Historia

Konstytucja 3 maja – kto był autorem? Sukces miał wielu ojców

Ostatnia aktualizacja: 03.05.2023 05:55
Tekst Konstytucji 3 maja powstawał w trakcie tajnych spotkań króla ze zwolennikami naprawy państwa. Grupa reformatorów w zaciszu Zamku Królewskiego pisała ustawę, która miała uratować Rzeczpospolitą.
Konstytucja 3 maja - obraz Jana Matejki
"Konstytucja 3 maja" - obraz Jana MatejkiFoto: Wikimedia Commons/domena publiczna

W pracę nad przygotowaniem Konstytucji 3 maja było zaangażowanych kilkadziesiąt osób. Idee zawarte w dokumencie kształtowały się podczas dyskusji stronnictw postępowych na Sejmie Wielkim. Do najważniejszego grona współautorów należała jednak ścisła grupa kilku osób, wśród których znajdowali się między innymi król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj czy Scipione Piattoli.

Ignacy_Potocki_663_364.jpg
Ignacy Potocki. Człowiek kompromisu

Ignacy Potocki

Jedna z najważniejszych postaci Sejmu Wielkiego i przywódca Stronnictwa Patriotycznego. Przygotował pierwszy projekt konstytucji, przedłożony w 1790 roku "Projekt do formy rządu". Propozycja Potockiego - bardzo obszerna i szczegółowa, a przez to trudna do realizacji - nie została dobrze przyjęta przez Sejm ani króla Stanisława Augusta, który skwitował ją jako "jakąś metafizykę".

Posłuchaj
08:37 ignacy potocki____1839_01_iv_tr_0-0_117825494fd39a49[00].mp3 Sylwetka Ignacego Potockiego w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Ludzie ustawy majowej". (PR, 3.05.2001)

Niepowodzenie skłoniło go, zadeklarowanego przeciwnika króla, do podjęcia rozmów nad wspólnym projektem konstytucji. Prace nad tekstem rozpoczęły się w grudniu 1790 roku. Potocki zrozumiał, że Stanisław August cieszy się większym poparciem w sejmie i to jemu oddał pierwszeństwo w przygotowaniu Konstytucji 3 maja. Rola Potockiego polegała głównie na nanoszeniu poprawek do tekstu. Były to jednak ważne zmiany, które dążyły do zwiększenia władzy sejmu i ograniczenia kompetencji króla.

Stanisław Poniatowski663_364.jpg
Stanisław August Poniatowski. Ostatni król Polski

Stanisław August Poniatowski

Ostatni władca Rzeczpospolitej Obojga Narodów i główny autor tekstu konstytucji. W trakcie obrad Sejmu Wielkiego stronnictwo Stanisława Augusta usiłowało przeforsować reformy państwa, które jednocześnie miały poszerzać zakres władzy królewskiej. Poniatowski był anglofilem i w proponowanych rozwiązaniach wzorował się na angielskim, niespisanym porządku konstytucyjnym. Wizja przeprowadzenia gruntowanych reform ziściła się dopiero po zawarciu kompromisu z również proreformatorskim, ale magnackim Stronnictwem Patriotycznym.

Posłuchaj
10:19 stanisław august poniatowski____1837_01_iv_tr_0-0_168641494fd4c22f[00].mp3 Sylwetka króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Ludzie ustawy majowej". (PR, 3.05.2001)

Stanisław August przygotował pierwotną wersję tekstu konstytucji. Dzień 3 maja 1791 roku był swoistym  punktem kulminacyjnym jego panowania, któremu od samego początku przyświecało zreformowanie państwa.

Scipione Piattoli

Włoski ksiądz i osobisty sekretarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Piattoli znalazł się w otoczeniu króla dopiero w 1789 roku. Szybko jednak zaimponował mu swoją wiedzą, a zwłaszcza znajomością literatury. Był znakomicie zorientowany w prądach oświeceniowych epoki, poznawał je z pierwszej ręki, przebywając na zachodzie Europy.

Posłuchaj
09:07 piattoli scipione____1851_01_iv_tr_0-0_160903794fd46e04[00].mp3 Sylwetka Scipiona Piattoliego w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Ludzie ustawy majowej". (PR, 3.05.2001)

Był niepowiązany z żadnym polskim stronnictwem politycznym i jako człowiek z zewnątrz stał się pośrednikiem pomiędzy królem a skłóconym z nim Ignacym Potockim. Piattoli był również jednym ze współtwórców Konstytucji 3 maja, a wiele ze spotkań, podczas których powstawał jej tekst, odbyło się w jego gabinecie na Zamku Królewskim.

julian ursyn niemcewicz 663.jpg
Niemcewicz - złośliwiec od majowej Konstytucji

Julian Ursyn Niemcewicz

Zaufany człowiek Adama Kazimierza Czartoryskiego, jednego  z przywódców Stronnictwa Patriotycznego, dzięki którego protekcji rozpoczął karierę polityczną. Niemcewicz był jednym z czołowych publicystów okresu Sejmu Wielkiego, na którym reprezentował województwo inflanckie.

