Historia

2 Armia Wojska Polskiego. "Dzielni żołnierze, którzy mieli fatalnego dowódcę"

Ostatnia aktualizacja: 20.08.2023 05:45
W szeregi tworzonej w 1944 roku 2 Armii wstępowali głównie młodzi ochotnicy, którzy pragnęli walczyć o wyzwolenie Polski spod niemieckiej okupacji. Większość kadry oficerskiej stanowili radzieccy oficerowie, a sam dowódca był alkoholikiem bez odpowiednich kompetencji. W ostatnich tygodniach II wojny światowej zginęły tysiące żołnierzy 2 Armii, a Polska, o którą walczyli, znalazła się w strefie wpływów Józefa Stalina. 
Żołnierze 2 Armii Wojska Polskiego.
Żołnierze 2 Armii Wojska Polskiego. Foto: Wikimedia Commons

20 sierpnia 1944 roku na Lubelszczyźnie rozpoczęto tworzenie 2 Armii Wojska Polskiego. Jednostka ta, podobnie jak 1 Armia WP, była podporządkowana rosyjskim dowódcom i wykorzystana do walki z cofającymi się na zachód wojskami niemieckimi. Na jej czele stanął radziecki generał polskiego pochodzenia Karol Świerczewski ps. "Walter".

Czerwona kariera dowódcy 

Dowódca 2 Armii WP urodził się w Warszawie. Podczas I wojny światowej, uciekając przed niemiecką ofensywą, trafił do Rosji. Tam związał się z ruchem komunistycznym i w 1920 roku jako żołnierz Armii Czerwonej brał udział w agresji Rosji na Polskę. W kolejnych latach jego kariera w radzieckim wojsku nabierała rozpędu, a w 1928 roku rozpoczął działalność wywiadowczą. Do jego obowiązków należało między innymi prowadzenie szkoleń dla komunistycznych agentów, którzy działali na terytorium II Rzeczypospolitej.

src=" //static.prsa.pl/18c6af74-3478-4b75-bc41-37b63c3bea80.file"

Świerczewski wziął udział w hiszpańskiej wojnie domowej, gdzie walczył w szeregach armii republikańskiej przeciwko oddziałom gen. Francisca Franco. Stanął nawet na czele jednej z brygad międzynarodowych, a później dywizji, ale jego główna misja była jednak inna.


Posłuchaj
40:43 władysław anders i karol Świerczewski_bez dziwiekow.mp3 Prof. Andrzej Nowak charakteryzuje sylwetki dwóch polskich generałów - Władysława Andersa i Karola Świerczewskiego. Audycja Doroty Truszczak pt. "Historia żywa" (PR, 06.05.2017)

 

- Świerczewski nie tylko brał udział w walkach z oddziałami gen. Franco, ale zajmował się także eksterminacją przeciwników politycznych Józefa Stalina w armii republikańskiej. Dokonywał egzekucji towarzyszy komunistów, którzy inaczej niż Stalin rozumieli ideały komunizmu – mówił na antenie Polskiego Radia historyk prof. Andrzej Nowak.

Alkoholik i fatalny dowódca

Zdaniem dr. Tomasza Berezy, historyka z Instytutu Pamięci Narodowej, po powrocie z Hiszpanii Świerczewski popadł w alkoholizm, z którym zmagał się do końca życia.


Posłuchaj
25:19 patroni naszych ulic_ karol Świerczewski___bez piosenki na koniec.mp3 O dowódcy 2 Armii Wojska Polskiego gen. Karolu Świerczewskim opowiada dr Tomasz Bereza z IPN. Audycja "Spotkania po zmroku" prowadzona przez Bartosza Panka (PR, 04.03.2015)

 

Dowódca 1 Armii WP gen. Zygmunt Berling wspominał po latach, że był bardzo zaskoczony tym nałogiem "Waltera". Świerczewski zaczynał każdy dzień od szklanki wódki – mówił dr Tomasz Bereza.

Alkoholizm Świerczewskiego nie wpłynął negatywnie na rozwój jego dalszej kariery, ale miał ogromne znaczenie dla tysięcy żołnierzy, którymi przyszło mu dowodzić.

- Nawet na tle sowieckich generałów jego choroba alkoholowa wyróżniała się intensywnością i rzeczywiście była istotnym czynnikiem wpływającym jak najgorzej na sposób jego dowodzenia – opowiadał w radiowej audycji prof. Andrzej Nowak.

W 1940 roku Świerczewski został awansowany do stopnia generała. Już w następnym roku, podczas niemieckiej agresji na ZSRR "Walter" wykazał się brakiem umiejętności dowódczych.

- W listopadzie 1941 roku pod Wiaźmą zupełnie zmarnował powierzoną sobie dywizję. Z ponad 10 tys. żołnierzy, którymi dowodził, przeżyło 980, a do walki nadawało się poza nim czterech. Tak źle nie dowodził żaden sowiecki generał – kontynuował prof. Andrzej Nowak.

Mimo to Świerczewski nie poniósł żadnych konsekwencji. Dla Stalina był marionetką potrzebną do utworzenia polskich oddziałów w armii sowieckiej. Te zaczęto formować w 1943 roku, a "Walter" został oddelegowany, by nadzorować proces ich powstawania.

- Jednym z jego zadań było zabezpieczenie formowania tych jednostek pod kątem eliminacji jakichś zjawisk niepożądanych – wyjaśnił dr Tomasz Bereza.

Tworzenie 2 Armii

1 Armia Wojska Polskiego została sformowana w 1944 roku. 20 sierpnia tego roku rozpoczęto tworzenie 2 Armii. Na jej dowódcę wybrano gen. Świerczewskiego.

