Historia

Władysław Sikorski - patriota i mąż stanu

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2016 06:04
- Jestem człowiekiem, który jeśli mówi "tak", to jest tak, jeśli mówi "nie", to jest nie, a jeśli nie mówię nic, to albo nie mogę albo nie chcę powiedzieć prawdy - tak mówił o sobie gen. Władysław Sikorski.
Audio
  • Fragm. uroczystości pogrzebowych gen. Władysława Sikorskiego. Przyznanie pośmiertne odznaczenia Kawalera Orderu Orła Białego dla gen. W. Sikorskiego przez Władysława Raczkiewicza. (RWE, 14.07.1943)
  • Relacja z uroczystości pogrzebowych ku czci gen. Sikorskiego. Pożegnalne słowa Władysława Raczkiewicza w imieniu narodu polskiego (dokończenie). (RWE, 17.07.1943)
  • Przemówienie gen. Władysława Sikorskiego w dniu Święta Ludowego w 1943 roku. Generał krytykuje antypolską politykę Stalina.
Gen. Sikorski wśród żołnierzy we Francji w 1940 roku, wikipediadomena publiczna
Gen. Sikorski wśród żołnierzy we Francji w 1940 roku, wikipedia/domena publiczna

135 lat temu, 20 maja 1881 urodził się Władysław Sikorski, premier Rządu na Uchodźstwie i Naczelny Wódz w czasie II wojny światowej.

- Należał do ludzi cenionych poniżej swej rzeczywistej wartości. Jego decyzje chętnie przypisywano ambicji lub taktyce, a nie rozumnemu patriotyzmowi. Wyróżniał go i wynosił ponad innych przymiot, który zapewniał mu wysoką klasę, a który jest nieodzowny u męża stanu. - poczucie rzeczywistości. Rzecz na pozór zwykła, a jakże w istocie rzadka, zwłaszcza w naszym społeczeństwie - tak przedstawiał generała Władysława Sikorskiego jego bliski współpracownik Edward Raczyński, ambasador RP w Londynie.

Więcej archiwalnych nagrań o Władysławie Sikorskim w serwisie - Radia Wolności >>>

Władysław Sikorski urodził się 20 maja 1881 w Tuszowie Narodowym koło Mielca, w zaborze austriackim. Był uczniem Gimnazjum Klasycznego we Lwowie, w którym w 1902 roku uzyskał maturę. W latach 1902-1908 studiował na Wydziale Inżynierii Politechniki Lwowskiej, otrzymując dyplom inżyniera.

Początki konspiracji

W 1902 roku wstąpił do, powiązanego z Ligą Narodową, Związku Młodzieży Polskiej ("Zet"). Podczas studiów odbył jednoroczną służbę w armii austriackiej, uzyskując w 1905 roku stopień podporucznika.

W 1907 roku prowadził wykłady z taktyki na kursach bojowo-wojskowych kół milicyjnych PPS. Słuchaczami tych kursów byli m.in. Józef Piłsudski, Walery Sławek i Kazimierz Sosnkowski. Sikorski należał do współzałożycieli Związku Walki Czynnej, wchodząc w skład jego Rady Głównej. Był również jednym z głównych organizatorów Związku Strzeleckiego na terenie Galicji Wschodniej.

Wielka wojna

9 sierpnia 1914 po wybuchu I wojny światowej, mianowany został przez Józefa Piłsudskiego komisarzem wojskowym na Galicję, reprezentującym nieistniejący w rzeczywistości Rząd Narodowy. Po powstaniu Naczelnego Komitetu Narodowego 17 sierpnia 1914 Sikorski objął w nim funkcję szefa Departamentu Wojskowego Sekcji Zachodniej. 30 września 1914 mianowany został podpułkownikiem i dowódcą 4. pułku piechoty Legionów Polskich. Decyzją austro-węgierskiej Naczelnej Komendy Armii i Komendy Legionów pozostał jednak na stanowisku szefa Departamentu Wojskowego.

