Historia

Jan Grudziński - kapitan ORP "Orzeł"

Ostatnia aktualizacja: 14.10.2023 05:40
Jan Grudziński, kapitan marynarki, dowódca ORP "Kujawiak" i ORP "Orzeł", inicjator ucieczki tego okrętu z portu w Tallinie. Kim był człowiek, który dowodził najsłynniejszym polskim okrętem podwodnym w czasie jego najbardziej brawurowych misji? 
Jan Grudziński, źr. Jerzy Pertek: Dzieje ORP Orzeł, Gdynia 1966 Wikimedia Commonsdp
Jan Grudziński, źr. Jerzy Pertek: Dzieje ORP Orzeł, Gdynia 1966/ Wikimedia Commons/dp

Polska Marynarka Wojenna w II wojnie światowej - zobacz serwis specjalny

Jan Grudziński urodził się w Kijowie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości razem z rodzicami przeprowadził się do Lwowa. Tam uczył się w korpusie kadetów. Stefan Łaszkiewicz, kolega ze szkolnej ławy Grudzińskiego w książce "Szum młodości" wspominał przyszłego kapitana jako bystrego i zawadiackiego młodzieńca ze skłonnością do płatania psikusów. 

W 1928 roku Grudziński ukończył w Toruniu Oficerską Szkołę Marynarki Wojennej. W swojej karierze pływał na transatlantyku MS "Piłsudski", ORP "Smok", dowodził okrętem ORP "Kujawiak", doglądał budowy ORP "Sęp" jako zastępca dowódcy i podobną rolę pełnił początkowo na ORP "Orzeł". 

Nad "Orłem" dowództwo przejął po komandorze Henryku Kłoczkowskim, po wybuchu II wojny światowej, już po zawinięciu jednostki do neutralnego portu w Tallinie. To Grudziński był jednym z organizatorów ucieczki okrętu z internowania. 

Pod jego komendą "Orzeł" przedostał się przez Bałtyk i Cieśniny Duńskie do Wielkiej Brytanii oraz brał udział w brawurowej akcji zatopienia niemieckiego transportowca "Rio de Janeiro".

Jan Grudziński, razem ze swoją załogą i okrętem, zginął w okolicach cieśniny Skagerrak. Dokładne okoliczności zatonięcia okrętu i miejsce spoczynku wraku do dziś nie są znane. 

Przez wiele lat w archiwach BBC znajdowała się płyta z rzekomym nagraniem głosu Grudzińskiego. Jan Nowak-Jeziorański odkrył jednak, że głos należy do oficera-mechanika na "Orle", Stanisława Pierzchlewskiego, zaś Grudziński był autorem tekstu. Posłuchaj, jak doszło do rozwiązania zagadki nagrania z 18 grudnia 1939 roku. 


Posłuchaj
13:58 2848_2805_0.mp3 Opowieść Jana Nowaka - dyrektora Rozgłośni Polskiej RWE - o niezwykłych losach płyty gramofonowej, niezawierającej - wbrew przypuszczeniom - głosu komandora Jana Grudzińskiego (RWE 23.12.1962)

 

Posłuchaj
05:59 4038_4158_0.mp3 Rozmowa na temat ucieczki ORP "Orzeł" dla BBC zarejestrowana 18 grudnia 1939 roku. Mówi najprawdopodobniej kpt. Stanisław Pierzchlewski, autorem tekstu wypowiedzi najprawdopodobniej był Jan Grudziński.

bm 

Czytaj także

Mamert Stankiewicz - pierwszy kapitan II RP

Ostatnia aktualizacja: 26.11.2019 05:55
Surowy i poważny jak morze, na którym służył. Dowodził najważniejszymi statkami cywilnymi w przedwojennej polskiej flocie. Zginął jak przystało na kapitana - w trakcie rejsu, troszcząc się o załogę.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Karol Olgierd Borchardt. " Jestem kapitanem własnej duszy"

Ostatnia aktualizacja: 25.03.2024 05:55
25 marca 1905 roku urodził się Karol Olgierd Borchardt – kapitan żeglugi wielkiej, pisarz i nauczyciel wielu pokoleń polskich marynarzy. Na jego książce "Znaczy Kapitan" wychowały się tysiące młodych ludzi.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Morgenstern-Podjazd - kapitan ORP "Wicher"

Ostatnia aktualizacja: 05.10.2017 06:04
Był jednym z twórców Marynarki Wojennej w II Rzeczpospolitej. Jako kapitan flagowego kontrtorpedowca ORP "Wicher" towarzyszył Józefowi Piłsudskiemu w jego podróży na Maderę. Marszałek miał do niego pełne zaufanie. Osobiście powierzył mu istotną dla prestiżu Polski misję.
rozwiń zwiń
Czytaj także

ORP "Błyskawica" – bohaterska szczęściara

Ostatnia aktualizacja: 28.06.2024 05:45
28 czerwca 1987 roku, w pięćdziesiątą rocznicę służby pod biało-czerwoną banderą, ORP "Błyskawica" został uhonorowany Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari w uznaniu za zasługi dla Polskiej Marynarki Wojennej.
rozwiń zwiń