Historia

Naziści czy komuniści. Kto podpalił Reichstag w 1933 roku?

Ostatnia aktualizacja: 27.02.2021 05:35
27 lutego 1933 roku spłonął gmach Reichstagu w Berlinie. Do dziś nie jest pewne, kto jest odpowiedzialny za podpalenie budynku parlamentu - komuniści, czy może sam Adolf Hitler?
Adolf Hitler w trakcie przemówienia w Reichstagu, 1 września 1939 roku. foto: PAPDPA
Adolf Hitler w trakcie przemówienia w Reichstagu, 1 września 1939 roku. foto: PAP/DPA

Do pożaru Reichstagu doszło tydzień przed wyborami do parlamentu, których datę ustalono na 5 marca 1933 roku. Adolf Hitler, zaprzysiężony jako Kanclerz Rzeszy, sprawował funkcję szefa rządu koalicyjnego NSDAP i DNVP od 30 stycznia 1933 roku.

Częścią umowy koalicyjnej było rozpisanie przedterminowych - trzecich w ciągu roku - wyborów do Reichstagu, które miały przynieść koalicji rządzącej większość parlamentarną, umożliwiającą zmianę konstytucji.


Posłuchaj
09:39 nowy niemiecki ład___230_98_iv.mp3 "Nowy niemiecki ład" – powierzenie Adolfowi Hitlerowi funkcji kanclerza, wykorzystanie demokracji do ustanowienia władzy absolutnej, pożar Reichstagu jako pretekst do zniszczenia opozycji i utworzenie obozu koncentracyjnego w Dachau. (PR, 1998)


Posłuchaj
09:21 hitler kanclerzem rzeszy___220_98_iv.mp3 Hitler kanclerzem Rzeszy - audycja z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej". (PR, 1998)

  

Podejrzany nr 1: Komuniści

Obok podpalacza Marinusa van der Lubbe, na ławie oskarżonych zasiedli Ernst Torgler, przewodniczący grupy posłów komunistycznych w Zgromadzeniu Narodowym, oraz trzej bułgarscy komuniści. Proces trwał do 23 grudnia 1933 roku. Oskarżenie próbowało przedstawić podpalenie jako sygnał dla komunistycznych wystąpień zbrojnych przeciwko państwu niemieckiemu. Van der Lubbe został skazany na karę śmierci - wyrok wykonano 10 stycznia 1934 roku. Pozostałych oskarżonych uniewinniono. W latach 50. XX wieku brat van der Lubbego wniósł o proces rewizyjny.

Podejrzany nr 2: Naziści

W 1967 roku berliński sąd pośmiertnie uchylił wyrok śmierci, ale wydał wyrok za podpalenie - 8 lat. Okoliczności pożaru do dziś nie zostały wyjaśnione. Wysocy przedstawiciele NSDAP byli przekonani, że podpalenie Reichstagu było próbą wzniecenia powstania przeciwko państwu niemieckiemu przez członków partii komunistycznej. Inni ówcześni obserwatorzy sceny politycznej uważali podpalenie za akcję nazistów mającą umożliwić legalizację represji politycznych przeciw opozycji.

Pożar stał się pretekstem do prześladowań. W Dachau założono obóz koncentracyjny, do którego wysyłano wszystkich przeciwników reżimu.

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

Wydarzenie - niezależnie od tego, kto dokonał podpalenia - było korzystne dla nazistów. Pożar dał NSDAP pretekst do dalszej radykalizacji poglądów oraz użycia aparatu państwa przeciw lewicy. Od momentu pożaru parlament obradował poza tym budynkiem. Od 1999 roku w odbudowanym neorenesansowym gmachu Reichstagu pracuje parlament zjednoczonych Niemiec.

pd/mk

Czytaj także

Wannsee - tu "rozwiązano kwestię żydowską"

Ostatnia aktualizacja: 20.01.2019 06:00
Według protokołu konferencji, zagładzie miało ulec 11 milionów europejskich Żydów, w tym 5 milionów na terenach ZSRR i ponad 3 miliony w Generalnym Gubernatorstwie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Niemiecki pretekst do napadu na Polskę

Ostatnia aktualizacja: 01.09.2018 14:50
"Stworzę propagandowy powód rozpoczęcia wojny; nieważne, czy będzie on wiarygodny" - zapewniał swoich generałów Führer na posiedzeniu sztabu głównego 22 sierpnia 1939 roku. Takim właśnie powodem była prowokacja gliwicka.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Generalne Gubernatorstwo – od dziś panują tu Niemcy

Ostatnia aktualizacja: 12.10.2023 05:45
- Znajdujemy się na tym obszarze dla ugruntowania niemieckiego panowania, dla wprowadzenia w życie władczych aspiracji niemieckich. Rzesza niemiecka nie jest gościem w tym kraju. My przebywamy tu po to, aby kraj ten zniemczyć na wieki i nieodwracalnie – pisał w 1943 roku generalny gubernator Hans Frank.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wyborcze zwycięstwa Adolfa Hitlera

Ostatnia aktualizacja: 09.05.2023 05:41
"78 lat temu Niemcy i świat zostały wyzwolone spod tyranii narodowego socjalizmu. Zawsze będziemy za to wdzięczni" – napisał na Twitterze kanclerz Olaf Scholz w rocznicę kapitulacji Niemiec w II wojnie światowej. Przypominamy historię dojścia Hitlera do władzy i narodziny III Rzeszy.
rozwiń zwiń