W październiku 1914 roku przystąpił do organizacji szkoły podchorążych Legionów Polskich w Krakowie, zostając jej pierwszym komendantem. Po zajęciu Królestwa Polskiego przez wojska państw centralnych Sikorski zdecydowanie opowiedział sie za dalszą rozbudową Legionów Polskich. Ta kwestia poróżniła go z Józefem Piłsudskim, który uważał, że powiększanie Legionów powinno być uzależnione od jasnego stanowiska Niemiec i Austrii w sprawie polskiej.

Ku niepodległej

Po ogłoszeniu Aktu 5 listopada 1916 Sikorski uczestniczył w pertraktacjach austriacko-niemieckich w sprawie utworzenia Polskiej Siły Zbrojnej. W 1917 roku mianowany został przez generała-gubernatora Hansa von Beselera szefem Krajowego Inspektoratu Zaciągu. Po tzw. kryzysie przysięgowym kierował Ośrodkiem Uzupełnień Polskiego Korpusu Posiłkowego w Bolechowie.

W lutym 1918 został internowany przez władze austriackie w obozie jenieckim w Dulfalvie na Węgrzech. Powodem było wydanie przez Sikorskiego rozkazu aprobującego bunt II Brygady, która - wobec niekorzystnych dla Polski postanowień traktatu brzeskiego, podpisanego przez państwa centralne z Ukraińską Republiką Ludową - przeszła na stronę rosyjską. W kwietniu  Sikorski został zwolniony z internowania i wyjechał do Lwowa, gdzie od października, z upoważnienia Rady Regencyjnej, organizował w Małopolsce jednostki Wojska Polskiego.

30 października 1918 Rada Regencyjna mianowała go szefem sztabu WP Galicji i Śląska. Po dotarciu do Przemyśla Sikorski zaskoczony został wybuchem zbrojnego konfliktu polsko-ukraińskiego. Unikając niewoli, objął dowództwo nad obroną zachodniej części miasta, a następnie udał się do Krakowa w celu zorganizowania pomocy dla Lwowa i Przemyśla.

Walki z bolszewikami

Od stycznia 1919 roku dowodził samodzielną grupą operacyjną w walkach z Ukraińcami na terenie Małopolski Wschodniej. 26 lutego 1920 objął dowództwo operacji pomocniczej wobec przygotowywanej przez Piłsudskiego ofensywy na Ukrainie i doprowadził do zajęcia 5 marca Mozyrza i Kalenkowicz, ważnych węzłów komunikacyjnych. W maju 1920 roku otrzymał stopień generała brygady.

11 sierpnia 1920 został dowódcą 5. Armii. Stojąc na jej czele przeprowadził kontruderzenie w kierunku Nasielska i Ciechanowa, wiążąc skutecznie od 15 sierpnia siły 15. i 3. Armii Czerwonej. Jego działania w istotny sposób przyczyniły się do zwycięstwa, które przyniosło polskie uderzenie znad Wieprza.

27 sierpnia 1920 objął dowództwo nad 3. Armią, z którą z powodzeniem walczył na Wołyniu i Polesiu, zajmując m.in. Pińsk. Brał udział również w ostatnim etapie walk na froncie białorusko-litewskim.

Pan minister

Od kwietnia 1921 do grudnia 1922 stał na czele Sztabu Generalnego. Po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza objął funkcje premiera i ministra spraw wewnętrznych, które pełnił do 26 maja 1923.

Marszałek o Sikorskim

Piłsudski, w opinii wystawionej na temat generała Sikorskiego w grudniu 1922 roku, charakteryzował go następująco: "Inteligentny, żywy umysł, lekki charakter obok wielkiej ambicji. Nadzwyczajnie łatwy w obcowaniu z ludźmi, których umiejętnie i celowo zużytkowuje. Bardzo dobry organizator, umiejący szybko podzielić pracę, łatwo oceniając zdolności ludzi, o ile nie przysłoni mu wzroku taka czy inna prywata, do czego jest bardzo i bardzo skłonny. Umie i lubi rozkazywać i przy swojej obrotności daje sobie łatwo radę prawie w każdej sytuacji. […] Brak mu większego wykształcenia wojskowego, gdyż pod tym względem zadowala się małymi, powierzchownymi ujęciami sprawy. Ma jednak dobre oko operacyjne i przy zdolności do ryzyka jest zdatny do wyższego dowodzenia. […] Dowodzić armią będzie łatwo. Jako człowiek znający dobrze stosunki i siły państwowe nadaje się także jako szef sztabu przy Naczelnym Wodzu, biorącym na siebie całkowite operacje, a także na ministra spraw wojskowych w czasie wojny".

