Historia

Żołnierze Wyklęci. Zabijani strzałem w tył głowy

Ostatnia aktualizacja: 28.02.2023 05:50
- Wyrok ten, przeto powinien stanowić przestrogę dla każdego, kto ośmieliłby się podnieść rękę na władzę ludową w Polsce i zdobycze mas pracujących – napisał płk Aleksander Warecki, sędzia Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie, w uzasadnieniu.
Proces pokazowy członków III Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, oskarżonych o szpiegostwo na rzecz państw zachodnich (Warszawa, 12.1947). Fot.: PAP
Proces pokazowy członków III Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, oskarżonych o szpiegostwo na rzecz państw zachodnich (Warszawa, 12.1947). Fot.: PAPFoto: PAP

Kara śmierci dla przywódców Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość

1 marca 1951 roku między godz. 20.00 a 21.00 w więzieniu mokotowskim w Warszawie strzałami w tył głowy zostali zabici członkowie IV Zarządu WiN: Łukasz Ciepliński, Mieczysław Kawalec, Józef Batory, Adam Lazarowicz, Franciszek Błażej, Karol Chmiel i Józef Rzepka.

Następnego dnia, ok. godz. 8.00 rano, zwłoki pomordowanych umieszczono w trumnach i wywieziono z terenu więzienia. Do dziś nieznane jest miejsce ich pochówku.

src="http://static.prsa.pl/ef77c352-0fba-471b-807a-cba8cffb3334.file"

Rozpaczliwa sytuacja polskiego podziemia

Po upadku powstania warszawskiego widać było, że Sowieci i polscy komuniści nie będą się z nikim liczyć. Sytuacja ludzi Armii Krajowej i ludzi podziemia niepodległościowego była rozpaczliwa. Więzienia pełne były patriotów, na masową skalę trwały aresztowania byłych akowców. W Polsce działały wojska NKWD, szalał terror, a o stabilizacji nie było mowy.

Powstanie WiN

Po rozwiązaniu Armii Krajowej w kręgach byłych akowców istniała potrzeba stworzenia nowej organizacji, która byłaby bardziej polityczna niż zbrojna. 2 września 1945, m.in. z inicjatywy płk. Jana Rzepeckiego, powołano do życia Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość". Organizacja działała do 1952 roku, kiedy to została ostatecznie zlikwidowana przez Urząd Bezpieczeństwa.

Organizacja "Wolność i Niezawisłość" domagała się opuszczenia Polski przez wojska sowieckie i NKWD oraz zaprzestania prześladowań politycznych i utworzenia apolitycznej armii. Żądała też wolnych wyborów, prowadzenia niezależnej polskiej polityki zagranicznej, a także rewizji granicy wschodniej.

Witold Pilecki - zobacz serwis specjalny

Zrzeszenie zakładało przede wszystkim działanie drogą walki politycznej, dopuszczając jednak możliwość zbrojnej samoobrony. W latach 1945-46 organizacja liczyła ponad 30 tys. członków. Partyzanckie oddziały WiN atakowały więzienia i posterunki milicji, prowadziły walkę zbrojną z oddziałami wojska i likwidowały osoby współpracujące z władzą komunistyczną, traktując te działania jako obronę przed terrorem.

Aresztowania i procesy

Z powodu aresztowań przez UB, skład osobowy i struktura organizacyjna Zarządu Głównego WiN ulegała częstym zmianom. Kolejne cztery zarządy zostały rozbite przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W 1947 roku przeprowadzono trzy pokazowe procesy kolejnych zarządów WiN. Pierwszy, tzw. proces Rzepeckiego, już w styczniu 1947 roku.


Posłuchaj
00:18 Proces WiN5514772_1.mp3 Fragment procesu WiN. Archiwalny dźwięk propagandowy. (PR, 1950)

 

Wyrok w sprawie IV Zarządu Głównego zapadł 14 października 1950. Prezes tego zarządu podpułkownik Łukasz Ciepliński został pięciokrotnie skazany na śmierć. Najwyższy wymiar orzeczono także wobec sześciu jego najbliższych współpracowników. W uzasadnieniu wyroku płk Warecki napisał m.in.: "Wyrok ten, przeto powinien stanowić przestrogę dla każdego, kto ośmieliłby się podnieść rękę na władzę ludową w Polsce i zdobycze mas pracujących".


Posłuchaj
00:34 Żądam kary śmierci - końcowa mowa prokuratora.mp3.mp3 "Żądam kary śmierci" - końcowa mowa prokuratora (archiwalny dźwięk propagandowy, PR, 14.10.1950)

 

Zygmunt Szendzielarz ps. Łupaszka - zobacz serwis historyczny

Obrońcy wnieśli apelację, ale Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie 16 grudnia 1950 podtrzymał wyroki. 20 lutego 1951 roku prezydent Bolesław Bierut odmówił skazanym prawa łaski. Wykonanie wyroku nastąpiło 1 marca 1951 roku w więzieniu mokotowskim w Warszawie.


Posłuchaj
15:14 radio university.mp3 Opowieść Stefana Korbońskiego o działalności WiN-u oraz szeregu wyroków wydawanych przez polskie sądy na członków tej organizacji, m.in.: procesy Jana Rzepeckiego i Jana Niepokólczyckiego (archiwalna audycja RWE)

 

Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego postanowieniem z 17 września 1992 stwierdził nieważność wyroku śmierci na członków IV Zarządu Głównego WiN.

