Historia

Izabela, królowa Hiszpanii. Krucjata przeciwko Maurom

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2023 05:40
Królowa Izabela Kastylijska i jej mąż Ferdynand podjęli starania, by papież ogłosił, że wojna z emiratem Grenady jest w istocie krucjatą. Dawało to hiszpańskim władcom wiele bardzo wymiernych korzyści. A wsparcie było potrzebne – walki z siłami muzułmańskimi toczyły się latami.
Królowa Izabela wraz z wojskiem pod murami Grenady
Królowa Izabela wraz z wojskiem pod murami GrenadyFoto: Universal History Archive / Universal Images Group / Forum

Maurami określono w średniowiecznej Hiszpanii wyznawców islamu, którzy podbili w VIII wieku prawie cały Półwysep Iberyjski. Przez kolejne stulecia trwała rekonkwista – stopniowe, trwające prawie osiemset lat odbijanie chrześcijańskich ziem z rąk wyznawców Allaha.

Za czasów królowej Izabeli (w serialu "Izabela, królowa Hiszpanii" w reż. J. Fradesa i O. Ferrera gra ją Michelle Jenner) jednym muzułmańskim krajem, który wciąż trwał na hiszpańskich ziemiach, był emirat Grenady. Ta bogata dziedzina Maurów - z żyzną ziemią, z kilkudziesięcioma miastami i z piękną stolicą na czele – była solą w oku słynącej z pobożności królowej. O podbiciu tego ostatniego "bastionu niewiernych" Izabela myślała od początku swoich rządów – zwłaszcza gdy dzięki małżeństwu z Ferdynandem doszło do zjednoczenia dwóch głównych hiszpańskich królestw.

Ta motywacja religijna, współistniejąca obok oczywistych powodów natury politycznej, sprawiła, że wojna z emiratem mogła zostać wpisana w ciąg wypraw zapoczątkowanych w XI wieku, a nazwanych krucjatami.

Papieże i hiszpańskie krucjaty

Najsłynniejsze i największe krucjaty to te, które miały na celu wyzwolenie Ziemi Świętej z rąk wyznawców islamu. Według historyków jednak termin "krucjata" można stosować i do innych niż wschodnie europejskich wypraw zbrojnych, do których udziału zachęcał papież, obiecując uczestnikom takich ekspedycji duchowe przywileje (m.in. odpuszczenie grzechów).

"Papieskie bulle ogłaszające krucjatę licznie występują na kartach dziejów Hiszpanii, zaś idea krucjat wywierała poważny wpływ na życie na półwyspie", podkreślał Joseph F. O'Callaghan w książce "Rekonkwista. Krucjaty w średniowiecznej Hiszpanii".

Pierwszymi papieżami, którzy zachęcali rycerzy (głównie francuskich) do walki z muzułmanami w Hiszpanii, byli Aleksander II i Grzegorz VII żyjący w 2. poł. XI wieku. Ich następcy, Urban II czy Paschalis II, również wspierali ideę wojny z Maurami. Jak ważna dla Stolicy Piotrowej była to kwestia, świadczy choćby to, że uczestnictwo w hiszpańskich wyprawach równoważono z tymi do Jerozolimy.,

Papieże pomagali rekonkwiście również w inny, bardzo wymierny sposób – przyznawali hiszpańskim królestwom walczącym z niewiernymi część dochodów kościelnych.

***

Czytaj także:

***

Innocenty VIII pomaga w wyprawie

Nic więc dziwnego, że w 1485 roku królowa Izabela i król Ferdynand (w serialu gra go Rodolfo Sancho) zwrócili się do papieża Innocentego VIII o bullę, która ogłosiłaby krucjatę mającą na celu zdobycie Grenady. Zależało im, pisali do Ojca Świętego, by uwolnić chrześcijaństwo od ciągłego zagrożenia "tuż u bram". Powoływali się przy tym na poprzednich papieży, którzy akceptowali tę wojnę, uznając ją za słuszną i konieczną na równi z tą w Ziemi Świętej.

Innocenty VIII przychylił się do prośby hiszpańskich monarchów. Co więcej, zezwolił również, by dziesiąta część kościelnych dochodów mogła być przeznaczona na finansowanie bardzo kosztownej wojennej kampanii (w latach 1484-1492 dzięki papieskiej pomocy hiszpański skarbiec królewski był wielokrotnie zasilany złotymi monetami).