- Sowietom potrzebny był oficer z polskim nazwiskiem, który biegle mówił po polsku. Dodatkowym atutem było to, że "Walter" był już generałem, oczywiście generałem Armii Czerwonej – mówił w audycji "Spotkania po zmroku" dr Tomasz Bereza.

2 Armia formowana była w miejscowości Kąkolewnica na zajętej przez Sowietów Lubelszczyźnie. W skład jednostki wchodzili w dużej mierze ochotnicy, młodzi mężczyźni, bez doświadczenia wojskowego i konspiracyjnego. Niestety w tym samym czasie gen. Świerczewski zajmował się także likwidowaniem miejscowego podziemia niepodległościowego. Wielu doświadczonych żołnierzy, którzy nie chcieli współpracować z Sowietami, poniosło wtedy śmierć z rozkazu "Waltera".

- Podczas tworzenia 2 Armii WP wykonano nawet do 1500 wyroków śmierci na polskich patriotach. Za tymi wyrokami stał osobiście gen. Świerczewski – zauważył prof. Andrzej Nowak.


Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

"Dzielni żołnierze, którzy mieli fatalnego dowódcę"

2 Armia formowana w takich warunkach, z nieudolnym dowódcą i w większości radziecką kadrą oficerską, rozpoczęła swój szlak bojowy na początku 1945 roku. W kwietniu jednostka została skierowana do walk o Drezno, po drodze musiała jednak stoczył bój o Budziszyn. Stale pijany Świerczewski zlekceważył niemieckie wojska broniące miasta i popełnił cały szereg podstawowych błędów, które kosztowały życie tysięcy polskich żołnierzy.

Niemcy wykorzystali fakt, że Świerczewski doprowadził do rozciągnięcia oddziałów 2 Armii, i przeprowadzili skuteczne kontrnatarcie na Polaków.

- Jednostki 9 i 10 dywizji dzieliło 70 kilometrów, co ułatwiło Niemcom przepołowienie 2 Armii. Co więcej, Świerczewski próbował powstrzymać to natarcie w sposób bardzo nieudolny – tłumaczył dr Tomasz Bereza.

Skutki pijaństwa i braku umiejętności dowodzenia "Waltera" okazały się tragiczne. W starciu pod Budziszynem śmierć poniosło niemal 5 tys. polskich żołnierzy, 3 tys. uznano za zaginionych, a ponad 10 tys. zostało rannych. Dla porównania podczas bitwy pod Monte Cassino, toczonej w o wiele trudniejszych warunkach, zginęło 900 Polaków.

Czytaj także:

2 Korpus Polski - oni zdobyli Monte Cassino. Wspomnienia gen. Andersa [POSŁUCHAJ]

- Pewne, jak się wydawało, zwycięstwo zamieniło się w tragedię bohaterskich, dzielnych żołnierzy 2 Armii WP, którzy mieli fatalnego dowódcę – podsumował prof. Andrzej Nowak.

W bitwie pod Budziszynem 9 dywizja piechoty została zniszczona doszczętnie, a cała 2 Armia straciła niemal jedną czwartą wszystkich żołnierzy, tyleż artylerii i 60 proc. pojazdów pancernych. Tak osłabiona jednostka została wysłana do walk o Pragę, gdzie 5 maja 1945 roku wybuchło antyniemieckie powstanie czeskiej ludności. Polscy żołnierze dotarli do przedmieść miasta, gdy Niemcy ostatecznie skapitulowali, a II wojna światowa dobiegła końca.

Polska, o której wyzwolenie walczyli żołnierze 2 Armii WP, po wojnie znalazła się w strefie wpływów Związku Radzieckiego. 

th

Czytaj także

Tryumf stalinizmu. Radziecki minister na czele Wojska Polskiego

Ostatnia aktualizacja: 06.11.2023 05:30
Nominacja obywatela radzieckiego, marszałka ZSRR, Konstantego Rokossowskiego na głównodowodzącego polskiej armii miała symbolizować pełną zależność od władz radzieckich.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Katyń - zbrodnia precyzyjnie zaplanowana. Wspomnienia świadków

Ostatnia aktualizacja: 03.04.2021 05:58
- Do Kozielska zostałem przywieziony na początku listopada 1939 roku. W marcu buchnęła pogłoska, że wkrótce rozpocznie się likwidacja obozu – mówił prof. Stanisław Swianiewicz, jedyny ocalały więzień z transportu polskich oficerów do Katynia. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

1 Dywizja Piechoty im. T. Kościuszki powstała pod bacznym okiem Stalina

Ostatnia aktualizacja: 14.05.2013 07:00
- Stalin zgodził się na moją propozycję, by na brakujące stanowiska dowódcze w nowo tworzonej armii wziąć oficerów z Armii Czerwonej - mówił gen. Zygmunt Berling, dowódca 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Czerwona szarańcza. Jak Sowieci grabili "wyzwalane" tereny

Ostatnia aktualizacja: 09.05.2023 05:55
Armia Czerwona prawem zwycięzcy ogołacała tereny, przez które przeszła. Wartość łupów jest szacowana w setkach milionów dolarów. Rabowano wszystko, co miało wartość: od zegarków przez dzieła sztuki po całe fabryki. Proceder odbywał się z rozkazu samego Stalina.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Dla Polaków pozostał bohaterem". 131. rocznica urodzin gen. Władysław Andersa

Ostatnia aktualizacja: 11.08.2023 06:00
Gen. Władysław Anders zapisał się w historii jako dowódca 2. Korpusu Polskiego i współautor sukcesu aliantów we Włoszech w 1944 roku. Po śmierci spoczął - tak jak prosił - obok swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym pod Monte Cassino. 
rozwiń zwiń