Ostatnie lata WiN

Po rozbiciu IV komendy WiN, UB przeprowadziło prowokacje. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło infiltrowany "V Zarząd WiN", który składał się z funkcjonariuszy bezpieki, aresztowanych i zmuszonych do współpracy oficerów WiN oraz tych, którzy nie zdawali sobie sprawy z prowokacji.


Posłuchaj
09:59 powstanie win-u___4588_96_iv.mp3 Powstanie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Likwidacja organizacji przez władze komunistyczne. Komentarz historyka, prof. Tomasza Strzembosza. (PR, 25.10.1996)

Posłuchaj
06:27 historia polski (odc_ 379)___1075_04_iv.mp3 Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość - powstanie, zadania, działalność. Komentarz historyka, prof. Jerzego Eislera. (PR, 4.11.2004)

  

Przez cztery lata UB za pośrednictwem "V Zarządu" prowadziło grę wywiadowczą, której ofiarą padły grupy konspiracyjne w kraju oraz niepodległościowe środowiska emigracyjne. Przechwytywano amerykańskie pieniądze, zrzuty broni, a nawet agentów, którzy byli szkoleni w Niemczech i przerzucani do Polski. Wskutek tej mistyfikacji w więzieniach znalazły się setki ludzi, którzy w dobrej wierze podjęli działalność w rzekomej podziemnej organizacji.

W marcu 2001 roku Sejm Rzeczypospolitej przyjął specjalną uchwałę, w której złożył hołd poległym, pomordowanym, więzionym i prześladowanym członkom organizacji "Wolność i Niezawisłość". Posłowie napisali, że "WiN, następczyni Armii Krajowej, dobrze zasłużyła się Polsce".

W 2011 roku Sejm RP ustanowił dzień 1 marca Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych.


mk

Czytaj także

Kara śmierci dla gen. Emila Fieldorfa "Nila"

Ostatnia aktualizacja: 16.04.2021 05:45
16 kwietnia 1952 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał na karę śmierci gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila" - organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej, jednego z najbardziej zasłużonych żołnierzy AK i polskiego podziemia niepodległościowego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

WiN. Walczyli z sowietyzacją Polski, zostali skazani na śmierć

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2021 05:50
75 lat temu, 3 lutego 1947 roku, przed Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie zapadły wyroku w procesie IV Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN. Zapadło siedem wyroków śmierci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Józef Kuraś: będziemy się bić za Polskę bez komunistów

Ostatnia aktualizacja: 21.02.2023 05:50
21 lutego 1947 roku we wsi Ostrowsko pod Nowym Targiem otoczony przez UB i KBW mjr Józef Kuraś "Ogień" próbował popełnić samobójstwo. Śmiertelnie ranny zmarł następnego dnia w szpitalu w Nowym Targu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Inka", sanitariuszka żołnierzy wyklętych: "zachowałam się jak trzeba"

Ostatnia aktualizacja: 03.08.2023 05:55
3 sierpnia 1946 roku niespełna 18-letnia Danuta Siedzikówna ps. "Inka", sanitariuszka i łączniczka 5. Wileńskiej Brygady AK, została skazana na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Feliks Selmanowicz "Zagończyk". Zamordowany strzałem w tył głowy

Ostatnia aktualizacja: 28.08.2023 05:55
"Odchodzę w zaświaty. To, co pozostawiam na tym świecie najdroższego, to Polskę i Ciebie" – napisał przed śmiercią do syna Feliks Selmanowicz. Zamordował go strzałem w tył głowy dowódca plutonu egzekucyjnego Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Antykomunistyczne podziemie - przeciwko czerwonemu totalitaryzmowi

Ostatnia aktualizacja: 28.02.2018 06:00
Wyklęci to ci, którzy nie uznali końca II wojny i z bronią w ręku wystąpili przeciw drugiemu – obok nazizmu – zaborczemu totalitaryzmowi. Stanęli nie tylko przeciw potężnym siłom nowego agresora, lecz także wobec jego gigantycznej, bezwzględnej propagandy. Nie mogli zwyciężyć zbrojnie ani nawet ocalić swojego wizerunku – zaciążyło na nich na lata odium bandytów. Zagarnął ich śmietnik Peerelu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ochotnik do Auschwitz. Rotmistrz Witold Pilecki bohaterem II wojny światowej

Ostatnia aktualizacja: 19.09.2023 06:00
19 września 1940 roku rotmistrz Witold Pilecki dobrowolnie wszedł w "kocioł" podczas łapanki na warszawskim Żoliborzu. W ten sposób bohater planował dostać się do Auschwitz, by wykonać specjalną misję zleconą mu przez Polskie Państwo Podziemne – sporządzenie raportu o sytuacji w obozie i zorganizowanie tam ruchu oporu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Marian Gołębiewski, niestrudzony cichociemny

Ostatnia aktualizacja: 16.04.2023 05:40
Na teren Polski został zrzucony w październiku 1942 roku. Na Zamojszczyźnie prowadził działania przeciwko Niemcom i Ukraińcom. Po II wojnie światowej należał do Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość". Niemalże do końca życia nie zaprzestał walki o Polskę.
rozwiń zwiń