 7 maja 1920 roku podeszliśmy pod Kijów. Doszły nas wiadomości, że wojska czerwone opuściły miasto i wycofały się za Dniepr. Patrol 1 pułku szwoleżerów, nie konno jakby należało się spodziewać, ale zarekwirowanym tramwajem wjechał do centrum miasta – wspominał pułkownik Jan Suzin, weteran wojny polsko-bolszewickiej, w 1970 roku na antenie Radia Wolna Europa.

Zobacz również: "Wznoszę okrzyk: Niech żyje wolna Ukraina!". Piłsudski i przyjaźń polsko-ukraińska

Sowiecka kontrofensywa

– Główne siły sowieckie pozostały nietknięte i nie wydały żadnej dużej bitwy wojskom polskim. Piłsudski nie rozgromił i nie osłabił bolszewików. Cel wojskowy nie został zrealizowany, pomimo zdobycia Kijowa – mówił prof. Andrzej Nowak.

Polacy stacjonowali w Kijowie przez miesiąc. W tym czasie Armia Czerwona przygotowywała się do głównego natarcia na Polskę. Na Ukrainę została skierowana siejąca grozę Armia Konna Siemiona Budionnego, która znacznie wsparła kontrofensywę sowiecką.

Rozpoczęła się ona w końcu maja 1920 roku i wkrótce wyparła Polaków na pozycje zajmowane przed rozpoczęciem wyprawy kijowskiej. Zagrożenie dla Polski stało się realne nie tylko ze strony stacjonującego na Białorusi Frontu Zachodniego pod dowództwem Tuchaczewskiego, ale również na odcinku ukraińskim.

Piłsudski Wilno 1200.png
"Do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego". Jak Piłsudskiemu nie udało się odbudować Rzeczpospolitej

Niezrealizowane nadzieje Ukraińców

Wyprawa na Kijów miała nie tylko cel wojskowy, ale również polityczny. Józef Piłsudski chciał stworzyć możliwość do stworzenia na Ukrainie państwa, które tworzyłoby bufor oddzielający Polskę od agresywnego Związku Sowieckiego. 26 kwietnia 1920 roku wydał odezwę do mieszkańców Ukrainy:

"Wojska polskie pozostaną na Ukrainie przez czas potrzebny po to, by władze na ziemiach tych mógł objąć prawy rząd ukraiński. Z chwilą, gdy rząd narodowy Rzeczypospolitej Ukraińskiej powoła do życia władze państwowe, gdy na rubieży staną zastępy zbrojne ludu ukraińskiego, zdolne uchronić kraj ten przed nowym najazdem, a wolny naród sam o losach swoich stanowić będzie mocen - żołnierz polski powróci w granice Rzeczypospolitej Polskiej, spełniwszy szczytne zadanie walki o wolność ludów."

Okazało się to jednak nierealne, nie tylko z powodu porażki wyprawy kijowskiej, ale także nowej sytuacji międzynarodowej po zakończeniu wojny z bolszewikami, w której nie było miejsca dla niepodległej Ukrainy. Istotnym powodem okazało się także niewystarczające poparcie dla idei niepodległości wśród samych Ukraińców.

– Wojna na Ukrainie trwała już sześć lat. Większość społeczeństwa ukraińskiego nie akceptowała ideału niepodległości jako szczególnie ważnego i chciała po prostu odetchnąć pokojem. Bolszewicy wydali się siłą nieuchronną na tym obszarze – mówił prof. Andrzej Nowak w audycji Polskiego Radia z 2018 roku.

sa

Czytaj także

Ks. Ignacy Skorupka. Bohater spod Ossowa

Ostatnia aktualizacja: 31.07.2024 05:45
131 lat temu przyszedł na świat ks. Ignacy Skorupka. W 1920 roku był kapelanem w I batalionie 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej, w którym służyli ochotnicy. Zginął w walkach pod Ossowem. Ta śmierć stała się jednym z symboli bitwy warszawskiej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

104 lata temu Józef Piłsudski otrzymał stopień Marszałka Polski

Ostatnia aktualizacja: 19.03.2024 05:55
19 marca 1920 roku na prośbę Ogólnej Komisji Weryfikacyjnej Józef Piłsudski przyjął stopień Pierwszego Marszałka Polski. Oficjalna uroczystość wręczenia buławy marszałkowskiej odbyła się dopiero po zwycięskiej wojnie polsko-bolszewickiej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Lucjan Żeligowski - żołnierz, polityk, zdobywca Wilna

Ostatnia aktualizacja: 17.10.2024 05:50
17 października 1865 roku w Oszmianie urodził się Lucjan Żeligowski - żołnierz I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej. Zasłynął jednak buntem, który - na polecenie Józefa Piłsudskiego - wywołał w Wilnie w 1920 roku. Rewolta doprowadziła do powstania nowego państwa - Litwy Środkowej, a w konsekwencji do przyłączenia Wileńszczyzny do Polski. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Józef Piłsudski. Mówimy niepodległość, myślimy Piłsudski

Ostatnia aktualizacja: 05.12.2024 06:00
Wąsaty jegomość w wysłużonej maciejówce i bystrym spojrzeniem łypiącym spod krzaczastych brwi - żadna inna sylwetka nie zrosła się w zbiorowej pamięci Polaków z wydarzeniami z listopada 1918 roku bardziej niż on.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wojna na Ukrainie. Ukraińcy nie pierwszy raz w historii odpierają atak Rosji

Ostatnia aktualizacja: 27.02.2022 05:55
Ponad sto lat temu Ukraińska Republika Ludowa musiała bronić swojej niepodległości i suwerenności już niespełna miesiąc po powstaniu. W grudniu 1917 roku została zaatakowana przez bolszewików, a niedługo później również przez Białych Rosjan, czyli zwolenników władzy carskiej. I chociaż walki ostatecznie zakończyły się zwycięstwem Armii Czerwonej, ukraińska tożsamość niepodległościowa nie zamarła, stale pielęgnowana przez działaczy krajowych i emigracyjnych. 
rozwiń zwiń