Od listopada 1923 do lutego1924 Sikorski był Generalnym Inspektorem Piechoty, a następnie, do listopada 1924, ministrem spraw wojskowych w rządzie Władysława Grabskiego. 26 listopada 1925  wszedł w skład Rady Wojennej, a 21 grudnia objął dowództwo Okręgu Korpusu VI we Lwowie.

Boczny tor

Wobec zamachu majowego w 1926 roku Sikorski zachował neutralność.

Zwolniony ze stanowiska 19 marca 1928, przeniesiony został do dyspozycji ministra spraw wojskowych. Do września 1939 pozostawał bez przydziału służbowego. W 1931 roku opublikował książkę "Polska i Francja w przeszłości i dobie współczesnej". Trzy lata później ukazała się jego najbardziej znana praca "Przyszła wojna. Jej możliwości i charakter oraz związane z nim zagadnienia obrony kraju".

W okresie 1928-1932 przebywał za granicą, głównie we Francji i Szwajcarii. Angażując się w działalność opozycyjną wobec rządów piłsudczyków, był w 1936 jednym z inicjatorów utworzenia "Frontu Morges".

Na emigracji

W kampanii polskiej 1939 roku, pomimo starań, nie uzyskał przydziału bojowego.18 września przekroczył granicę polsko-rumuńską, a 24 września przybył do Paryża. 28 września został wyznaczony dowódcą polskich sił zbrojnych mających powstać we Francji. Dwa dni później prezydent Władysław Raczkiewicz mianował go prezesem Rady Ministrów i ministrem spraw wojskowych.

Premier i wódz naczelny

7 listopada 1939 dekretem prezydenckim generał Władysław Sikorski ,powołany został na stanowisko Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 ewakuował się, wraz z prezydentem i rządem, do Wielkiej Brytanii, gdzie ponownie przystąpił do organizacji Wojska Polskiego. 24 grudnia uzyskał stopień generała broni. W lipcu 1941 roku, po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, podpisał układ o współpracy wojskowej ze Związkiem Sowieckim, umożliwiający na jego obszarze organizację polskiej armii. Układ ten wywołał poważny kryzys wewnątrz rządu polskiego, którego główną przyczyną było niesprecyzowanie w nim kształtu polskiej granicy wschodniej. 26 września 1942 Sikorski zrezygnował z funkcji ministra spraw wojskowych.

Tragiczna podróż

Generał Sikorski zginął 4 lipca 1943 w katastrofie lotniczej koło Gibraltaru, której okoliczności do dziś nie zostały w pełni wyjaśnione. Po uroczystym pogrzebie w Londynie, pochowany został na cmentarzu polskich lotników w Newark koło Nottingham.

17 września 1993 jego prochy spoczęły w krypcie św. Leonarda w podziemiach katedry na Wawelu.

pd/mk

Czytaj także

Wygrana wojna i przegrany pokój

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2011 06:00
Dla jednych był porażką polskich elit politycznych, dla drugich zwycięstwem ich realizmu. Traktat Ryski kończył wojnę z bolszewikami, ale nie likwidował zagrożenia ze Wschodu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ekshumacja oficerów Sikorskiego

Ostatnia aktualizacja: 02.12.2010 08:00
Zakończyła się ekshumacja ciał trzech oficerów, którzy zginęli razem z generałem Władysławem Sikorskim w katastrofie gibraltarskiej w 1943 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tajemnice Gibraltaru

Ostatnia aktualizacja: 09.12.2010 08:15
Wciąż nie wiadomo czy katastrofa w Gibraltarze, do której doszło 4 lipca 1943 roku była efektem wypadku czy zamachu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Generał Stanisław Kopański – obrońca Tobruku

Ostatnia aktualizacja: 23.03.2023 05:45
– Kampanii nie mogliśmy wygrać bez silnej ofensywy sprzymierzonych sił zachodnich w przewidzianym umową terminie – pisał o wrześniu 1939 roku gen. Stanisław Kopański.
rozwiń zwiń