U grobu Jakuba, pogromcy Maurów

Żarliwe zachęty papieża - ogłaszane z ambon, propagowane przez kaznodziejów - sprawiły, że do Hiszpanii przybywali rycerscy ochotnicy z Europy (głównie z Anglii i Francji), by walczyć z emiratem. Religijny charakter ostatniego etapu rekonkwisty był również podkreślany dzięki innym sprawom.

Izabela i Ferdynand odbyli choćby podróż na północy-zachód półwyspu, do słynnego już wówczas jako cel pielgrzymek Santiago de Compostela - miejsca grobu św. Jakuba Apostoła, patrona walki z niewiernymi. Izabela ufundowała wtedy wielki dom gościnny dla pielgrzymów, który stanął – jednak już po śmierci władczyni - nieopodal wspaniałej katedry (dom ten, dziś jako Hostal de los Reyes Católicos, funkcjonuje jako wysokiej klasy hotel).


Fragm. obrazu José Casady del Alisala przedstawiający św. Jakuba nazywanego Pogromcą Maurów w bitwie pod Clavijo, 1885 r. Fot. Wikimedia/dp Fragm. obrazu José Casady del Alisala przedstawiający św. Jakuba nazywanego Pogromcą Maurów w bitwie pod Clavijo, 1885 r. Fot. Wikimedia/dp

***

Czytaj także:

***

Walki z emiratem trwały całą dekadę. Zaczęło się w grudniu 1481 roku, kiedy to siły muzułmańskie napadły na miasto Zahara, a odwecie w lutym następnego roku wojska hiszpańskie zdobyły Alhamę (miejscowość między Malagą a Grenadą).

Dziesięcioletnie zmagania (trudne, choć oznaczane kolejnymi zwycięstwami chrześcijan – w Rondzie czy Maladze) zakończyły się spektakularnie. W kwietniu 1491 roku Grenada, klejnot Al.-Andalus – została oblężona przez wojska Izabeli i Ferdynanda. Monarchowie założyli swoją kwaterę niedaleko wspaniałego miasta, a nazwali ją jak na finał krucjaty przystało: "Santa Fe", "Święta Wiara".

2 stycznia 1492 roku Grenada przeszła w ręce Izabeli i Ferdynanda. Papież Aleksander VI nada im później, w uznaniu zasług dla chrześcijaństwa, tytuł Królów Katolickich.

jp

Źródła: Joseph F. O'Callaghan, "Rekonkwista. Krucjaty w średniowiecznej Hiszpanii", tł. Jan Szkudliński, Poznań 2016; Warren H. Carroll, "Izabela Katolicka. Królowa Hiszpanii", Warszawa 2007; Manuel Fernández Álvarez, "Izabela Katolicka", 2012; Simon Barton, "Historia Hiszpanii", Warszawa 2011.

Czytaj także

Synod w Clermont. Początek wypraw krzyżowych

Ostatnia aktualizacja: 18.11.2023 05:40
"Bracia wasi, żyjący na wschodzie, pilnie potrzebują waszej pomocy. Jak bowiem wielu z was już słyszało, napadli ich Turcy i Arabowie i podbili terytorium Romanii" – tak brzmiało wezwanie do pierwszej krucjaty wygłoszone 926 lat temu przez papieża Urbana II.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Upadek Konstantynopola. Koniec Cesarstwa Wschodniego

Ostatnia aktualizacja: 29.05.2023 05:35
- Cała Europa musiałaby się ruszyć, żeby uratować Konstantynopol, ale tak się nie stało. Zabrakło przywódcy, który by tę Europę skrzyknął i poprowadził. Poza tym cesarstwo wschodnie było jednak traktowane jako kraj heretyków - mówiła Iwona Żółtowska z Instytutu Filologii Klasycznej UW.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Izabela, królowa Hiszpanii. Świat, w którym przyszło jej żyć

Ostatnia aktualizacja: 06.12.2022 05:50
Na drodze młodej władczyni, tytułowej bohaterki serialu "Izabela, królowa Hiszpanii", stanęły ogromne wyzwania. Aby w pełni zrozumieć tę historię, warto przypomnieć sobie okoliczności początkowych lat życia Izabeli – czasu pełnego konfliktów i zagrożeń, czasu ciągłych gier o tron.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Izabela, królowa Hiszpanii. Ślub, którego miało nie być

Ostatnia aktualizacja: 12.12.2022 05:45
Okoliczności towarzyszące zamążpójściu Izabeli, tytułowej bohaterki serialu "Izabela, królowa Hiszpanii", z Ferdynandem Aragońskim były dramatyczne i sensacyjne. Młody książę musiał m.in. jechać do swojej narzeczonej przebrany za służącego.
rozwiń zwiń