Posłuchaj
07:31 julian ursyn niemcewicz____1848_01_iv_tr_0-0_168641414fd3dfce[00].mp3 Sylwetka Juliana Ursyna Niemcewicza w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Ludzie ustawy majowej". (PR, 3.05.2001)

Niemcewicz był najaktywniejszym posłem na Sejmie Wielkim. W tym samym czasie pracował także jako redaktor gazety "Gazety Narodowej i Obcej", która współkształtowała ówczesną opinię publiczną. Brał udział w tajnych przygotowaniach tekstu konstytucji i należał do jednych z jej najgorliwszych zwolenników.

Kołłątaj456PX-~1.jpg
Hugo Kołłątaj - kontrowersyjny twórca Konstytucji 3 maja

Hugo Kołłątaj

Jeden z czołowych publicystów epoki stanisławowskiej. Choć został wyświęcony na księdza, to wystrzegał się posługi przy ołtarzu. Ważnym wkładem Kołłątaja w pracę Sejmu Wielkiego było skupienie wokół siebie grupy działaczy zaangażowanych na rzecz reform. Tak zwana kuźnica kołłątajowska była wpływowym głosem na rzecz naprawy ustroju Rzeczpospolitej.

Posłuchaj
07:49 hugo kołłątaj____1843_01_iv_tr_0-0_168642564fd351f5[00].mp3 Sylwetka Hugona Kołłątaja w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Ludzie ustawy majowej". (PR, 3.05.2001)

Hugo Kołłątaj nie był głównym projektodawcą konstytucji (przychylał się do rozwiązań radykalnie republikańskich, znacznie bardziej skrajnych niż te, które znalazły odzwierciedlenie w Ustawie Rządowej), ale pomagał przy doszlifowaniu jej ostatecznej wersji. Wniósł także duży wkład w przebieg wydarzeń 3 maja 1791 roku. To on namówił mieszczan warszawskich, aby wraz z cechowymi chorągwiami towarzyszyli królowi w pochodzie do archikatedry św. Jana.

Fabre_-_Portret_Stanisława_Małachowskiego.jpg
Stanisław Małachowski. Wzór uczciwego polityka w dobie rozbiorów

Stanisław Małachowski

Marszałek Koronny na Sejmie Wielkim i jeden z najwybitniejszych ówczesnych polityków. Nie uczestniczył bezpośrednio w pracach nad Konstytucją 3 maja, ale odegrał ważną rolę jako pośrednik pomiędzy Ignacym Potockim a królem Stanisławem Augustem. Małachowski jak nikt inny nadawał się do tego zadania. Był znany ze swojego przywiązania do sprawiedliwości i praworządności i z tego powodu zyskał przydomek "polskiego Arystydesa".

Posłuchaj
07:52 stanisław małachowski____1840_01_iv_tr_0-0_168641274fd5665e[00].mp3 Sylwetka Stanisława Małachowskiego w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Ludzie ustawy majowej". (PR, 3.05.2001)

Stanisław Małachowski był jedną z najważniejszych postaci w trakcie obrad sejmowych 3 maja 1791 roku. Głos marszałka był ważnym argumentem za przyjęciem ustawy rządowej - Małachowski poprał Ustawę Rządową swoim autorytetem, wskazując, że jest ona lepsza od rozwiązań brytyjskich i amerykańskich, gdyż najlepiej odpowiada na potrzeby polskich realiów.

Więcej na temat Konstytucji 3 maja znaleźć można w serwisie [kliknij obrazek poniżej]: 

src=" //static.prsa.pl/b5b00b07-81c4-4345-a770-a45fe6df6726.file"

sa/bm

Czytaj także

Konstytucja 3 maja - dzieło oświeconych monarchistów

Ostatnia aktualizacja: 03.05.2020 06:00
- Monarchizm zaproponowany w Konstytucji 3 maja miał wzmocnić polskie państwo - mówiła historyk, prof. Zofia Zielińska. - Reakcja Berlina i Petersburga przeciwko Konstytucji świadczą o tym, że nasze ówczesne przekonania były słuszne. Posłuchaj!
rozwiń zwiń
Czytaj także

Sejm Czteroletni zwany Wielkim

Ostatnia aktualizacja: 06.10.2023 05:42
Sejm Czteroletni dawał nadzieję na zmiany w Rzeczypospolitej. Miał przywrócić suwerenność i przyspieszyć reformy gospodarcze kraju. Posłowie rozpoczęli obrady 6 października 1788 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Konstytucja 3 maja - zamach stanu zorganizowany przez większość przeciw mniejszości

Ostatnia aktualizacja: 03.05.2014 15:57
- To jeden z tych przypadków, gdy zamach stanu wydaje się lepszym rozwiązaniem niż postępowanie zgodne z prawem - powiedział Robert Kostro, dyrektor Muzeum Historii Polski. A co o Konstytucji 3 maja mówią dr Maria Czeppe i redaktor Andrzej Sowa?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Konstytucja 3 maja - genialna samoograniczająca się rewolucja

Ostatnia aktualizacja: 03.05.2023 06:00
- Monarchizm zaproponowany w Konstytucji 3 maja miał wzmocnić polskie państwo - mówiła historyk, prof. Zofia Zielińska. - Reakcja Berlina i Petersburga przeciwko Konstytucji świadczą o tym, że nasze ówczesne przekonania były słuszne. Posłuchaj!
rozwiń zwiń